In alle organisaties waar ik kom, zie ik professionals worstelen met de spanning tussen regels en rek. Als de regels de overhand krijgen, dan loopt het systeem vast. Dan sneuvelt elk idee in het oerwoud van ‘kan niet', ‘mag niet' en ‘past niet'. Dan is er geen speelruimte om te zoeken naar oplossingen. Als de rek de overhand krijgt, dan loopt alles in het honderd. Zonder kaders waar grotere groepen mensen zich aan houden, zijn we overgeleverd aan het recht van de sterkste of ontstaat willekeur. Dan sluiten processen niet meer op elkaar aan, waardoor ze steeds minder efficiënt en effectief worden.
Ik geloof dat we allebei nodig hebben. Regels en rek houden elkaar in evenwicht. In onze samenleving zijn we echter doorgeschoten naar de regelkant. We hebben steeds complexere systemen opgetuigd voor het maken en bewaken van regels, die steeds minder ruimte bieden voor de noodzakelijke rek. De balans tussen regels en rek is zoek.
Wat proberen we eigenlijk te regelen?
Om de balans tussen regels en rek te herstellen moet je eerst weten over welke regels je het hebt. Wat staat er precies? Wat probeert de regel eigenlijk te regelen? En bereiken we dat er ook daadwerkelijk mee? Regels worden opgesteld om processen in organisaties te stroomlijnen of om belangrijke waarden zoals gelijkheid, veiligheid en kwaliteit te waarborgen. Maar in de praktijk zitten de regels de beoogde veiligheid of gelijkheid soms juist in de weg. Dan is het afvinken van protocollen of registreren van handelingen een doel op zich geworden en vergeten we te kijken wat er echt nodig is om een patiënt of klant te helpen.
Waar zit de rek?
Als je weet welke regels in de weg zitten, doordat ze veel tijd kosten of je werkplezier vergallen, kun je op zoek naar de rek. In De regels en de rek onderscheid ik daarvoor zeven rekstrategieën. Je kunt bijvoorbeeld tijd rekken door regels minder vaak of op een ander moment te volgen. Je kunt het volume van het aantal regels waaraan je moet voldoen verminderen. Je kunt je hart verruimen door vaker uit te gaan van vertrouwen of van je intuïtie. Of je perspectief verbreden en te kijken waar in de keten regels het beste tot hun recht komen. Je kunt maatwerk leveren door uitzonderingen te maken en uiteraard onnodige of niet-werkende regels afschaffen. En soms werkt het om als Pipi Langkous je eigen regels te bedenken. Met de nodige creativiteit is in vrijwel elke situatie ruimte te creëren zonder het broodnodige houvast dat regels bieden kwijt te raken.
Ga het gewoon doen
Veel professionals zien er tegenop om iets aan de regeldruk te doen. Ze weten niet waar ze moeten beginnen en hebben het idee dat ze geen invloed op het systeem hebben. De weg naar meer ruimte tussen de regels lijkt bezaaid met beren. Gelukkig blijken er allerlei manieren te zijn om die te verjagen. En dat is de moeite waard, want de winst van een betere balans tussen regels en rek is enorm. Minder tijd kwijt aan onzinnige regels. Meer vrijheid om maatwerk te leveren en menselijkheid te tonen als de situatie daarom vraagt. Het boek staat vol inspirerende voorbeelden, praktische handvatten en concrete opdrachten om het morgen zelf anders te gaan doen. Want tussen de regels is er veel meer ruimte dan je denkt.
De kaartenset (apart verkrijgbaar) bij dit boek helpt het gesprek over de regels en de rek te voeren binnen jouw organisatie.
Over Boukje Keijzer
Dr. Boukje Keijzer is als adviseur en procesbegeleider al ruim 20 jaar actief in de publieke sector. Ze is directeur van 7Zebra's, een creatief adviesnetwerk dat zich richt op het realiseren van nieuwe verhoudingen tussen overheid en samenleving. Inmiddels is Boukje een veelgevraagd spreker over dit onderwerp en heeft ze tientallen organisaties geholpen bij het vinden van ruimte in de regels.
