Superrijk in de lage landen is een historische beschouwing op wie superrijk was in De Nederlanden. In het huidige tijdsbeeld bezien, is één van de opmerkelijke conclusies uit het boek, dat het tot WOII vooral immigranten (ondernemers) zijn die superrijk werden. Van Hezewijk: ‘Er kwamen, zoals we dat ook de laatste decennia hebben gezien, ook lager opgeleiden immigranten die de lonen van gewone arbeiders drukten, maar het grote geld kwam terecht bij buitenlandse ondernemers. Zij roken kansen in opkomende economieën.’ Wie superrijk wil worden moet volgens Van Hezewijk geluk hebben, in rijke families rondhangen en vooral ook de natuur exploiteren. ‘Neem Willem “Snikkerieme” van Duvenvoirde. Hij werd schatrijk met turfwinning. Ook de koloniale grondstoffen (Shell) brachten grote rijkdom voor – met name – ondernemers. Overigens zat in eerste instantie het meeste geld in Zuid Nederland (inclusief België). Noord Nederland was ook in de Gouden Eeuw geen superrijke mogendheid.’
Media en metropolen
Focus je, als je superrijk wilt worden, ook vooral op stedelijke gebieden en de wereldmarkt. Van Hezewijk: ‘Metropolen zijn altijd concentraties van macht en rijkdom geweest. En het grote geld wordt verdiend op de wereldmarkt waar de ontwikkelingen worden bepaald door macht. Nederland is zelf nooit een grootmacht geweest, maar kon wel direct meeprofiteren van de kruimels van onze machtige buren. Dat hebben we met succes gedaan, in het verre verleden met dank aan de Oranjes.’ Er is vaak ook een samenhang tussen de opkomst van nieuwe media en nieuwe technologieën. De rijksten hebben vaak een grote rol gespeeld bij ideologie en media. Van Hezewijk: ‘Kijk naar John de Mol en Joop van den Ende in Nederland, maar ook naar tycoons van de sociale media in Amerika.’ In de Gouden Eeuw zaten we heel even aan de top van innovatie (schepen, windmolens en calvinisme), maar nieuwe techniek, media, ideologie en het grootkapitaal zijn inmiddels doorgeschoven via Engeland en de Amerikaanse oostkust naar de westkust. Van Hezewijk constateert: ‘Techreuzen als Facebook, Apple, Google zitten allemaal in Californië, waar oorlogsindustrie en hippie-denken elkaar hebben bevrucht. Nederland lijkt het spel op dit vlak momenteel compleet te verliezen.’
Psychopaten
Superrijken hebben ook nogal wat psychopathische trekjes. In De Aartsvaders van Wim Wennekes lazen we al over driftbuien bij de Nederlandse grote industriëlen. Van Hezewijk: ‘Uit mijn onderzoek blijkt dat het hebben van psychopathische trekjes helpt om rijk te worden. Hiermee valt veel te bereiken, maar eveneens veel kwaad aan te richten. Superrijken zijn roekeloos, monomaan, obsessief, meedogenloos, ijdel en opportunistisch. Maar ook onbevreesd, doelgericht, koelbloedig, zelfbewust, charismatisch en daadkrachtig. De broers Regout (Sphinx) waren industriëlen zonder compassie die kinderen tien uur lieten werken. Maar Anthony Fokker durfde het wel aan om in een zelfgebouwd vliegtuig een rondje rond de kerk te vliegen in Haarlem. De rijksten verdienden zowel aan het maken van nieuwe dingen (innovatie) als aan vernietiging: oorlogen en uitbuiting van zowel mens als natuur.’
Over Jos van Hezewijk
Over Marcel Metze
Marcel Metze is onderzoeksjournalist, historicus en auteur. Hij kreeg grote bekendheid met zijn bestsellers over Philips, de banken en het CDA. Zijn biografie van Anton Philips, 'Ze zullen weten wie ze voor zich hebben', waarop hij promoveerde, werd genomineerd voor de AKO-literatuurprijs en uitgeroepen tot Managementboek van het Jaar 2006.
