'De protestantse ethiek en de geest van het kapitalisme' bestaat in feite uit twee essays van 130 en 30 pagina's. Op het eerste oog dus een zeer overzichtelijke tekst van nog geen 160 pagina's, zij het dat de noten ook nog bijna 100 pagina's beslaan. Deze noten, bijna 300 in totaal, betekenen dat er om de alinea (soms om de zin) een uitweiding of zijspoor is voor de lezer die dit wil. Het eerste essay bestaat uit twee delen. In het eerste deel gaat Weber in op de vraagstelling wat de kapitalistische geest is en hoe deze heeft kunnen ontstaan. In het tweede deel gaat hij in op hoe deze geest aansluit bij het protestantisme en hoe dit de ontwikkeling van een bepaalde beroepsethiek beïnvloed heeft. Modern leven en roeping Weber begint bij het verschil tussen een traditionele (prekapitalistische) en een moderne (kapitalistische) manier van leven. Vervolgens legt hij uit wat vanuit christelijke hoek met het begrip roeping bedoeld wordt. Deze twee ingrediënten - modern leven en roeping - komen samen in het protestantisme. De rationele systematische manier van werken die hoort bij het moderne leven sloot aan bij de ascetische leer van de protestanten. Binnen deze leer zijn arbeid en beroepsvlijt een plicht tegenover God - beide zijn noodzakelijk voor het verkrijgen van goddelijke genade. Beroepsethiek De combinatie van arbeid en vlijt gecombineerd met een rationele systematische manier van werken ontwikkelt zich binnen en via verschillende protestantse stromingen tot een beroepsethiek. Het essay sluit af met beschrijven hoe de religieuze component uit deze ethiek verdween, waardoor Weber uiteindelijk bij de moderne - en voor ons ook herkenbare - kapitalistische geest belandt. Na deze uitvoerige uiteenzetting van de geest van het kapitalisme en ontwikkeling van beroepsethiek, gaat het tweede essay tot slot in op hoe deze kapitalistische geest zich kenmerkte in protestante sekten en welke sociaal-politieke gevolgen deze had. Hard werken Het boek als geheel is zoals gezegd wat pagina's betreft dus heel bescheiden, zeker als je de noten achterwege zou laten. Deze beperkte omvang vond ik achteraf wel prettig, omdat het niet persé een heel eenvoudig boek is. Deels is dat inhoudelijk; Weber gaat diep in op zijn these, maar ook de schrijfstijl werkt hier niet mee. De 160 pagina's waren wel even werken - om het zo maar te zeggen. Daar komt bij dat de al eerder genoemde hoeveelheid noten ook afleidend werken. Zowel praktisch -de noten staan achterin - maar ook inhoudelijk zijn ze een zijspoor. Hoewel de noot harder bleek te kraken dan ik dacht, was het wel de moeite waard. Aan de ene kant biedt het boek een interessante invalshoek én terugblik op de ontwikkeling van de moderne samenleving en de rol van religie in dit geheel. Aan de andere kant geeft het inzicht hoe er een kapitalistische moraal heeft kunnen ontstaan. Dit laatste is interessant omdat die moraal zo herkenbaar is in onze samenleving. Misschien dat we in die moraal ook de oplossingen voor onze huidige crises moeten zoeken.
Over Mark Hooftman
Mark Hooftman is politicoloog en adviseur. Hij heeft zich tijdens zijn studie politicologie verdiept in de filosofie, in zijn vrije tijd is hij actief in de politiek en in zijn opdrachten houdt hij zich bezig met het openbaar bestuur.
