Psychologen geven aan dat we onszelf zowel een ‘prozelf' als een ‘antizelf' aanmeten; een interne vijand wiens kritische stem geschapen is door onze vroegste levensherinneringen. Als we bijvoorbeeld als kind het gevoel hebben gekregen altijd tot overlast te zijn geweest, dan bekruipt ons het levenslange interne perspectief dat we nooit genoeg zijn. 'De antizelf, de duivel in onszelf, neemt het over van de prozelf en negatieve gedachten en gedragingen ontstaan. Het duiveltje in ons laat ons telkens voelen dat we niet goed genoeg zijn voor de dingen die we willen bereiken, verspreidt negatieve gedachten en bepaalt welke afslagen we moeten nemen', zegt Bas Kodden. ‘Tuurlijk, neem dat koekje.' ‘Blijf lekker zitten voor de TV, het regent en morgen hardlopen kan ook nog.'
Zelfsabotage
Kodden vervolgt: ‘Angst en het verlangen naar verbinding staan vaak centraal in ons gedrag van zelfsabotage. De angst voor succes, de angst voor het onbekende, de angst voor pijn of angst om verlaten te worden. Angst doet ons constant bevriezen en belemmert ons om onze doelen en wensen te vervullen. Een van de meest voorname behoeften van mensen is: geaccepteerd willen worden door anderen door onderdeel te mogen uitmaken van een groep. Maar juist deze behoefte staat velen van ons in de weg om succes na te jagen. Zodra jij voelt dat je succesvol bent, krijg jij tevens het gevoel - en mogelijk is dit gevoel volstrekt juist - dat anderen je dit succes mogelijk niet gunnen. Of sterker gesteld: dat jij geen onderdeel meer uitmaakt van de groep, juist omdat jij succesvol bent.'
Volgens de managementwetenschapper komt dat omdat mensen die zelf slecht in hun vel zitten, proberen om jou het gevoel te geven dat jouw succes en jijzelf niet zoveel voorstellen. Zodra deze figuren jou succesvol zien worden, nemen ze afstand. ‘En waarom? Omdat jij hen eraan herinnert dat zij zelf niet in staat zijn gebleken om ook die stappen te zetten en dat ze hebben nagelaten te investeren in het najagen van hun eigen doelen. Mensen saboteren niet alleen zichzelf, maar ook anderen. In plaats van jou te complimenteren, nemen ze jou je goede gevoel af, simpelweg omdat dit het makkelijkste is om te doen. Ik voel me slecht, dan jij ook. Als je je dit realiseert, besef dan ook dat juist dit verschijnsel je zou moeten aanmoedigen om nog harder jouw eigen pad te volgen. Om jouw pad van zelfsabotage te stoppen en al je energie te richten op al het positieve dat jij in je hebt.'
Doorbreek de cirkel van zelfsabotage
In zijn nieuwe boek The Devil inside geeft Bas Kodden vijf stappen stappen om deze cirkel van zelfsabotage te doorbreken:
1. Begin met het observeren waarom anderen iets over jou zeggen.
Luisteren is goed, observeren is beter. Waarom zeggen de mensen dat wat ze tegen jou zeggen? Of neem je zelfs waar dat er voornamelijk over je wordt gepraat? Zijn hun beweegredenen loepzuiver? Of hebben ze mogelijk zelf te maken met hun eigen duiveltje; de destructieve innerlijke stem die negatief en afgunstig gedrag oproept? Houd het bij jezelf. Dit leven draait om jouw zin in het leven. Laat anderen daar niet tussenkomen.
2. Vervolg met compassie en mededogen voor jezelf.
Diverse studies laten zien dat compassie en mededogen voor jezelf gerelateerd zijn aan verbeterde emotionele weerbaarheid en verminderd narcistisch gedrag en woede-uitbarstingen. Compassie voor jezelf kan je tevens helpen je doelen te behalen en beter om te gaan met je angsten en wantrouwen. Wat zou jij zeggen tegen een vriend of vriendin als ze een gesteld doel niet zouden halen? Waarschijnlijk zou het antwoord compleet anders zijn dan het antwoord dat je aan jezelf zou geven. Behandel jezelf net zoals je een vriend of vriendin zou behandelen: met respect en mededogen. ‘Volgende keer beter, je hebt toch je best gedaan? Kop op!' Wees vriendelijk naar jezelf!
3. Wees meer aandachtig (mindfull) en gebruik introspectie en lemniscatisch denken als instrumenten voor nieuw gedrag.
Mededogen en compassie voor jezelf vereisen introspectie, jezelf kunnen beschouwen in de situatie waarin je zat. Wees mindfull en gebruik het instrument van tegenpolen (Lemniscatisch denken) om in een vergelijkbare situatie een andere richting te kunnen kiezen. Iedereen stevent af op die valse T-splitsing en we maken regelmatig de verkeerde keuze. Geen probleem, de volgende afslag komt eraan.
4. Observeer wat je zegt tegen jezelf.
Je bent er misschien zelfs aan gewend geraakt om jezelf steeds te bekritiseren, je aan je eigen schandpaal te nagelen of jezelf op een andere wijze telkens naar beneden te halen. Observeer die negatieve stem, dat duiveltje, dat elke dag tegen je aan praat. En zodra je deze voelt naderen, besluit dan tot mededogen en compassie. ‘Je komt er mooi niet in.' Je bent gedachten niet, je bent wat je doet!
5. Accepteer je verleden.
Waar jij bent geboren, welke genen jij hebt meegekregen, de omstandigheden waarbinnen jij bent grootgebracht, je had er geen enkele zeggenschap over. Het is dan ook totaal onbelangrijk om je af te vragen of dit eerlijk of rechtvaardig is; het is zoals het is. Jij bent hier en je zult het ermee moeten doen. Deze drie zinnen vormen de weg naar vrijheid van geest en lichaam. Alles begint bij zelfacceptatie. Zelfacceptatie betekent geenszins dat je het ermee eens bent of dat je zou moeten opgeven, integendeel. Het betekent dat je loslaat wat je toch niet kunt veranderen en dat je datgene verandert waarop je alle invloed hebt: je toekomstige handelswijze.
6. Beheers je emoties.
Tot slot komt Kodden toch nog met een zesde tip: Beheers je emoties. Hij vertelt: ‘Zelfacceptatie is de poort naar een leven vol zingeving. Doe het volledig en niet half-half. Accepteer alles wat je hebt meegekregen en alles wat je hebt meegemaakt, want anders blijf je een slachtoffer van iets wat niet anders wordt. Je blijft jezelf saboteren met negatieve gedachten en gevoelens. Stop daar nu mee. Dat kun je inmiddels, want je kent nu jezelf, je achtergrond, je genen, je kwaliteiten en je minder sterke punten en neemt daar volledig genoegen mee. Pure dankbaarheid eigenlijk. ‘Dankjewel, ik kan hiermee verder. Ik ken mijn triggers, ik ken mijn meer of mindere aantrekkingskracht op bepaalde hoofdzonden en weet me te beheersen.'
Dit artikel verscheen eerder op de site van onze partner Management Impact.
Bezoektip: Op 30 september 2020 spreekt Bas Kodden naast verder o.a. Elke Geraerts en Katja Staartjes op het seminar 'Psychologie van leiderschap'.
