Grenzen van het strafrecht in de voorfase
Over uiteenlopende interpretaties van de grondbeginselen van het materiële strafrecht
Paperback Nederlands 2023 1e druk 9789013173819Samenvatting
Dit proefschrift analyseert de opkomst van strafbaarheid in de voorfase vanuit drie verschillende perspectieven: het liberalisme, het communitarisme en het functionalisme. Er komen diverse argumenten voor en tegen de invoering van dergelijke strafbaarstellingen aan bod, waardoor deze titel inzicht geeft in de principiële en praktische grenzen van het strafrecht in de voorfase.
De afgelopen decennia stelt de Nederlandse wetgever in toenemende mate gedrag strafbaar dat op zichzelf nog geen schade of letsel veroorzaakt, maar vooral gevaar in het leven roept. Denk aan de invoering van de algemene strafbaarstelling van voorbereidingshandelingen en de zelfstandige strafbaarstellingen van financiering van terrorisme, grooming, training voor terrorisme en de uitbreiding van de samenspanningsregeling. Door deze zogenoemde voorfasedelicten houdt het strafrecht zich steeds meer bezig met situaties waarin primair een kans op toekomstige schade of letsel bestaat.
In Grenzen van het strafrecht in de voorfase staat de vraag centraal hoe dergelijke voorfasedelicten moeten worden beoordeeld in het licht van vier klassieke beginselen van het materiële strafrecht:
- het daadstrafrechtbeginsel
- het materiële wederrechtelijkheidsbeginsel
- het ultimum remedium-beginsel
- het lex certa-beginsel
Deze beginselen worden in dit proefschrift steeds geïnterpreteerd vanuit drie rechtspolitieke stromingen: het liberalisme, het communitarisme en het functionalisme. Vanuit elk van deze perspectieven worden de grenzen van het strafrecht in de voorfase van het strafbare feit verkend en wordt bezien welke voor- en nadelen aan dat perspectief kleven. Door middel van deze verschillende invalshoeken geeft deze titel inzicht in de principiële en praktische grenzen van het strafrecht in de voorfase. Tegelijkertijd legt het proefschrift een verband tussen politiek-filosofische theorieën en de interpretatie van (strafrechtelijke) beginselen en werpt het daarmee een nieuw licht op die beginselen als zodanig. Daaraan draagt ook bij dat deze titel een uit de Italiaanse rechtsfilosofie ontleend raamwerk in het Nederlandse strafrecht introduceert. Dit geeft de lezer dieper inzicht in de verhoudingen tussen verschillende beginselen
Dit proefschrift spitst zich toe op een actuele ontwikkeling in het straf(proces)recht, namelijk de neiging van de wetgever om steeds vroeger te willen ingrijpen vanuit de gedachte dat voorkomen beter is dan genezen. Specifiek in het materiële strafrecht komt dat tot uitdrukking door ook het voorstadium van het uiteindelijke strafbare feit strafbaar te stellen.
Grenzen van het strafrecht in de voorfase is van grote waarde voor (strafrechts)wetenschappers die de ontwikkelingen van het strafrecht in de voorfase kritisch willen analyseren en voor wetgevingsjuristen die zich bezighouden met de vraag waar de grenzen van het strafrecht moeten worden getrokken.
Trefwoorden
strafrecht voorfasedelicten voorbereidingshandelingen strafrechtsbeginselen daadstrafrechtbeginsel lex certa beginsel materiële wederrechtelijkheid ultimum remedium functionalisme communitarisme liberalisme wetgeving terrorisme rechtsfilosofie samenspanning terrorismefinanciering grooming strafrechtsdogmatiek proefschrift materieel strafrecht rechtspolitiek preventie rechtsgoederen rechtstheorie nederlands recht wederrechtelijkheid rechtszekerheid proportionaliteit subsidiariteit
Trefwoorden
Specificaties
Lezersrecensies
Inhoudsopgave
1.1 Aanleiding
1.1.1 Inconsistenties en cirkelverwijzingen
