Psychologie van de levensloop

Woord vooraf 9

Hoofdstuk 1 Terreinverkenning
1.1 Een korte historiek 12
1.1.1 De verre voorgeschiedenis 12
1.1.2 Start van de ‘genetische’ psychologie 14
1.1.3 Omvorming tot een ontwikkelingspsychologie 16
1.1.4 Uitgroei tot een volwaardige levenslooppsychologie 17
1.2 De indeling in fasen 20
1.2.1 Continuïteit of discontinuïteit in de ontwikkeling 20
1.2.2 Het trapmodel 21
1.2.3 Het gelaagde model 24
1.2.4 Het lijnmodel 26
1.2.5 Poging tot synthese 27
1.3 Factoren die de ontwikkeling sturen 29
1.3.1 Rol van de erfelijkheid 29
1.3.2 Invloeden vanuit het milieu 32
1.3.3 Interacties tussen erfelijkheid en milieu 36
1.3.4 Zelfsturing als derde factor 40

Hoofdstuk 2 Twee fundamentele ontwikkelingstheorieën
2.1 De psychosociale identiteitstheorie van Erikson 44
2.1.1 Situering ten opzichte van Freud 45
2.1.2 Eriksons theorie 49
2.1.3 Een korte evaluatie 52
2.2 De cognitieve ontwikkelingstheorie van Piaget 53
2.2.1 Enkele basisbegrippen 54
2.2.2 De eigenlijke ontwikkeling 59
2.2.3 Een korte evaluatie 64

Hoofdstuk 3 De prenatale ontwikkeling
3.1 Ontwikkeling van embryo en foetus 70
3.1.1 Het germinale of kiemstadium 70
3.1.2 Het embryonale stadium 73
3.1.3 Het foetale stadium 76
3.2 Psychisch functioneren 82
3.2.1 Bewegingen 83
3.2.2 Gewaarwordingen 83
3.3 Prenatale omgevingsinvloeden 87
3.3.1 Fysische invloeden 87
3.3.2 Psychologische invloeden 97
3.4 De geboorte 100
3.4.1 Het geboorteproces 101
3.4.2 De ervaringen van het kind 107

Hoofdstuk 4 De babytijd
4.1 Uitrusting van de pasgeborene 111
4.1.1 Motorische reacties 112
4.1.2 Waarneming en cognitie 114
4.1.3 Sociale gerichtheid en emoties 119
4.2 De verdere motorische ontwikkeling 122
4.3 Ontwikkelingen in de waarneming en de cognitie 125
4.3.1 De sensomotorische ontwikkelingsperiode 125
4.3.2 Bespreking van enkele afzonderlijke processen 130
4.4 Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling 137
4.4.1 Sociale ontwikkeling 137
4.4.2 Dynamisch-affectieve ontwikkeling 141

Hoofdstuk 5 De peuterjaren
5.1 Lichamelijke en motorische ontwikkeling 148
5.1.1 Gebruik van de skeletspieren 148
5.1.2 De zindelijkheidstraining 150
5.2 Ontwikkelingen in de waarneming en het mentaal functioneren 151
5.2.1 Einde van de sensomotorische periode 152
5.2.2 Begin van het preoperationele denken 157
5.2.3 Bespreking van enkele afzonderlijke processen 161
5.3 Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling 173
5.3.1 Sociale ontwikkeling 173
5.3.2 Dynamisch-affectieve ontwikkeling 178

Hoofdstuk 6 De kleuterjaren
6.1 Lichamelijke en motorische ontwikkeling 182
6.1.1 Lichamelijke veranderingen 182
6.1.2 Motorische ontwikkeling 184
6.2 Ontwikkelingen in de waarneming en het mentaal functioneren 186
6.2.1 Het preoperationele denken van kleuters 186
6.2.2 Bespreking van enkele afzonderlijke processen 192
6.3 Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling 206
6.3.1 Sociale ontwikkeling 206
6.3.2 Dynamisch-affectieve ontwikkeling 210

Hoofdstuk 7 De schoolperiode
7.1 Lichamelijke en motorische ontwikkeling 220
7.1.1 Lichamelijke veranderingen 220
7.1.2 Motorische ontwikkeling 221
7.2 Ontwikkelingen in de waarneming en het mentaal functioneren 224
7.2.1 Het concreet-operationele denken 225
7.2.2 Bespreking van enkele afzonderlijke processen 231
7.3 Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling 243
7.3.1 Sociale ontwikkeling 243
7.3.2 Dynamisch-affectieve ontwikkeling 248

Hoofdstuk 8 De adolescentie
8.1 Lichamelijke ontwikkeling 261
8.1.1 De lichamelijke veranderingen in de puberteit 261
8.1.2 Psychologische gevolgen van de lichaamsveranderingen 267
8.2 Cognitieve ontwikkeling 270
8.2.1 Kenmerken van het formeel-operationele denken 271
8.2.2 Enkele gevolgen van het formeel-operationele denken 278
8.2.3 Bespreking van enkele afzonderlijke processen 280
8.3 Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling 284
8.3.1 Sociale ontwikkeling 284
8.3.2 Dynamisch-affectieve ontwikkeling 291

Hoofdstuk 9 De volwassenheid
9.1 Lichamelijke ontwikkeling en psychisch welbevinden 301
9.1.1 Lichamelijke veranderingen 301
9.1.2 Het climacterium of de overgangsjaren 304
9.1.3 Psychologische reacties op de lichaamsveranderingen 310
9.2 Cognitieve ontwikkeling 312
9.2.1 Het postformele denken 313
9.2.2 Evolutie van de intellectuele vermogens 315
9.3 Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling 320
9.3.1 Sociale ontwikkeling 320
9.3.2 Dynamisch-affectieve ontwikkeling 329

Hoofdstuk 10 De ouderdom
10.1 Lichamelijke ontwikkeling en psychisch welbevinden 339
10.1.1 Verlenging van de levensduur 339
10.1.2 Lichamelijke veranderingen 342
10.1.3 Psychologische reacties op de lichaamsveranderingen 350
10.2 Cognitieve ontwikkeling 352
10.2.1 Het klassieke intelligentieonderzoek 354
10.2.2 Bespreking van enkele afzonderlijke processen 358
10.2.3 Competent ouder worden 365
10.3 Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling 367
10.3.1 Sociale ontwikkeling 368
10.3.2 Dynamisch-affectieve ontwikkeling 372

Referentielijst 381
Namenregister 399
Trefwoordenregister 403