"Veel managementideeën zijn gewoon bullshit" - Eliyahu Goldratt 20 jaar na publicatie van Het Doel

Twintig jaar geleden werd 'Het Doel' gepubliceerd. Een managementboek in de vorm van een roman, waarin natuurkundige dr. Eliyahu Goldratt zijn Theory of Constraints introduceerde. 'Het doel' werd een wereldwijde bestseller en Goldratt promoveerde tot internationaal managementgoeroe. Vlak voor de zomer was Goldratt één dag in Nederland voor een seminar. Managementschrijver Ben Tiggelaar (DOEN!) had een gesprek met hem. "Is this understood? Yes or no?" Eli Goldratt houdt er een wat schoolse manier op na om te controleren of zijn publiek hem nog volgt. Uit verschillende Europese landen zijn ze die dag naar Noordwijk gekomen. Ruim 150 directeuren, managers en ondernemers. En braaf roepen ze yes als de kleine israëlische managementgoeroe vraagt of ze het snappen. Niet dat het zo ingewikkeld is. De Theory of Constraints (of in goed Nederlands: de beperkingentheorie) is zo simpel dat hij op de basisschool onderwezen zou kunnen worden. Maar in die eenvoud schuilt het probleem. "De meeste managers vinden mijn theorie té eenvoudig," verzucht Goldratt meermalen tijdens ons gesprek. "Ze willen voor hun problemen liever een ingewikkelde oplossing die niet werkt, dan een eenvoudige oplossing die wél werkt." Dus reist hij al twee decennia de wereld rond om uit te leggen waarom hij tóch gelijk heeft. Het begon in 1984 met de publicatie van 'The Goal' (Het Doel). Een bijzonder managementboek, met name vanwege de vorm. 'Het Doel' is een roman over een fabrieksdirecteur, Alex Rogo, die van het ene zakelijke probleem naar de volgende relatiecrisis struikelt. Totdat zijn oude studievriend Jonah (Goldratt's alter ego) hem komt helpen. Jonah komt niet met praktische tips, maar met het inzicht dat het ook in complexe bedrijven uiteindelijk slechts draait om één factor. Namelijk de éne beperking die de doorvoer van de onderneming als geheel in de weg staat. "Bullshit" De beperkingentheorie van Goldratt beschrijft hoe complexe organisaties op een simpele manier grote doorbraken kunnen creëren. De vijf hoofdregels van Goldratts Theory of Constraints luiden: 1. Identificeer de bottleneck in het systeem; 2. Bepaald hoe de bottleneck-onderdeel maximaal geëxploiteerd kan worden; 3. Maak al het overige in de keten ondergeschikt aan dit besluit; 4. Verhoog de capaciteit van de bottleneck; 5. Als dit gelukt is, dan zal een andere bottleneck de kop opsteken. Ga daarom zonder te treuzelen weer terug naar stap 1. Goldratt: "Mijn benadering is vooral common sense. Maar dit betekent dat de manier waarop het nu werkt in de meeste bedrijven common nonsense is. Veel managementideeën zijn gewoon bullshit. Strategie is lange termijn bullshit en Activity Based Costing is hele precieze bullshit. Maar bullshit blijft het." En dat blijft voor veel mensen moeilijk te accepteren, volgens Goldratt. "Slechts een klein percentage van de lezers heeft de Theory of Constraints écht geïntegreerd in zijn bedrijfsvoering." Om meer mensen te winnen voor zijn ideeën bemoeit Goldratt zich regelmatig zelf met het implementeren van de beperkingenbenadering. Zoals in 2002 bij het onderhoudscentrum van het U.S. Marine Corps in Albany. Goldratt laat enthousiast de spreadsheets en grafieken langsrazen. "De doorlooptijd van reparaties werd met meer dan de helft teruggebracht. En het aantal voertuigen dat tegelijkertijd in onderhoud staat, is ook met ruim 50% afgenomen. Dit heeft geleid tot een dramatische verbetering in de inzetbaarheid van dit legeronderdeel." "Een wonder" De belofte van de Theory of Constraints mag dan groot zijn, in de praktijk stoppen veel bedrijven ermee na enkele verbeterslagen. Goldratt erkent dat het vaak zo gaat: "Ik heb klanten in het verleden altijd geholpen om stap-voor-stap te verbeteren. Na een paar stapjes blijkt