Woorden wisselen - 'Volop ingangen om voorbij de woorden te kijken'

Hoe dat precies werkt lees je in het boek Woorden wisselen, waarin bestuurskundige Mark van Twist zijn persoonlijke leerervaringen met taal deelt.

Of het nu gaat om en gezamenlijk besluit, een nieuw advies of een koerswijziging, de deelnemers moeten allereerst een gemeenschappelijke taal vinden. Dat gaat vaak gepaard met veel energie en frustratie, weet Mark van Twist (hoogleraar bestuurskunde) uit eigen ervaring. Als lid van talrijke commissies in het openbaar bestuur maakte hij vaak mee dat alleen taal en tekst die resoneerde binnen de commissie in het eindrapport terug te vinden was. De rest was hoogstens terug te lezen in de bijlagen. Waarom loopt dat altijd zo?

Goudschaaltje

In het boek Woorden Wisselen verwerkt hij zijn persoonlijke leerervaringen in het openbaar bestuur, die hij op deze manier toegankelijk wil maken voor anderen. Geen boek met tips of instructies, wel interessante beschouwingen die je aan het denken zetten.

Beleidsmakers, managers en bestuurders doen voortdurend aan verbale vernieuwing, leren we in dit boek. Ze geven ergens nieuwe woorden aan en daarmee ook nieuwe betekenis. De woorden komen er dus niet zomaar bij, het is alles waar het uiteindelijk om draait in de wereld van bestuur en organisaties.

Je kunt dus ook niet ‘even’ iets in andere woorden zeggen. Woorden hebben invloed. Altijd. En ze worden daarom voortdurend op een goudschaaltje gewogen.

Onderliggende mechanismen

‘Woorden Wisselen’ is uitdrukkelijk geen handleiding om te beïnvloeden met taal, dus je vindt in dit boek geen slimme tips of adviezen om anderen met woorden in een bepaalde richting te sturen. Wel legt Van Twist in zijn boek de onderliggende mechanismen bloot rondom taal, woordgebruik en narratieven.

In zijn boek verkent Van Twist een aantal stijlvormen, namelijk het gebruik van metaforen, symbolen, modellen, berekeningen en frames. Een aanzienlijk deel van het boek is daarbij gewijd aan storytelling. Besturen is namelijk volgens de bestuurskundige onmogelijk zonder het vertellen van verhalen: ze helpen om van ‘denken naar doen’ te gaan, om gezag te legitimeren, om nieuwe culturen te bouwen en nog veel meer.

Ook tellen is volgens Van Twist een vorm van vertellen. Met cijfers zijn namelijk verschillende al dan niet misleidende verhalen te delen. Cijfers vloeien voort uit de (verborgen) verhalen die we verteld willen hebben. Als er iets geteld moet worden, moet je het in ieder geval eens worden over de categorie die je gaat tellen.

Of en hoe een verhaal landt, heeft eveneens sterk te maken met cijfers. Een voorbeeld daarvan is het plan om de World Expo in 2015 naar Rotterdam te halen: aan de hand van de cijfers noem je dat plan luchtfietserij of juist een buitenkans.

Intensieve woordenwisseling

Al met al biedt dit boek je volop ingangen om voorbij de woorden te kijken, die op het eerste gezicht gangbaar overkomen. Er is bijna altijd een woordenstrijd of ten minste een intensieve woordenwisseling aan vooraf gegaan. Het boek is vooral geschikt voor beslissers en beleidsmakers, die daarop willen reflecteren en doelbewuster met hun taal om willen gaan. Na het lezen van Woorden wisselen is taal nooit meer iets dat je achteloos toepast.

Sigrid van Iersel is verhalenmaker. Ze helpt organisaties en ondernemende professionals om mensen in beweging te brengen met een helder en inspirerend verhaal. Ze is een van de auteurs van Lenig denken.