Ode aan de arbeid

Alain de Botton is filosoof en succesvol auteur van essayistische boeken over alledaagse onderwerpen. Zijn zes eerdere boeken hadden als onderwerp de liefde, literatuur, filosofie, reizen, statusangst en architectuur en werden in dertig landen goed verkocht. En nu is dan het onderwerp arbeid aan de beurt. Het gros van de boeken met dat onderwerp heeft als invalshoek wetgeving of management; De Botton bekijkt het onderwerp in 'Ode aan de arbeid' vanuit een filosofische invalshoek. Op het eerste gezicht en volgens de inhoudsopgave gaat dit boek over bedrijfstakken als logistiek, koekproductie, rakettechnologie of accountancy. Wanneer u gaat lezen, zult u merken dat het meer gaat over de mensen binnen deze bedrijfstakken. En als u zich niet teveel laat meeslepen door het verhaal, blijkt het ook over ideeën te gaan. Zoals hij zelf in het eerste hoofdstuk zegt: '[de scheepsspotters] hebben me ertoe aangezet de intelligentie, eigenaardigheid, schoonheid en verschrikkingen van de moderne werkomgeving te bezingen, en niet in de laatste plaats de opmerkelijke veronderstelling dat er behalve liefde niets is dat zoveel zin kan verlenen aan ons bestaan als werk.'

De oorspronkelijke titel 'The Pleasures and Sorrows of Work' 'dekt dan ook beter de lading van het boek. Wees niet bevreesd voor een theoretische verhandeling. Bij elke bedrijfstak gaat De Botton zelf op onderzoek uit, praat met verschillende betrokkenen en doet daar met verwondering verslag van. Zo beschrijft hij onder andere, met een fotoreportage, de tocht die een tonijn aflegt van het moment dat hij gevangen wordt voor de kust van de Malediven tot het moment dat hij op het bord ligt van Sam in Bristol. En hij bezoekt een koekjesproducent in België, waar hij zich verbaast over de consequent doorgevoerde arbeidsdeling met de vraag of iemand daar nog het gevoel aan over kan houden dat hij zinvol bezig is. Hij loopt mee met een loopbaanbegeleider, bezoekt een uitvindersbeurs, een luchtvaartshow en vliegtuigkerkhof. Maar ook volgt hij een schilder die al jaren dezelfde boom in alle soorten licht en jaargetijden schildert. Het zijn onderhoudende verhalen, waar hier en daar schijnbaar achteloos een diepere gedachte in verweven is. De licht ironische toon die hij hier en daar bezigt, vinden we mooi geïllustreerd in zijn slotalinea: 'Ons werk zal in elk geval een afleiding zijn geweest, het zal een perfecte zeepbel hebben gevormd om onze drang naar perfectie op te projecteren, het zal onze onmetelijke zorgen tot een paar relatief kleine en haalbare doelen hebben beperkt, het zal ons een gevoel van bekwaamheid hebben verleend, het zal ons op deugdzame wijze hebben vermoeid, het zal voor brood op de plank hebben gezorgd. Het zal ons voor grotere ellende hebben behoed.' Een derde van het boek wordt in beslag genomen door de foto's van Richard Baker. Dat zijn niet alleen maar 'plaatjes bij de praatjes'. Door zijn manier van fotograferen bereikt hij hetzelfde als De Botton: je gaat opnieuw kijken naar iets wat je al dacht te kennen of wat je nog nooit opgemerkt had. Niet alle foto's die Baker maakte, hebben het boek gehaald. Ze zijn allemaal, in kleur, te vinden op de site van Baker www.bakerpictures.com Vooral in een tijd waarin het hebben van een baan misschien niet helemaal meer vanzelfsprekend is, kan het verfrissend zijn met de verwondering van De Botton en de camera van Baker naar het fenomeen werk te kijken.