Ik werk al ruim 25 jaar met agile teams, aan teamleiderschap en nu met studenten in scrumteams. De reis liep via DSDM, eXtreme Programming (XP) naar Scrum. De evolutie van onderliggende modellen, onderzoek en literatuur is aan mij grotendeels voorbijgegaan. Voor het artikel en hoofdstuk Teamwerk en leiderschap uit mijn aanstaande boek was een ‘update’ op zijn plaats.
De belangrijkste les: de teamleider is een functie met vele facetten en rollen. En bijbehorende vaardigheden. Iets dat de leider en organisatie goed moet begrijpen. De teamleider moet support en vertrouwen krijgen om teams zelfstandig (zelfsturend of zelfmanagement of zelf organiserend, vul maar aan) te laten werken. De teamleider is een bouwer van het team en de teamcultuur. Hij is facilitator van het leer- en groepsproces. Een ondernemer die aan een visie werkt. De coach die het team handvatten geeft en aan individuele ontwikkeling van de teamleden denkt. Hij geeft het team een veilige omgeving om in te werken. Hij is de bewaker van het team naar de buitenwereld . En een regisseur die dit allemaal in elkaar past.
De onderliggende les: veel organisaties regelen veel voor het team. Vaak is dit een fysiek mooie omgeving, veel whiteboards en goede werkplekken. Maar extra aandacht voor de teamleider wordt vaak overgeslagen. Voor mij was de organisatieaanpak voor het 2018 Vattenfall Team een eyeopener. In Het boek voor jonge teamleiders van Jelle van der Lugt over zijn leiderschapsreis bleek dat hij professioneel gecoacht is. Mark Tigchelaar en Marc Lammers gaven inhoudelijke en performancing coaching aan leider én het team.
Mijn twee lessen die ik morgen kan gebruiken:
Vertrouw ze nou! Wat ik verder niet wist is dat werken in teams en de waarde die deze vorm van organiseren kan hebben, pas sinds de jaren ’80 voet aan de grond kreeg. Via Lean werd dit populair in Japan (Toyota) en daarna bij Volvo in Zweden. Het was een lange weg om het op optimalisatie gerichte Taylorisme te verdringen. Anno 2021 houden nog veel klassiek geschoolde managers en bestuurders vast aan het beeld dat zelfsturende teams niet te vertrouwen zijn. Niet gek voor mensen die in de jaren ’80 en ’90 naar business schools geweest zijn. Gelukkig zijn er ook weer onderzoeken en methodes hoe een organisatie deze transformatie in kan zetten. De hadden de afgelopen weken niet mijn aandacht. Je kunt het zoeken in de term High Performance Managerial Leadership (gemunt door André de Waal). Over hybride terminologie gesproken.
Kwaliteit van feedback als graadmeter van veiligheid. Als ik al die boeken (en artikelen) lees, maak ik een mindmap. Dat is na een paar boeken een rommeltje. En dan wordt het opnieuw gestructureerd. Drie clusters met woorden en lijnen werden zichtbaar: succesfactoren, team samenwerken, en leiderschapsstijl. Woorden als teamontmoeting, teamconditie, veiligheid en uiteindelijk feedback werden steeds ‘dikker’. Professor Amy Edmondson doet al decennia onderzoek naar het belang van veiligheid als graadmeter van de kwaliteit van teamwerken. Een veilige omgeving in het team, en in de organisatie. Maar hoe weet je of de mensen in een team zich veilig voelen? Door de vorm en snelheid waarmee ze elkaar feedback durven geven. Snelle en goede feedback loops in de communicatie zorgt voor snelle bijsturing, en ook bevestiging. Zelf zag ik dit laatst in een team. Even een schouderklopje versus uitleg waarom iets er niet zo goed uitzag. Plus suggesties om het anders aan te pakken. Mensen gaan glimlachen én gaan gemotiveerd weer verder. De boeksuggestie om hier gefundeerd mee aan de slag te gaan is Goed teamwerk van Karin Derksen. Goed gestructureerd. Wetenschappelijk onderbouwd met veel opdrachten en tips om mee te starten. Om het in twee zinnen samen te pakken: goede samenwerking in een team is de belangrijkste succesfactor en daarmee het belangrijkste aandachtsgebied voor de teamleider.
Steekwoorden om de woordenbrij te kunnen duiden
Teamwerk succesfactoren: veiligheid, samenstelling, helder doel, geen druk, ontmoetingen, samenwerken en leiderschapsstijl.
Leiderschapsstijl: Sturing door kaders, cultuur, veranderproces, vertrouwen/loslaten, coachend, dienend, Hou ze gezond!, reflecteren & dialoog voeren, vast ritme.
Samenwerken: ontwikkelen, teamconditie, teamrollen, ritme, feedback, leercultuur, vertrouwen, gezamenlijk doel, teamplan.
Wat het oog ziet
Mocht je even makkelijk achterover willen zitten, iets oppikken over teams en eens van een bladspiegel genieten: Team Management van Tica Peeman zou mijn keuze zijn. Een verzameling columns uit Management Team, met liefde vormgegeven.
(Het artikel dat is opgeborreld uit al deze brouwsels, kunt u lezen in de juli editie van Managementboek Magazine. En natuurlijk ten tijde van verschijnen in ons Online Magazine.)
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
