Proloog 23
1 Herstelrecht oftewel restorative justice 47
Jacques Claessen en Anneke van Hoek
Inleiding 47
Historische ontwikkeling van het straf- en herstelrecht 49
Misdaad als relationeel conflict met schade, behoeften en verplichtingen 54
Mens- en wereldbeeld achter herstelrecht 55
Onderscheid tussen straf en herstel 57
Herstelrecht in de civil society 59
Uitleiding 62
Literatuur 63
2 De biologie van de vredespijp: relaties, daar gaat het om 65
Jan van Hooff
Conflicten: wie wint, die heeft gelijk? 65
Darwin op het eerste gezicht: ‘overleving van de sterkste’ 67
Samen kunnen we meer dan ieder afzonderlijk:
‘aanhankelijkheid’ vanwege afhankelijkheid 69
De biologie van afwegen wat de moeite waard is 70
De sociale vergelijking: aanspraak en recht op gelijke behandeling 72
De zorg om het behoud van waardevolle relaties 73
Literatuur 77
3 Herstelrecht vanuit neurobiologisch ontwikkelingsperspectief 79
Lucres Nauta-Jansen en Helena Oldenhof
Inleiding 79
De normale hersenontwikkeling, delinquent gedrag en het herstelrecht 79
Afwijkingen in de hersenontwikkeling bij ernstig en persistent antisociaal gedrag en het herstelrecht 85
Kansen en beperkingen op basis van neurobiologische kennis bij het inzetten van het herstelrecht 92
Conclusie 95
Literatuur 96
4 Van interpersoonlijk herstel totintrapsychisch herstel 101
Jackie June ter Heide
Inleiding 101
Psychotrauma 101
Moral injury 107
Kansen en uitdagingen van het herstelrecht bezien vanuit de psychotraumatologie 111
Conclusie 113
Literatuur 113
5 Van vergelden naar herstellen. De neuropsychologie van mediation in strafzaken 117
Jan Verplaetse
Introductie 117
De technologie, de taken en het model 120
Hoe ons brein reageert op onrecht: het model van Krueger en Hoffman in detail 123
Kiezen voor compensatie of bestraffing: de verschillende hypothesen getest 127
Conclusie 133
Literatuur 134
6 Een emotiewetenschappelijk perspectief op herstelrecht 139
Agneta Fischer en Lisanne Pauw
Inleiding: emoties in het herstelrecht 139
Wat zijn en doen emoties? 140
Verschillen tussen emoties 142
Emotieregulatie 147
In dialoog met emoties 149
Conclusie 152
Literatuur 152
7 Victimologie en herstelrecht: het belang van herstel voor slachtoffers 155
Jo-Anne Wemmers
Inleiding 155
Wat kan vanuit de victimologie worden gezegd over herstelrecht? 158
Wat gebeurt er reeds binnen de victimologie met betrekking tot herstelrecht? 162
Wat zijn de uitdagingen van de victimologie voor herstelrecht? 163
Conclusie 164
Literatuur 165
8 Herstelrecht en seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer 169
Dieneke de Vos*
Introductie 169
Context en omvang seksuele intimidatie en andere vormen van seksueel en gendergerelateerd geweld 170
Wettelijke kaders voor een sociaal veilige werkomgeving 173
Kansen en kanttekeningen voor herstelrecht op de werkvloer 177
Tien randvoorwaarden 182
Slotwoord 188
Literatuur 189
9 ‘Komen we er zelf wel uit ...?’ 195
Beate Völker
Inleiding 195
Collectieve goederen en collectieve kwaden in buurten 195
Drie verklaringen voor het (dis)functioneren van buurten 197
Samenredzaamheid ontleed 200
Herstellen van sociale orde: herstelrecht en herstelbemiddeling 203
De coronapandemie als lakmoesproef voor het functioneren van buurten 206
Conclusie – een sociologisch perspectief op herstelrecht en herstelbemiddeling 208
Literatuur 211
10 Herstelgericht politiewerk 213
Ronald van Steden
Introductie 213
Wettelijk kader 214
Theoretische uitgangspunten en definitie 216
Empirische inzichten 219
Een kennisagenda voor de toekomst 223
Tot besluit 226
Literatuur 226
11 Relationele kwaliteit, voice en vertrouwen 229
Bart Nooteboom
Herstelrecht en economie 229
Exit, voice en relational signaling 232
Vertrouwen 234
Transactiekosten 238
De waarde van diversiteit 239
Kortom 239
Betekenis voor de economie 240
Literatuur 240
12 De ruimte voor herstel 243
Robert Glas
Inleiding 243
Opzet 245
De aangetroffen vorm 245
Functie uitgesplitst in parameters 246
Coherentie 247
Controle 250
Herstel 254
Conclusie 254
Literatuur 255
13 Herstelrecht in een multiculturele samenleving: een cultureel antropologisch perspectief 257
Toon van Meijl
Inleiding 257
Globalisering, neoliberalisering en postkolonialisme 259
Burgerschap 261
Ervaringen met herstelrecht in Nieuw-Zeeland 263
Lessen voor Nederland? 267
Ten slotte 270
Literatuur 271
14 Geschiedenis en herstelrecht: geen vanzelfsprekend koppel 275
Gert Oostindie*
Inleiding 275
Koloniale geschiedenis in postkoloniale tijden 277
Herstelrecht en (post)koloniale geschiedenis 280
Herstelrecht, casus 1. Trans-Atlantische slavenhandel en slavernij 282
Herstelrecht, casus 2. ‘Oorlogsmisdaden’ in Indonesië, 1945-1949 285
Tot slot 288
Literatuur 290
15 Waarom we betere conflicten moeten hebben om een duurzame samenleving te bouwen 291
Walter Faaij
Inleiding 291
Antropologie – een korte introductie 292