1.1.2 Tegenstellingen over de wenselijkheid van strafbaarheid in de voorfase
1.1.3 Strafrechtsdogmatiek onder druk
1.2 Afbakening en onderzoeksvraag
1.2.1 Selectie van beginselen
1.2.2 Onderzoeksvraag
1.2.3 Nadere afbakening van onderzoeksterrein
1.3 Methodologie
1.4 Theoretisch kader
1.4.1 Liberalisme
1.4.2 Communitarisme
1.4.3 Functionalisme
1.5 Definitie van het begrip voorfase
1.6 Structuur
2 Het daadstrafrechtbeginsel in de voorfase
2.1 Inleiding
2.2 Liberalisme
2.2.1 Inleiding
2.2.2 Uitvoeringshandelingen
2.2.3 Handelingen met voorbereidingsmiddelen
2.2.4 Beraming in groepsverband
2.2.5 Verbale gedragingen
2.2.6 Ondeugdelijke gedragingen
2.2.7 Aanwezigheid
2.2.8 Het hebben van intenties of eigenschappen
2.2.9 Terugtredgedraging
2.3 Communitarisme
2.3.1 Inleiding
2.3.2 Uitvoeringshandelingen
2.3.3 Handelingen met voorbereidingsmiddelen
2.3.4 Beraming in groepsverband
2.3.5 Verbale gedragingen
2.3.6 Ondeugdelijke gedragingen
2.3.7 Aanwezigheid
2.3.8 Het hebben van intenties of eigenschappen
2.3.9 Terugtredgedraging
2.4 Functionalisme
2.4.1 Inleiding
2.4.2 Uitvoeringshandelingen
2.4.3 Handelingen met voorbereidingsmiddelen
2.4.4 Beraming in groepsverband
2.4.5 Verbale gedragingen
2.4.6 Ondeugdelijke gedragingen
2.4.7 Aanwezigheid
2.4.8 Het hebben van intenties of eigenschappen
2.4.9 Terugtredgedraging
2.5 Conclusie
3 Het materiële wederrechtelijkheidsbeginsel in de voorfase
3.1 Inleiding
3.2 Liberalisme
3.2.1 Formele en materiële wederrechtelijkheid
3.2.2 Schade
3.2.3 Individuele rechtsgoederen
3.2.4 Reikwijdte van het strafrecht in de voorfase
3.2.5 Strafmaximum
3.3 Communitarisme
3.3.1 Formele en materiële wederrechtelijkheid
3.3.2 Collectieve rechtsgoederen
3.3.3 Immoraliteit en onrust
3.3.4 Reikwijdte van het strafrecht in de voorfase
3.3.5 Strafmaximum
3.4 Functionalisme
3.4.1 Formele en materiële wederrechtelijkheid
3.4.2 Praktische voordelen van strafbaarstelling
3.4.3 Reikwijdte van het strafrecht in de voorfase
3.4.4 Strafmaximum
3.5 Conclusie
4 Het ultimum remedium-beginsel in de voorfase
4.1 Inleiding
4.2 Liberalisme
4.2.1 Inleiding
4.2.2 Subsidiariteit
4.2.3 Retrospectieve proportionaliteit
4.3 Communitarisme
4.3.1 Inleiding
4.3.2 Het ultimum remedium-beginsel in de huidige praktijk
4.3.3 Het optimum remedium-beginsel vanuit communitaristisch perspectief
4.3.4 Het electum remedium in de voorfase
4.4 Functionalisme
4.4.1 Inleiding
4.4.2 Effectiviteit
4.4.3 Efficiëntie en prospectieve proportionaliteit
4.4.4 Subsidiariteit
4.5 Conclusie
5 Het lex certa-beginsel in de voorfase
5.1 Inleiding
5.2 Liberalisme
5.2.1 Inleiding
5.2.2 Semantische onduidelijkheid
5.2.3 Wetssystematische onduidelijkheid
5.2.4 Gebrek aan specificiteit
5.3 Communitarisme
5.3.1 Inleiding
5.3.2 Semantische onduidelijkheid
5.3.3 Wetssystematische onduidelijkheid
5.3.4 Gebrek aan specificiteit
5.4 Functionalisme
5.4.1 Inleiding
5.4.2 Semantische onduidelijkheid
5.4.3 Wetssystematische onduidelijkheid
5.4.4 Gebrek aan specificiteit
5.5 Conclusie
6 Slotbeschouwing
6.1 Beschouwingen met betrekking tot de voorfase
6.1.1 Welke strafbare feiten vallen in de voorfase?
6.1.2 Hoe wordt strafbaarheid in de voorfase begrensd?
6.1.3 Wat valt er met het oog op de toekomst nog te verwachten?
6.1.4 Enkele concrete suggesties
6.2 Beschouwingen met betrekking tot de beginselen
6.2.1 Het raamwerk van Ferrajoli
6.2.2 De veelzijdigheid van beginselen
6.3 Beschouwingen met betrekking tot de perspectieven
6.3.1 De onverenigbaarheid van perspectieven
6.3.2 Een paradigmawisseling?
6.4 Afronding
Summary
Literatuurlijst
Trefwoordenregister
Dankwoord
Curriculum vitae
Publicaties Staat en Recht
Anderen die dit boek kochten, kochten ook
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan