Kunst als therapie

Bewijzen van deze verheven opvatting kun je vinden bij de recente heropening van nieuwe musea, bij het vaststellen van overheidsbegrotingen op het gebied van kunst en cultuur, in de wens onder kunsthoeders om kunst beter toegankelijk te maken (vooral onder kinderen en minderheden), in het prestige van academische kunsttheorieën en de torenhoge prijzen waarvoor kunst op de commerciële markt wordt verhandeld. Toch verloopt onze ontmoeting met kunst niet altijd zo soepel. Vaak verlaten we hoog aangeschreven musea en tentoonstellingen met een ongemakkelijk of onvoldaan gevoel. Waarom hebben de verwachte herkenning en interactie niet plaatsgevonden? Het is verleidelijk om jezelf de schuld te geven, ervan uitgaande dat het probleem veroorzaakt wordt door een gebrek aan kennis of aan inlevingsvermogen. 'Kunst als therapie' van De Botton en Armstrong betoogt dat het probleem niet zozeer bij het individu ligt. Het komt, aldus deze van huis uit filofisch geschoolden, voort uit de manier waarop kunst wordt onderwezen, verhandeld en gepresenteerd door de kunstelite. Sinds begin 20ste eeuw is onze relatie met kunst verzwakt door een diepgaande weigering om de vraag te stellen waartoe kunst eigenlijk dient, aldus Alain de Botton en John Armstrong, beide oprichters van de School of Life, een platform voor praktische filosofie dat onlangs een vestiging opende in Amsterdam. Deze vraag voelt - geheel ten onrechte - als ongeduldig, niet-legitiem en zelfs een beetje schaamteloos. 'De term l'art pour l'art verwerpt de opvatting dat kunst een bepaald doel zou kunnen dienen, en daardoor blijft kunst mysterieus - en kwetsbaar. Ondanks het aanzien dat kunst geniet, wordt haar belang eerder aangenomen dan uitgelegd.' Wat als kunst een doel heeft dat in gewone woorden omschreven en besproken kan worden? Kunst kan als gereedschap worden gezien en men zou zich duidelijker moeten focussen op wat voor soort gereedschap het is - en wat men ermee zou kunnen doen. Door een methodologie te ontvouwen rondom de zeven functies van kunst trachten de auteurs de lezer handvatten te bieden om op een andere wijze dan voorheen tegen kunst aan te kijken en ermee om te gaan. Laat u overigens niet afschrikken door het woord 'methodologie', dat een droog en theoretisch verhaal in het verschiet zou stellen. Zo is het bepaald niet! 'Kunst als therapie' is verre van dat. Het leest bijzonder prettig, vooral omdat de auteurs zich gedurende het hele boek op u en mij als lezer richten en aan de hand van eerdergenoemde functies van kunst aangeven welke betekenis kunst voor ons kan hebben waar het gaat om herinneren, hoop, leed, weer in balans komen, zelfinzicht, ontwikkeling en waardering. Ook gaat De Botton en Armstrong uitgebreid in de de vraag wat de zin is van kunst. Wat wil een therapeutische kijk op kunst eigenlijk zeggen? Daarbij leggen zij een verband tussen de hiervoor genoemde functies van de kunst en het verhelpen of compenseren van een zevental psychologische zwakheden waarmee wij allen betere versies van onszelf kunnen worden. Zo zouden wij vergeten wat ertoe doet, wij zijn uit balans en hebben geen oog meer voor onze beste kanten en wij zijn ongevoeliger geworden doordat alles zo vertrouwd is en leven in een door de commercie beheerste wereld die de nadruk legt op glamour, om er een paar te noemen. Anders dan veel andere kunstboeken, die veeleer niet verder gaan dan het bieden van reproducties met begeleidende tekst, zien Alain de Botton en John Armstrong kans de lezer bagage mee te geven. Let wel: de gebruikelijke reproducties ontbreken ook in dit werk niet en 'Kunst als therapie' mag dan ook als volwaardig kunstboek door het leven gaan. Maar het is meer, veel meer. En ook niet bedoeld voor lezing van begin tot eind, maar als werk dat zich laat oppakken wanneer één van de vele behandelde gevoelens en emoties de lezer naar houvast doet grijpen ...