Herstelrecht en klimaatverandering 295
Schade, relaties en vertrouwen herstellen 300
Deep Democratisch conflicten oplossen 305
Conclusie 306
Literatuur 307
16 Van sociale rechtsstaat naar ecologische rechtsstaat 309
Koo van der Wal
Vraagstelling 309
Het antropocentrische antwoord 309
Het ecologische alternatief 310
De achterliggende visies nader beschouwd 312
Implicaties van het ecologische perspectief 314
Consequenties van een ecologische rechtsorde voor het herstelrecht; zaakwaarnemers van de natuur 316
Het schadeprobleem 318
Praktische aspecten 320
Ten slotte 322
Literatuur 323
17 Vergelding, humanisering en herstel 325
Constantijn Kelk
Inleiding 325
Van private verzoening naar overheidsrechtspraak 327
De relationele rechtsopvattingen van Montesquieu en Beccaria 328
Het relationele rechtsbegrip en het contradictoire proces 330
De Klassieke Richting en de plaats van de vergelding 331
De Moderne Richting 333
Emancipatoire (protest)bewegingen in de jaren zestig en zeventig 335
Bianchi’s kritische pleidooien voor verzoening 337
De groei van de veiligheidssamenleving en het slachtofferschap 338
De opkomst van mediation tussen dader en slachtoffer 341
Tot slot 343
Literatuur 345
18 Een mensenrechtenperspectief op herstelrecht en herstelgericht werken: een verrijking? 347
Quirine Eijkman*
Introductie 347
Een mensenrechtelijk perspectief op herstelrecht 348
Eigen inbreng betrokkenen 350
Raakvlakken en verschillen 352
Structurele inbedding van herstelrecht door mensenrechten? 353
Mensenrechten: een verrijking voor herstelrecht en herstelgericht werken? 354
Conclusie 356
Literatuur 356
19 Restorative justice en therapeutic jurisprudence in civielrechtelijke verhoudingen 361
Iris Becx, Nieke Elbers en Arno Akkermans
Inleiding 361
Restorative justice 364
Therapeutic jurisprudence 366
De verenigbaarheid van restorative justice en therapeutic jurisprudence 368
Aansluiting bij het civiele aansprakelijkheidsrecht 370
Een groter theoretisch kader 371
Restorative justice en therapeutic jurisprudence in de letselschadepraktijk 373
Tot slot 376
Literatuur 376
20 Vermenselijking van het recht 381
Eric van de Luijtgaarden
Introductie 381
Uitgangspunten van herstelrecht en preventive law 382
Wat activeert bewegingen als preventive law en herstelrecht? 383
Het rechtssysteem 385
Ontwikkelingen rond het rechtssysteem 387
Preventive law nader uitgelegd 391
Slot 395
Literatuur 396
21 Transitional justice 399
Pema Doornenbal en Marieke Wierda
Introductie 399
De historische ontwikkeling van transitional justice 402
De vijf pijlers van transitional justice: waar liggen de links met herstelrecht? 404
Belang van een geïntegreerde benadering: Colombia als voorbeeld 411
Transitional justice, herstelrecht en de duurzame ontwikkelingsdoelen 413
Conclusie 414
Literatuur 415
22 Herstelrecht en weerbaarheid: een onderzoeksagenda 417
Theo Brinkel en Daan van den Wollenberg
Inleiding 417
Verwerking van een gewelddadig verleden 419
Gedeeld verleden, gemeenschappelijke toekomst 421
Weerbaarheid: definitie en vormen 424
Een weerbare samenleving: pre-conflict 426
Revitalisering van een weerbare samenleving: post-conflict 427
Conclusie 430
Literatuur 432
23 Vermogen tot verbinden. Literatuurwetenschap en herstelrecht 435
Frans-Willem Korsten
Herstelrecht in vier aspecten van literatuurwetenschap 435
Herinnering als daad of een verleden dat zich opdringt 439
Verbinding tussen slachtoffer en dader: herspelen en benoemen 442
Oefeningen tot invoelen: het vermogen te begrijpen 444
Genezen door accepteren; dader en slachtoffer in gezamenlijkheid 448
Schijnoplossingen en de moeizame zachtheid van literatuur 451
Literatuur 452
24 De daad van het woord: een communicatiewetenschappelijk perspectief op herstelrecht 455
Mark van Vuuren en Korien van Vuuren-Verkerk
Inleiding 455
Een relationeel perspectief op herstelrecht en communicatiewetenschap 456
De interactie maakt de relatie 458
Rollen in verhalen 460
Framinganalyse 461
De gesprekscompetenties van de mediator of facilitator 465
Afsluiting en aanbevelingen 466
Literatuur 467
25 Herstelgericht communiceren 471
Justine Mol en Sofie Bakker
Geweldloze Communicatie: een introductie 471
Geweldloze Communicatie en herstelrecht 476
Uitdaging 486
Literatuur 486
26 Het recht om te herstellen 487
Cuong Lu
Het ontstaan 487
De ontmoeting 490
De stilteling 492
Het herstelrecht 495
Literatuur 498
27 Schuld, het boeten van netten en lust for life 499
Theo de Wit
Inleiding 499
Het kwaad in de Griekse, joods-christelijke en moderne ethiek 500
Herstel na de verdrijving uit het paradijs 504
Herstelgerichte geestelijke verzorging 510
Ten slotte 514
Literatuur 515
28 Herstelrecht in moslimlanden – Indonesië, Libië en een breder perspectief 517
Jan Michiel Otto en Suliman Ibrahim*
Inleiding 517
Indonesië 520
Libië 528
Vergelijkend perspectief 538
Ter afsluiting 543
Literatuur 544
Over de auteurs 551
