Het boekje gaat uit van een aantal basisgedachten, zoals de drie levensdoelen: iets bereiken - het 'zijn door te doen'; relaties opbouwen - het 'zijn door samen te zijn'; samenbrengen - het 'zijn door te worden'. Een andere is de missieverklaring, die aangeeft hoe je wilt omgaan met de klanten, de aandeelhouders, het personeel en speciale belangengroepen. Het zet daarmee eenzijdig in op mensen en cultuur binnen de organisatie: 'management op basis van waarden werkt niet dankzij de organisatie, dankzij de mensen'; 'Er moet een innerlijke verandering binnen de mensen plaatsvinden. Het is vaak zo dat je pas echt verandert als je de manier waarop je kijkt verandert' (pag. 114).
In het boekje wordt het Management op Basis van Waarden-proces beschreven (schema van het proces: pag. 118): Missie en waarden formuleren, missie en waarden overbrengen en dagelijkse praktijk aansluiten bij missie en waarden. Een sterke techniek voor het formuleren van missie en waarden is het 'waardenoverleg en consensus' (zie pag. 97 en verder). Andere voorbeelden van zinnige ideeën zijn: het voeren van campagnes als middel voor 'missie en waarden overbrengen', een standaardproces voor probleemoplossing en het aanstellen van ombudsmannen voor Normen en waarden (pag. 71). Het laatste voorbeeld onderstreept dat 'het echte succes niet komt met het geloof in waarden, maar met het voortdurend in de praktijk brengen van die waarden.' 'Management op Basis van Waarden impliceert vaak moeilijke beslissingen nemen, kiezen voor het goede in plaats van een onethische kortetermijnwinst' (pag. 31). Bruikbaarheid Aandacht voor normen en waarden helpt om de richting van organisaties en organisatieveranderingen te bepalen en de verandering in beweging te brengen en te houden.
Het boekje 'Normen en waarden' behandelt het belang van waarden en missieverklaring en geeft een praktisch proces om hiertoe te komen. Het beperkt zich tot de kern en dat is zijn kracht. Het boekje is goed bruikbaar bij de start en het op koers houden van organisatieveranderingen. Omdat nauwelijks aandacht wordt besteed aan de meer instrumentele aspecten van organisaties en organisatieveranderingen, kan het geen leidraad zijn voor de gehele organisatieverandering. Door het tegenwicht dat het geeft aan de meer instrumentele benadering die je vaak ziet, en door de praktische invulling is het voor het onderdeel waar het zich op richt, zeer waardevol.
Binnen AMEXO hebben wij met verschillende technieken uit het boekje ervaring opgedaan. Onze belangrijkste leerpunten waren de volgende. Bereid sessies goed voor. Maak een handout, waarin de agenda, de spelregels en het overzicht van waarden staan en licht deze uitgebreid toe als 'procedure' voor de sessie. De technieken zijn immers nieuw voor de meeste mensen. Zorg voor regels voor 'onverwachte gebeurtenissen'. Maak gebruik van kaarten waarop de deelnemers hun gezamenlijke motivatie opschrijven. Zo worden conclusies gedeeld.
De kaarten zijn aan het eind in te nemen en in de rapportage te gebruiken. Plan de onderdelen van de sessies niet te kort - teveel tijdsdruk wordt als negatief ervaren. Een strakke moderatie helpt om uiteindelijk tot gezamenlijke conclusies (resultaat) te komen. Maak van elke sessie een volledige rapportage en koppel deze terug naar de aanwezigen. Geef de follow-up van de sessie aan en kom deze afspraak na.
