Kiesrecht, verkiezingen en verkiezingscampagnes

Verkiezingen vormen de kern van de vertegenwoordigende democratie. Om het overheidsgezag de benodigde legitimiteit te geven, moeten de verkiezingen naar behoren verlopen. Het verkiezingsproces moet dan ook aan een aantal fundamentele uitgangspunten voldoen. Die uitgangspunten zijn van allerlei aard. Zij volgen uit rechtspraak van het EHRM, uit onze eigen Grondwet en uit het bredere constitutionele kader waarbinnen het kiesrecht moet functioneren. De uitgangspunten vullen elkaar aan, maar staan soms ook op gespannen voet met elkaar. Aan het overzicht van deze uitgangspunten heeft het tot nog toe steeds ontbroken.

Met dit proefschrift wordt in die leemte voorzien. Een dergelijk overzicht is noodzakelijk om te kunnen beoordelen of verkiezingsregulering aanvulling of herziening behoeft. Ook in Nederland, waar het kiesrecht over het algemeen een redelijk rustig bezit is, is doorlopende evaluatie geboden om ervoor te zorgen dat de regels toereikend zijn. Dit proefschrift biedt daarvoor de handvatten en toets de huidige regelgeving aan de geïdentificeerde uitgangspunten.

Het eerste deel van dit proefschrift schetst het constitutionele kader en bespreekt de rol die het democratieprincipe, het grondrechtelijke karakter van het kiesrecht, het kiesstelsel en politieke partijen spelen bij het vormgeven van verkiezingsregulering. In het tweede deel staan de uitgangspunten centraal die uit het grondrechtelijke karakter van het kiesrecht afgeleid kunnen worden. In het derde deel worden verschillende aspecten van de Nederlandse verkiezingsregulering getoetst aan de eerder geformuleerde uitgangspunten. Dit deel behandelt het verkiezingsproces in chronologische volgorde, van de kandidaatstelling tot en met het vaststellen van de verkiezingsuitslag. Het geheel leidt tot een aantal aanbevelingen voor de (grond)wetgever.