Rioolwateronderzoek naar het coronavirus - SARS-CoV-2 en de AVG

1. Inleiding 1
1.1 Aanleiding 1
1.2 Probleemstelling 4
1.3 Doelstelling 8
1.4 Onderzoeksvragen 8
1.5 Begripsbepaling 9
1.6 Onderzoeksmethode 10
1.7 Leeswijzer 11

2. Uitgangspunten voor de toepasselijkheid van de AVG 13
2.1 Inleiding 13
2.2 Privacy en de bescherming van persoonsgegevens 13
2.3 Reikwijdte van de AVG 15
2.4 Persoonsgegevens onder de AVG 18
2.5 Bijzondere persoonsgegevens onder de AVG 21
2.5.1 Inleiding 21
2.5.2 Gegevens over de gezondheid 22
2.5.3 Biometrische gegevens 23
2.5.4 Genetische gegevens 23
2.6 Identificeerbaarheid van personen 24
2.6.1 Inleiding 24
2.6.2 Direct en indirect identificerende gegevens 25
2.6.3 Wanneer is een natuurlijke persoon identificeerbaar? 26
2.6.4 Overeenkomsten en verschillen tussen IP-adressen en DNA-profielen 30
2.7 Verwerkingen onder de AVG 32
2.8 Tussenconclusie 33

3. Rioolwateronderzoek in Nederland 35
3.1 Inleiding 35
3.2 De geschiedenis van rioolwateronderzoek 36
3.3 Hoe het nieuwe coronavirus in het rioolwater terechtkomt 37
3.4 Hoe rioolwatermonsters worden verzameld 39
3.5 Hoe rioolwatermonsters worden onderzocht 40
3.5.1 Inleiding 40
3.5.2 Rioolwatermonsters onderzoeken door middel van PCR 41
3.5.3 Rioolwatermonsters onderzoeken door middel van sequencing 42
3.5.4 Identificatie van personen via rioolwateronderzoek 42
3.5.4.1 Inleiding 42
3.5.4.2 Directe identificatie personen via rioolwateronderzoek 44
3.5.4.3 Indirecte identificatie personen via rioolwateronderzoek 44
3.5.4.4 Omgekeerde identificatie personen via rioolwateronderzoek 45
3.5.4.5 Overige informatie over personen 47
3.5.4.6 Tussenconclusie 47
3.6 Hoe de Nederlandse overheid in de toekomst rioolwateronderzoek wil uitbreiden 48
3.7 Hoe nieuwe technologieën rioolwateronderzoek zullen veranderen 49
3.7.1 Inleiding 49
3.7.2 Next Generation Sequencing 50
3.7.3 Realtime en Rapid DNA 50
3.7.4 Rioolwaterbemonsteringrobots 50
3.7.5 Onderzoek aan de hand van een unieke combinatie van bacteriën en virussen 51
3.8 Tussenconclusie 52

4. Rioolwateronderzoek in relatie tot de AVG 55
4.1 Inleiding 55
4.2 Organisaties in Nederland betrokken bij de bestrijding van SARS-CoV-2 56
4.2.1 Inleiding 56
4.2.2 Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 56
4.2.3 Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu 57
4.2.4 GGD’en 59
4.2.5 Waterschappen 60
4.3 Rioolwateronderzoeksgegevens en de mogelijke verwerkingsverantwoordelijken 61
4.4 Aanwezige datasets bij mogelijke verwerkingsverantwoordelijken 64
4.4.1 Inleiding 64
4.4.2 Aanwezige datasets bij het RIVM 65
4.4.3 Aanwezige datasets bij de GGD’en 66
4.5 Directe identificeerbaarheid van rioolwateronderzoeksgegevens 68
4.6 Indirecte identificeerbaarheid van rioolwateronderzoeksgegevens 68
4.7 Parameters voor mogelijke indirecte identificeerbaarheid 71
4.7.1 Inleiding 71
4.7.2 Aantal locaties 71
4.7.3 Populatie-omvang 72
4.7.4 Frequentie en omvang van coronatesten 72
4.7.5 Prevalentie van COVID-19 73
4.7.6 Reisbewegingen 73
4.7.7 Vaccinatiegraad en vaccinatie-effectiviteit 74
4.7.8 Frequentie van rioolwatermetingen 76
4.7.9 Doorlooptijd van een rioolwatermeting 76
4.7.10 Aantal en omvang datasets 77
4.8 Verschuiving van parameters tijdens het verloop van de pandemie 78
4.8.1 Inleiding 78
4.8.2 Ontwikkeling van het aantal locaties 79
4.8.3 Ontwikkeling van de populatie-omvang 79
4.8.5 Ontwikkeling van de prevalentie van COVID-19 81
4.8.6 Ontwikkeling van de vaccinatiegraad en vaccinatie-effectiviteit 82
4.8.7 Ontwikkeling van de reisbewegingen 82
4.8.8 Ontwikkeling van de frequentie van rioolwatermetingen 83
4.8.9 Ontwikkeling van de doorlooptijd van een rioolwatermeting 83
4.8.10 Ontwikkeling van de omvang van de datasets 84
4.8.11 Verschuiving parameters vanaf begin coronapandemie tot eind september 2021 84
4.9 Rioolwateronderzoeksgegevens en mogelijke indirecte identificatie 88
4.9.1 Inleiding 88
4.9.2 Potentiële indirecte identificatie door het RIVM 89
4.9.3 Potentiële indirecte identificatie door de GGD’en 90
4.9.4 Hoe indirecte identificatie door de GGD’en en het RIVM zou kunnen plaatsvinden 90
4.9.5 Tussenconclusie 91
4.10 Specifieke omstandigheden op Schiphol, Schiermonnikoog en Vlieland 92
4.10.1 Inleiding 92
4.10.2 Situatie op Schiphol 92
4.10.3 Situatie op Schiermonnikoog 94
4.10.4 Situatie op Vlieland 95
4.11 Identificeerbaarheid op Schiermonnikoog en Vlieland 96
4.11.1 Inleiding 96
4.11.2 Identificeerbaarheid op Schiermonnikoog en Vlieland door GGD Fryslân 96
4.11.3 Identificeerbaarheid op Schiermonnikoog en Vlieland door het RIVM 98
4.11.4 Tussenconclusie 98
4.12 Verwerken het RIVM en GGD Fryslân aan rioolonderzoek gerelateerde persoonsgegevens? 99
4.13 Welke soort aan rioolwateronderzoek gerelateerde persoonsgegevens wordt verwerkt? 100
4.14 Toekomstige rioolwaterontwikkelingen en de AVG 102
4.14.1 Inleiding 102
4.14.2 De AVG en uitbreiding de van scope van rioolwateronderzoek 102
4.14.3 De AVG en Next Generation Sequencing en Rapid DNA 103
4.14.4 De AVG en rioolwaterbemonsteringrobots 103
4.14.5 De AVG en onderzoek aan de hand van een unieke combinatie van bacteriën en virussen 104
4.15 Tussenconclusie 104

5. Conclusie en aanbevelingen 107
5.1 Inleiding 107
5.2 Conclusie 107
5.3 Aanbevelingen 109

Bibliografie 113
Wet- en regelgeving 131
Parlementaire stukken 133