De fiscus in het privaatrecht

Toekenning Prof. Dr. D. Brüll Prijs aan Ton Tekstra

Aan Ton Tekstra, de auteur van dit cahier, is de Prof. Dr. D. Brüll prijs uitgereikt voor deze publicatie. De Prof. Brüll prijs is ingesteld door de Stichting Kritisch Commentaar Fiscale Wetgeving en Fiscaal Beleid en wordt toegekend aan een auteur die het functioneren van de wetgever, de belastingdienst en/of de belastingrechter op gefundeerde en kritische wijze tegen het licht houdt.

In dit cahier wordt ingegaan op de rol die de fiscus speelt in het privaatrecht. Traditioneel gezien is de positie van de fiscus vastgelegd in fiscale en bestuursrechtelijke regels, maar de fiscus blijkt zich in toenemende mate te bedienen van privaatrechtelijke instrumenten. Deze ontwikkeling wordt beschreven en er wordt onderzocht in hoeverre zij positief valt te duiden, dan wel of daar grenzen aan moeten worden gesteld.

Er wordt onder meer aandacht besteed aan de tendens bij de fiscus om steeds meer in een horizontale verhouding met de belastingplichtigen te werken. Daarnaast wordt ingegaan op het verschijnsel dat begrippen uit het fiscale recht, die afkomstig zijn uit het civiele recht, vaak niet meer worden uitgelegd volgens hun oorspronkelijke betekenis en aldus een eigen fiscaalrechtelijke toepassing krijgen. Een andere ontwikkeling is dat de fiscale recht steeds meer wordt 'ingebed' in het bestuursrecht. Parrallel daaraan vindt er een toenemende beïnvloeding plaats van het fiscale recht door de werking en de uitleg van supranationale regels, zowel op EU-niveau als op internationaal niveau. Dit heeft consequenties voor de relatie tussen het privaatrecht en het fiscale recht. Bij de invordering van belastingen geldt sinds 1990 een zogenoemd open systeem, inhoudende dat de Ontvanger bij de invordering ook gebruik mag maken van de privaatrechtelijke bevoegdheden van een schuldeiser. In dit cahier wordt verder uitgebreid stilgestaan bij de rol van de fiscus in het insolventierecht. Juist daar wordt duidelijk op welke wijze de fiscus pleegt om te gaan met het privaatrecht en welke specifieke positie de fiscus inneemt als (preferente) crediteur.

Dit cahier is bedoeld voor zowel de rechtenstudent als voor de jurist die in de praktijk of wetenschap werkzaam is en interesse heeft in de wijze waarop de fiscus zich in het privaatrecht begeeft.