Collaborating with the Enemy bevat een boodschap die voor iedereen die werkt in moderne organisaties van belang is. Zijn boodschap is: dat samenwerken met mensen waarmee je het niet eens bent, die je niet leuk vindt of die je niet vertrouwt tot wezenlijke verandering leidt.
Minder bazen dus zelf oplossen
In veel organisaties en teams wordt geprobeerd minder van bovenaf te bepalen. Er zijn letterlijk minder ‘bazen’. Managementlagen verminderen en teams organiseren zichzelf onder de noemer van ‘zelfsturend werken’ of ‘agile’. Als organisaties platter en minder hiërarchisch zijn moeten medewerkers met verschillende expertises meer en intensiever samenwerken. Teams moeten zelf onenigheid of disfunctioneren oplossen als er geen manager of opdrachtgever is die dit doet. Samenwerken met mensen met wie we het niet eens zijn of met wie we samenwerken niet leuk vinden, is lastig. Het vergroot de kans dat we vastlopen op onderlinge verschillen of het leidt ertoe dat mensen elkaar uit de weg gaan.
Ideaalbeeld gebaseerd op harmonie
Het risico op vastlopen komt volgens Kahane omdat veel organisaties een ideaalbeeld van samenwerking aanhangen. Dat beeld gaat uit van harmonie. Het ideaalbeeld van samenwerking vereist om in een ‘zelfsturend’ team te werken, om met elkaar in dezelfde richting te gaan, om het eens te worden over wat er moet gebeuren en om actief te zorgen dat ‘alle neuzen dezelfde kant op staan’. Met andere woorden, het ideaalbeeld gaat ervan uit dat we samenwerking onder controle kunnen houden en dat we ons moeten inspannen om verschillen glad te strijken.
Het ideaalbeeld van samenwerking is volgens Kahane incompleet. In de praktijk blijkt dat samenwerking een rafelrandje heeft waar niet vaak over gesproken wordt. Wie goed kijkt ziet dat organisaties ook rommelig en verdeeld zijn en dat samenwerking soms door onderhuidse conflicten wordt gefrustreerd. Toch komt dat in organisatievisies nooit naar voren. De manier om dingen gedaan te krijgen met anderen is om harmonie, overeenstemming en controle op te geven en te leren werken of experimenteren met onenigheid, verschillen en conflict.
Experimenteren en werken met verschillen
Adam Kahane betoogt dat werken in ‘zelfsturende’ en ‘flexibele’ organisaties of teams vraagt dat we beter moeten leren werken met mensen die we misschien wel zijn gaan beschouwen als de vijand (the enemy). Dit vraagt dat je niet altijd concentreert op collectieve doelen of harmonie in je team, maar tegelijkertijd werkt met het inzetten van conflict en verschil met anderen. Het vraagt ook dat je afstand neemt van één kijk op problemen en loslaat dat er één beste oplossing is, maar een manier van werken kiest waar je de weg naar voren zoekt door samen te experimenteren met verschillende of conflicterende denkbeelden.
Adam Kahane omschrijft uit de rijke voorbeelden uit zijn eigen werkervaring deze verfrissende kijk op samenwerking, die volgens mij meer dan nodig is in organisaties.
Over Bram van Vliet
Bram van Vliet is adviseur en manager bij Twynstra Gudde. Hij adviseert organisaties in de publieke sector en het bedrijfsleven bij organisatieontwikkeling en over hun bedrijfsvoering.
