Eigenlijk niets, maar Nassim Nicholas Taleb, auteur van het boek De Zwarte Zwaan – de impact van het hoogst onwaarschijnlijke, zou ongetwijfeld een parallel trekken. Beide gebeurtenissen behoren, als we zijn logica volgen, tot de wereld van ‘Extremistan’. In Extremistan kunnen artiesten uitgroeien tot fenomenen, instituten en grootheden die een stempel op de samenleving drukken. En crisis, zoals de embryokwestie, zijn zelden voorspelbaar maar toch allesbepalend voor de toekomst.
De auteur wil hiermee zeggen dat toekomstvoorspellingen nutteloos zijn als ze op de geschiedenis en het hier en nu gebaseerd zijn. Wat er echt toe doet zijn de dingen die we niet weten.
De tegenhanger van Extremistan is Mediocristan. In de wereld van Mediocristan krijgen winnaars een klein deel van de taart en in de wereld van Extremistan pakt de winnaar alles. Om een voorbeeld te geven: vóór de uitvinding van de grammofoon had een uitmuntende operazanger niet duizend maal zo veel publiek als een middelmatige operazanger. Wat de grammofoon betekende voor Luciano Pavarotti, is de televisie voor Oprah Winfrey.
Wat Taleb duidelijk probeert te maken is dat de Industriële Revolutie ons naar een wereld heeft geloodst waar we nauwelijks meer grip op hebben. Een wereld waarin informatie zeer snel rond gaat, en massafenomenen zich steeds vaker voordoen. Een moderne, complexe maar vooral ook recursieve wereld: waarin gebeurtenissen steeds sneller andere gebeurtenissen in gang zetten. Feedback loops, noemt Taleb dat. Sneeuwballen met grillige, onvoorspelbare gevolgen.
Had staatssecretaris Bussemaker kunnen voorspellen dat haar brief over het selecteren van embryo's op het borstkankergen tot een moreel conflict zou leiden? Nee, ze dacht dat het slechts om een technisch aanpassingsvoorstel ging. Juist dit soort uitglijders zijn de bananen waar menig kabinet over gevallen is.
Het laatste kabinet-Kok viel bijvoorbeeld over een militaire misser in Srebrenica en het tweede kabinet-Balkenende over de paspoortaffaire van Ayaan Hirsi Ali. En wat te zeggen over de val van het eerste kabinet-Balkenende? Dat kan herleid worden tot de moord op Pim Fortuyn en de verweesde, dus instabiele, partij die hij achterliet.
Taleb noemt dit soort gebeurtenissen 'Zwarte Zwanen'. Zij symboliseren de gebeurtenissen die buiten de wereld van het voorspelbare liggen. Binnen de logica van de Zwarte Zwaan is wat je niet weet veel relevanter dan wat je wel weet. Als Bussemaker had geweten dat haar brief voor commotie had gezorgd, had ze het wel eerst in de ministerraad besproken. Als de Zembla-redactie geen documentaire had gemaakt over de ware identiteit van Hirsi Ali, was het kabinet niet geklapt. En als Volkert van der G. die middag mis geschoten had? Ja, wat dan?
Taleb leert ons dat we ons niet zoveel moeten laten leiden door conventionele wijsheden. "Die zijn niet meer bruikbaar", aldus de hoogleraar onzekerheidskunde. In Extremistan, het wereldbeeld waar we op afstevenen, is namelijk geen plafond en kan elk moment iemand door ijs zakken dat gemiddeld dertig cm (dik genoeg) is. Het is nog even wachten op de volgende druk van 'De Zwarte Zwaan', want een epiloog over crisismanagement is Taleb vergeten.
(Een beschouwing over dit opmerkelijk boek kunt u hier lezen.)
Over Steven de Jong
Steven de Jong is zelfstandig redacteur (Stevenschrijft.nl) en schrijver van de roman Bezorgde burgers (Lebowksi). In 2023 reageerde hij, namens Stichting Support Stotteren en Start Foundation, op tachtig vacatures met de vraag of de functie ook openstaat voor gekwalificeerde kandidaten die stotteren. Een ontluisterende verkenning waarvan hij verslag doet in De kracht van het verschil (Durden).
