Bonus

Onder de titel 'Bonus' verscheen een alleszins vlot lezend relaas, dat soms zeer speels, dan weer uiterst ernstig is en een uitdagende boodschap herbergt. Kilian Wawoe laat zijn licht schijnen op dé drijfveer van handelen van bankiers: winnen. In het bedrijfsleven en bovenal in het bancaire wezen, zo verdedigt Wawoe, worden mensen 'gedreven door de wil om te winnen'. Wawoe neemt zijn lezers bij de hand en leidt ze door de bankwereld, opent deuren en laat ons kijken naar deze spelers, waartoe hij zelf ook behoorde, aan een bancaire 'casinotafel'. In deze wereld 'kijken [de bankmanagers] goed om zich heen en zetten dan in. Ze nemen grote risico's en vertalen hun risicovolle strategieën in targets. Iedereen in de bank wordt geacht die targets te halen. Wie aan de verwachting voldoet krijgt een bonus, wie dat niet doet krijgt niets.' De keerzijde is, dat spreekt, dat deze mensen één ding absoluut niet willen: 'verliezen'.

Toch heeft Wawoe te vroeg zijn zoektocht afgebroken. Het 'winnen' en de 'angst voor verliezen' zijn ongetwijfeld dominant aanwezig in het bankwezen. Dat zijn echter sowieso kernelementen in het 'hele' maatschappelijke leven dat wij met elkaar vormen. Het is geen exclusief bancair duo. Het bepaalt ons aller leven, dus moeten we de vraag stellen: waarom willen we winnen? Wat betekent 'winnen' eigenlijk voor ons? Het is evident dat het niet om de centen gaat, daar heb je weldra meer dan genoeg van: 'Ze spelen niet aan de roulettetafel om een bepaald bedrag binnen te halen', constateert Wawoe. Winnen heeft op zich ook geen enkele intrinsieke emotionele waarde en kan ons dan ook niet aandrijven. Wat zit er dan achter? Naast eten en drinken, bescherming tegen kou en hitte, is er een absolute behoefte aan: geborgenheid. Experimenten te over - en anders levert de praktijk voorbeelden genoeg - om aan te tonen, dat we ons 'geborgen' willen weten. Met andere woorden: we kunnen niet zonder 'acceptatie, waardering, bewondering, koestering'. Wat anders is 'winnen' dan het intense verlangen naar absolute 'geborgenheid'? Dan wel: je op handen gedragen weten! Niets heerlijkers. Vandaar ook de angst voor 'verliezen', wat niets anders is dan het verlies van geborgenheid. Niet voor niets is een van de grootste angsten: 'schaamte'; sociaal-emotionele afwijzing. Buitengesloten worden is een oerangst. We doen alles om dat te voorkomen. Bancaire managers zijn net mensen zoals u en ik. In het bankwezen zou het 'winnen' worden aangejaagd door bonussen. Wawoe wrijft het ons de nodige keren in: niets heeft zijns inziens zo fnuikend gewerkt als het opstellen van 'targets' die, eenmaal gerealiseerd, bonussen opleveren. In de praktijk zou het er vooral voor zorgen, dat mensen enorme risico's nemen'.' Medewerkers - van hoog tot laag - worden feitelijk aangespoord om het eigen belang boven het gemeenschappelijke belang van de onderneming te plaatsen. De redenering van Wawoe volgend, ligt het vervolgens voor de hand om te veronderstellen dat 'het streven naar eigen belang voor de medewerker minder aantrekkelijk wordt door bonussen af te schaffen'. Hoe aantrekkelijk de diagnose en vervolgens het 'medicijn' ook mag klinken, wanneer de diagnose niet toereikend is, is het verstandig om het medicijn níet in te nemen. De hunkering naar bewondering en angst voor afwijzing vormen onze feitelijke drijfveren, in én buiten het bancaire leven. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat bonussen op zich deze drijfveren in ongunstige zin voeden. Niet alleen zijn er tal van (internationaal opererende) bedrijven - waaronder banken - waar bonussen prima werken. Mensen blijken bovendien evenzeer buitensporige gedragingen te vertonen en risico's te nemen 'zonder' een bonus. Er komt geen bonus aan te pas bij de jarenlange inspanning om je te kwalificeren voor de bemanning van een ruimtereis, of voor een gouden medaille turnen, of voor de geschiedschrijving van Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Het afschaffen van de bonussen is dan ook geen oplossing die veel zoden aan de dijk zet. Er zijn tal van ongelukken op de weg, maar dat wil nog niet zeggen dat we moeten stoppen met autorijden. Wél is het aantal ongelukken flink afgenomen de afgelopen decennia door het nemen van andersoortige maatregelen, onder meer wat betreft regelgeving waar strak de hand aan wordt gehouden. Bancaire managers zijn net mensen zoals u en ik. We willen allemaal 200 km per uur... om bewondering af te dwingen. - Toch?