Leidinggeven aan zelforganisatie. Een paradox?

'Zelforganisatie werkt niet,’ hoorde ik vaak. En dat kan ik beamen. Als teamcoach zag ik teams die vast kwamen te zitten in een haat-liefdeverhouding met autoriteit en daar niet meer uit kwamen. Ik hoorde gemopper van teamleden dat alles maar zomaar ‘kan’ onder het mom van zelforganisatie, ik voelde hoe het ‘het management’ - dat geen management meer was, want: afschaffing van hiërarchie – wanhopig naar een uitweg zocht in de chaos die ontstond nadat datzelfde management zelforganisatie had ‘ingevoerd’ en de eigen regie had overgedragen, of liever gezegd: de eigen regie had opgegeven. Vaak waren de teamleden de weg kwijt en de frustratie van het uitblijven van een financieel gezond bedrijf was groot.

Een team in flow

Toch lonkte het perspectief van zelforganisatie; een ideaal dat mensen nastreven. Dan heb ik het niet over de gebruikelijke argumenten (minder bureaucratie, minder last van slecht functionerende managers en minder tijd kwijt aan controle), maar over het genereren van een collectieve creatieve kracht die uitgaat van een team waarin iedereen op elkaar ingespeeld is en dat handelt als één orgaan. Een team dat werkplezier ervaart, onderling sociale steun geeft en oplossingsgericht werkt. Een team waar een positieve vibe van uitgaat. Kortom: een team in flow.

Ik zocht naar inspirerende praktijkvoorbeelden van teams die floreren met werkgeluk en zelforganisatie. Dit boek is dan ook een logisch vervolg op het Handboek Teamcoaching, Intervisie met de Authentieke Dialoog en Geluk op het werk? Train je gelukscompetenties!

Hoe het wél werkt in de praktijk

Tijdens mijn zoektocht ontdekte ik hoe cruciaal leiderschap is in de paradox van zelforganisatie. En er ontwikkelde zich een werkwijze, die de basis vormt voor dit boek. Om een helder stappenplan te creëren, heb ik het boek verdeeld in twee delen. In deel I leg ik uit welke elementen van belang zijn bij zelforganisatie en hoe je daarin de juiste balans vindt. Om de elementen te vinden die helpen het lonkend perspectief te bereiken, heb ik verschillende leiders geïnterviewd. Deze interviews heb ik omgezet in vijf best practices die elk een van de elementen vertegenwoordigen. Door deze elementen te combineren met de ervaring die ik heb opgedaan als teamcoach, onderbouwd door managementliteratuur, ontstond er een werkwijze om teams te helpen bij het ontwikkelen van succesvolle zelforganisatie. De handvatten die je in elk hoofdstuk vindt, en die afkomstig zijn uit de literatuur en uit mijn praktijkervaring, brengen je verder op de weg naar zelforganisatie.

Zelfsturend vermogen: bouwen aan de basis

Wil je met zelforganisatie naar teamflow, dan is het nodig dat teamleden zelfsturend vermogen ontwikkelen. In deel II krijg je handvatten die het zelfsturend vermogen versterken voor zowel het individu als het team. Je vindt ook hier een praktijkcasus van een organisatie die met deze principes de creatieve kracht in de teams naar boven wist te halen. Ook krijg je inzicht in verschillende groepsdynamische crises, overgangsfases en diverse communicatiestijlen van individuele teamleden en leer je hoe je tot een betere samenwerking komt als je elkaars taal spreekt. En welke gespreksniveaus er zijn om als team lastige situaties te bespreken en door te breken naar succesvolle zelforganisatie.

Hybride samenwerken

Het zelfsturend vermogen bij hybride werken is geen nice-to-know maar een need-to-know. De weg naar zelforganisatie is als een sprong in het diepe. Je hebt core power nodig om in formatie samen te zweven zonder houvast. En kennis en vaardigheid over het juiste gebruik van je parachute. Het goede nieuws is: het is mogelijk als je weet te navigeren in de paradox van leiderschap in zelforganisatie. Een uitnodiging om maximale creativiteit te ontginnen met leiderschap, teambuilding en eigenaarschap.