dat de aanpak werkt en is de klant gelukkig en tevreden. En meteen stopt hij met het werken volgens TOC-aanpak. Terwijl er nog zoveel verbeteringen mogelijk zijn. Daarom zoek ik tegenwoordig bedrijven die voor minstens vier jaar tekenen." Ook tijdens het seminar in Noordwijk probeert Goldratt bedrijven te vinden die zich voor meerdere jaren willen verbinden. De belofte: binnen vier jaar zal de netto winst gelijk zijn aan de omzet van dit moment. "Ik heb bij verschillende bedrijven in Israël bewezen dat dit haalbaar is. Voordeel is wel dat bij veel Israëlische bedrijven van oudsher een deel van het jaarbudget gereserveerd is voor 'een wonder'. In veel andere landen gelooft men domweg niet dat dit mogelijk is." Een andere klacht die vaak wordt geuit door Goldratt-adepten, is dat de verbeteringen die zij in hun organisatie hebben gerealiseerd, verderop in de bedrijfskolom weer teniet worden gedaan. Goldratt: "Dit punt is correct. Je profiteert dan niet van alle voordelen, maar slechts van een deel. Soms is het niet anders en moet je gewoon tevreden zijn met de voordelen binnen jouw organisatie. In andere gevallen lukt het om met jouw resultaten je businesspartners in de keten te overtuigen van deze aanpak. Zo is het leven." "Vijanden" Volgens Goldratt is de beperkingentheorie méér dan gewoon een bedrijfskundige techniek. Het is een manier van denken, een in de natuurkunde gewortelde filosofie over complexiteit. Goldratt: "De normale manier waarop we omgaan met complexiteit in bedrijven, is het opdelen van het complexe systeem in minder complexe subsystemen. We managen dan geen bedrijven, maar afdelingen. Daarvoor betalen we uiteindelijk een hoge prijs. We hebben te maken met synchronisatieproblemen, lokale optima en een silomentaliteit in de meeste organisaties." Natuurwetenschappers kijken anders, volgens Goldratt. "Wij rekenen in 'vrijheidsgraden': hoeveel punten moet ik raken om het systeem als geheel te beïnvloeden. Een natuurwetenschapper deelt een complex systeem niet op in subsystemen, maar zoekt dat éne ding dat het systeem als geheel beïnvloeden kan. Dat is de basis van de Theory of Constraints." Goldratt: "Toen ik 20 was, heb ik een doel geformuleerd dat ik op mijn 57e nog altijd najaag: ik wil de wereld leren om te denken. Dit was de reden om natuurkunde te gaan studeren. Dit was de reden voor schrijven van 'Het Doel', twintig jaar geleden." Goldratt schreef Het Doel samen met de Amerikaan Jeff Cox. Maar Cox' naam staat de laatste jaren niet eens meer op de cover van het boek. Een lachende Goldratt: "Het kostte ons 13 maanden en we namen afscheid als vijanden. Jeff beweerde dat ik hem had gedwongen om een vreselijk slecht boek te schrijven en wilde er verder niets mee te maken hebben. Hij zag af van alle royalties en eiste een éénmalig bedrag. Waarschijnlijk is dat de grootste fout die hij ooit gemaakt heeft." Wie is Eliyahu Goldratt? Eliyahu M. Goldratt is 57, komt uit Israël en is van oorsprong natuurkundige. Maar sinds hij in 1984 het boek 'Het Doel' schreef, is hij internationaal vermaard als bedrijfsadviseur en managementgoeroe. In 'Het Doel' introduceerde hij zijn Theory of Constraints die hij in de jaren daarna in verschillende boeken uitwerkte naar allerlei vakgebieden, onder andere ICT, projectmanagement en marketing. Inmiddels is Goldratt al enkele jaren met pensioen. Hij verlaat zijn woonplaats, een dorpje onder de rook van Tel Aviv, nu alleen nog voor de dingen die hij écht leuk vindt. In Goldratts geval betekent dat het verzorgen van ruim twintig seminars per jaar. En het adviseren van een aantal bedrijven die zich voor langere tijd aan zijn inzichten willen verbinden. Daaronder enkele hele grote ondernemingen, zoals General Motors, Lucent en Texas Instruments. Hij doet dit samen met een wereldwijd netwerk van zelfstandig opererende Goldratt-adviesbureaus.