Op dit moment zie je in dat geopolitieke theater zelfs de bijna begraven ‘grand strategy’ terugkomen, de stand van de huidige wereld neemt geen genoegen meer met vage bilateraaltjes uit achterkamers van beroepspolitici, de grote mannen nemen het over. En het bedrijfsleven kan ook wel wat ‘grand strategy’ gebruiken nu AI echt lijkt door te breken. AI, of kunstmatige intelligentie, gaat de boel op zijn kop zetten, dat is inmiddels wel zeker, maar hoe snel en in welke mate in nog ongewis. Internet blijkt slechts voorspel te zijn geweest, de wegbereider voor de echte revolutie.
In het boek Over strategisch denken ontrafelt John Lewis Gaddis aan de hand van grote strategen als Sun Tzu (De kunst van het oorlogvoeren), Carl von Clausewitz (Vom Kriege), en Nicolo Macchiavelli (Il Principe, Discorsi), het geheim achter ‘grand strategy’, en geeft en passant de ingrediënten om er zelf ook een te bereiden. (Extra leuk is het dat Gaddis ook historici en zelfs romanschrijvers uitgebreid aanhaalt, zoals Thucydides – De Peloponnesische Oorlogen -en Leo Tolstoj - Oorlog & Vrede.) Voor generaals, voor politici maar met enige fantasie ook voor bedrijfsleiders. Ter opfrissing van uw geheugen. En als inleiding op deze special rond AI.
Strategie is in essentie het op een lijn brengen van aspiraties (lees: doelen) en middelen. Waarbij de aspiraties schier eindeloos zijn en de middelen juist fnuikend beperkt. Binnen deze definitie is AI een middel. Dat lijkt een overbodige toevoeging maar juist tamelijk onbekende ontwikkelingen krijgen al snel het etiket ‘doel’ opgeplakt. Ook niet onbelangrijk: AI is bij uitstek het middel om tot een exponentiele organisatie te komen, waarbij data de functie van brandstof heeft.
Na het bepalen va de strategie, volgt het plannen. Maar hoe goed de planning ook is, dingen schijnen altijd mis te moeten gaan. Alles is (op papier) heel eenvoudig is, maar het eenvoudigste is (in de praktijk) weer het moeilijkste. Natuurlijk kun je en moet je zelfs anticiperen. Dat doe je door een zogenaamde net assessment te maken: het eigen bedrijf tegenover dat van je concurrenten, je eigen kracht tegenover dat van de concurrent, maar ook het in kaart brengen van marktomstandigheden, het pinpointen van waarschijnlijkheden, enzovoort. En, ook niet onbelangrijk, met de ‘onbekenden’ die zich bevinden op het snijpunt van je eigen acties en die van de concurrentie. Waarbij de actoren ‘jezelf’, ‘concurrent’, en ‘onbekenden’ zich gedragen als een stuk ijzer dat boven drie magneten draait: volstrekt onvoorspelbaar!
Soms loopt alles wat ten doel is gesteld en gepland spaak. Frictie heet dat met een mooi woord. De machine loopt volkomen vast. De enige manier om die machine weer aan de praat te krijgen, is leiderschap. In principe zijn er twee soorten leiders: de egel en de vos. De egel is een leider die uitblinkt in één onderwerp, de vos is een typische generalist, bepakt met de nodige creativiteit. Moet je focus houden, dan is de egel op zijn plaats. Maar als er oplossingen voor diffuse zaken nodig zijn, dan moet je de vos hebben, een (politiek) leider die behendig langs klippen manoeuvreert.
De egel is dan zelfs levensgevaarlijk, omdat deze leider in nijpende omstandigheden eigendunk verwart met verstandig handelen. Denk Napoleon die zijn besluiten briljant vond omdat hij ze uitvaardigde. Of denk AI, een typische egel onder de technologieën: in essentie berekend op een specifieke taak terwijl het wordt ingezet voor een palet aan mogelijkheden.
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
