Hoe creëer ik een gevoel van zingeving en doel binnen mijn organisatie?

In een tijd waarin medewerkers steeds meer op zoek zijn naar betekenisvol werk, wordt het creëren van zingeving en doel binnen organisaties een cruciale uitdaging voor leiders. Uit onderzoek blijkt dat 85% van de medewerkers zich niet of nauwelijks betrokken voelt bij hun werk. Tegelijkertijd zien we een verschuiving van een wereld gericht op individualisme en eigenbelang naar een wereld waarin verbinding, saamhorigheid en zingeving centraal staan. Maar hoe zorg je als leider dat jouw organisatie een plek wordt waar mensen niet alleen komen om geld te verdienen, maar waar ze zich intellectueel, emotioneel en sociaal mee kunnen vereenzelvigen?

Wat is zingeving in organisaties?

Zingeving in werk gaat over hoe je je persoonlijk verhoudt tot je werk en je organisatie. Het is de mate waarin we ervaren dat ons leven wordt geleid door gewaardeerde doelen die betekenisvol zijn voor ons. Zoals Jochanan Eynikel stelt: "Je vindt je werk zinvol als het consistent is met wie je bent. Ook heb je een gevoel van verbondenheid tussen jou, je relatie met anderen en je werkomgeving."

Zingeving ontstaat binnen het individu, daar kan een leidinggevende hooguit de randvoorwaarden voor scheppen. Betekenisgeving daarentegen ontstaat tussen medewerkers door erover te praten. Als leider kun je in je boodschappen aan medewerkers betekenis meegeven, maar echte zingeving vraagt om een diepere verbinding tussen wat mensen persoonlijk drijft en wat organisaties beweegt.

Begin met het 'Waarom'

Een van de meest invloedrijke denkers op het gebied van zingeving in organisaties is Simon Sinek met zijn concept 'Begin met het Waarom'. Hij stelt dat inspirerende leiders en organisaties van binnen naar buiten communiceren, beginnend met hun overtuigingen (Waarom) in plaats van hun producten of diensten (Wat).

Het zoeken naar onze 'WHY' volgt uit onze behoefte om onze passie en inspiratie te gebruiken. Sinek legt uit: "Gelukkig zijn komt door wat we doen. Maar zingeving komt van waarom (WHY) we het doen. Als we willen voelen dat we samen aan iets groters werken, moeten we onze WHY kennen."

Bouwen aan een purpose-gedreven organisatie

Een organisatie met een sterke purpose (hoger doel) heeft een unieke visie waarin ze een bijdrage levert aan haar omgeving door alle stakeholders in ogenschouw te nemen. Dit doel is gebaseerd op het 'waarom' en het nut van de organisatie en bepaalt haar zingeving.

Paul Polman en Andrew Winston beschrijven in >Netto positief hoe je een doelgerichte organisatiecultuur kunt opbouwen waarin waarden en zingeving centraal staan in alle bedrijfsactiviteiten. Ze laten zien hoe bedrijven met een sterk doel beter presteren, zoals Unilever dat zijn 'ziel' herontdekte door zingeving centraal te stellen.

De vier dimensies van zingeving

Hans van der Loo ontleedt in >We hebben er zin in! het concept 'zin' in vier dimensies: betekenisgeving, emotie, doelgerichtheid en motivatie. Deze dimensies corresponderen met vier 'powerprincipes': bewuste aandacht (zien), positieve verbinding (voelen), zelfgekozen ambitie (willen) en actieve gedrevenheid (doen). Door bewust op deze principes te sturen, kunnen individuen en organisaties hun energieniveau verhogen en richting geven.

Deze benadering sluit aan bij wat Matthijs Steeneveld beschrijft als de psychologische basisbehoeftes voor goed werk: autonomie, verbondenheid, competentie en purpose. Organisaties moeten deze behoeftes vervullen om medewerkers te laten floreren, presteren en werkgeluk te laten ervaren.

Creëer een cultuur waarin zingeving kan gedijen

Een organisatiecultuur die zingeving bevordert, heeft volgens Quinty Danko en Sybrich Willemsma drie kerncomponenten: veiligheid, verbinding en zingeving. "Je creëert geen werkgeluk door bijvoorbeeld alleen een biljarttafel, flipperkast of hippe keuken op kantoor te plaatsen. Het draait uiteindelijk om veiligheid, verbinding en zingeving. Mensen het gevoel geven dat ze erbij horen en dat ze het ergens voor doen."

Van persoonlijke naar collectieve zingeving

Ina Smittenberg pleit in >Organitopia voor een balans tussen het 'ik' (individuele zingeving) en het 'wij' (collectieve waarden). Ze beschrijft hoe zingeving in organisaties kan worden gestimuleerd door het Schone, Ware en Goede te integreren in veranderprocessen, waarbij ruimte is voor diversiteit en persoonlijke betekenisgeving.

Jacky van de Goor biedt in >Hartelijk georganiseerd een methodiek om organisatiecultuur niet te veranderen, maar te cultiveren: de cyclus van ontplooiing. Deze cyclus bestaat uit zes processen verdeeld over drie dimensies: bezieling (de oproep en de droom), bezinning (de spiegel en het keerpunt) en beweging (het nieuwe begin en de volharding). Het boek laat zien hoe organisaties hun 'telos' - levensdoel - kunnen ontdekken en ontwikkelen, uitgaand van de authentieke waarden en kwaliteiten die al in de organisatie aanwezig zijn.

Praktische stappen om zingeving te verankeren

Op basis van de besproken literatuur en inzichten, zijn hier enkele praktische stappen om zingeving en doel in je organisatie te verankeren:

1. Ontdek en articuleer je 'Waarom' - Begin met het helder formuleren van het hogere doel van je organisatie.
2. Verbind persoonlijke en organisatiedoelen - Help medewerkers om hun persoonlijke drijfveren te verbinden met de missie van de organisatie.
3. Creëer eigenaarschap - Geef medewerkers verantwoordelijkheid voor operationele doelen die bijdragen aan het grotere geheel.
4. Bouw een ondersteunende cultuur - Zorg voor veiligheid, verbinding en ruimte voor persoonlijke ontwikkeling.
5. Maak zingeving zichtbaar - Vier successen en deel verhalen die laten zien hoe het werk bijdraagt aan het hogere doel.
6. Stimuleer dialoog - Creëer momenten voor reflectie en gesprek over wat werk betekenisvol maakt.
7. Leef het voor - Als leider moet je zelf het voorbeeld geven en authentiek je purpose uitdragen.

Conclusie

Het creëren van zingeving en doel binnen je organisatie is geen eenmalige actie, maar een continu proces dat vraagt om aandacht, authenticiteit en verbinding. Door te beginnen met het 'waarom' van je organisatie, dit consistent te communiceren en te verankeren in je cultuur en dagelijkse praktijk, creëer je een omgeving waarin medewerkers betekenis kunnen vinden in hun werk.

Zingeving ontstaat wanneer er verbinding is tussen wat mensen persoonlijk drijft en wat de organisatie beweegt. Als leider is het je taak om de randvoorwaarden te scheppen waarin deze verbinding kan gedijen. Dit vraagt om aandacht voor de psychologische basisbehoeften van medewerkers: autonomie, verbondenheid, competentie en purpose.

Uiteindelijk gaat het om het bouwen van een organisatie die niet alleen economische waarde creëert, maar ook bijdraagt aan het welzijn en de ontwikkeling van mensen en de samenleving als geheel. Zo wordt werken meer dan alleen een manier om geld te verdienen; het wordt een betekenisvolle activiteit die bijdraagt aan een groter geheel.