Het voelde nog een beetje onwennig, om na twee jaar weer in De Rode Hoed bijeen te komen voor het Managementboekengala. Hoe groet je elkaar na zoveel tijd? Met een hoofdknik, een elleboog, een vuist, een knuffel of gewoon weer een paar zoenen? Lang duurde het ongemak niet, ook dankzij het soms hilarische programma van de vaste improvisatieacteurs onder leiding van Henk van der Steen en Alieke van der Wijk. Onder de noemer van Het Grote Inhaalgala toverden zij de avond om in één grote awardshow, met veel meer prijzen dan alleen die voor het Managementboek van het Jaar.
Er moest ook wat ingehaald worden, na de twee online uitreikingen in 2020 en 2021, toen respectievelijk De wereld is rond van Jo Caudron en Fantoomgroei van Sander Heijne en Hendrik Noten werden bekroond. Managementboek zelf had in 2020 groots willen uitpakken met het 25-jarig bestaan, dat weliswaar niet helemaal onopgemerkt voorbijging, maar verdrietig genoeg niet op passende wijze gevierd kon worden. Het deed Philip van Coevorden en Kees Visser van Managementboek goed om te zien dat zij weer een volle zaal konden begroeten, met ruim 250 bezoekers. ‘Aan het aantal aanmeldingen en het geringe aantal afmeldingen zie je dat de mensen echt weer samen wilden komen’, stelde Van Coevorden vast.
Het publiek werd in sneltreinvaart meegenomen langs de prijzen voor uiteenlopende categorieën. Vaak aanstekelijke onzin, soms ook niet, toen Jitske Kramer met een vooraf opgenomen filmpje van de artiest Typhoon in het zonnetje werd gezet voor haar boek Werk heeft het gebouw verlaten. Het was voor Managementboek het bestverkochte boek van 2021. Op basis van alle reacties op één enkele post op LinkedIn schreef Kramer het tijdens de frustrerende tweede lockdown in slechts tien dagen tijd, waarna haar uitgever het in een paar weken op de markt wist te brengen.
Een weg voorwaarts
Maar het ging vanzelfsprekend om de bekendmaking van het Managementboek van het Jaar 2022. Een interessante verkiezing, omdat de jury onder leiding van Patrick Davidson naast bekende criteria als (praktische) relevantie, originaliteit, leesbaarheid, bestendigheid, onderbouwing en verzorging uitdrukkelijk had gekozen voor een shortlist die de tijdgeest goed weergeeft. ‘We hebben niet gezocht naar boeken die ons in vijf of zeven stappen beter leren managen, maar naar boeken die ons denken daadwerkelijk hebben beïnvloed’, zei Davidson in zijn toelichting. ‘Boeken die ons laten zien dat er een weg voorwaarts is.’
Waarom vrouwen minder verdienen van Sophie van Gool, over de ongelijke – financiële – behandeling van vrouwen, zit volgens de jury goed in elkaar, opent flitsend en eindigt met een verrassend sterke punch. ‘Een boek waarin je niet kunt stoppen’, zei Davidson. Het juiste doen als niemand kijkt van Frank Peters, een geweldig geschreven boek over integer leiderschap, gaat volgens de jury in feite over reputatiemanagement. Peters betrekt de stelling dat business en ethiek nooit los van elkaar kunnen worden gezien. Onder commissarissen van Marilieke Engbers is volgens de jury een spannend verhaal over een fictieve raad van commissarissen en de olifant in de kamer. Een pageturner die boven het onderwerp uitstijgt door de aandacht voor groepsdynamiek en wat de gevolgen van het ongehoorde en ongezegde kunnen zijn. En met Het Agressieparadijs heeft Caroline Koetsenruijter eveneens een belangrijk probleem bij de horens gevat. Zij confronteert ons volgens de jury op indringende wijze met de manier waarop als Nederlandse samenleving over agressie denken en biedt ook twintig oplossingen.
Een beetje pijn
Met in het achterhoofd de vraag welk boek het denken het meest beïnvloed heeft besloot de jury De inclusiemarathon van Kauthar Bouchallikht en Zoë Papaikonomou uit te roepen tot Managementboek van het Jaar 2022. Op het eerste gezicht geen typisch managementboek, zei Davidson, maar schijn bedriegt. ‘De structuur is uitermate helder. Zowel de manager, diversiteitsprofessional, als medewerker krijgt advies op maat aangeboden: hoe je begint, hoe je opbouwt en hoe je volhoudt. Het is toegankelijk, het is stevig onderbouwd, het zet aan tot actie. Het is een moeilijk onderwerp, het gaat een beetje pijn doen, maar het is een prachtig boek.’
De inclusiemarathon verscheen op 5 oktober 2021, Diversity Day, en uitgeverij Amsterdam University Press heeft sindsdien enkele printruns (vanwege papierschaarste) en twee keer een echte herdruk kunnen maken. Het idee voor het boek is oorspronkelijk van de schrijfster en onderzoeksjournaliste Zoë Papaikonomou, die in 2018 samen met Annebregt Dijkman al een boek schreef over inclusieve journalistiek, Heb je een boze moslim voor mij? Samen aan een boek werken was Papaikonomou zo goed bevallen, dat ze ook nu een coauteur zocht. ‘Je moet soms wat meer afstemmen, maar we hebben zoveel aan elkaars visie, aan elkaars manier van denken, dat het boek er echt beter van is geworden.’
Zoë Papaikonomou en Kauthar Bouchallikht kennen elkaar al langer, nog van voor de tijd dat de laatste voor GroenLinks in de Tweede Kamer werd gekozen. Ze werkten beiden voor Nieuw Wij, een platform waar grote vraagstukken als diversiteit, inclusie en ook klimaatverandering aan de orde komen. Daar raakten ze bevriend. Het onderwerp van het boek is een gedeelde interesse, vertelde Papaikonomou kort na de prijsuitreiking. ‘Nieuwsgierigheid klinkt wat plat, maar we weten uit eigen ervaring wat uitsluiting kan doen. Dus zijn we dit project samen aangegaan.’ Het leidde tot intensieve schrijfsessies in vakantiehuisjes aan zee, tussen hun overige werkzaamheden door. ‘Dit boek was voor ons allebei een project dat we echt uit ons hart hebben geschreven’, zei Bouchallikht. ‘We geloven heel erg in het belang ervan.’
De hele samenleving
Het was inderdaad niet hun opzet om er een traditioneel managementboek van te maken, maar dat wil niet zeggen dat het niet onder die noemer geschaard kan worden. ‘We dachten niet: we gaan een managementboek schrijven’, zei Papaikonomou. ‘Maar we hebben dit boek wel bewust ook geschreven vanuit werkgeversperspectief. Er zit een praktisch hoofdstuk in over en voor de managers. Het houdt het midden tussen een journalistiek en een managementboek.’ Bouchallikht: ‘We laten zien dat gelijkwaardigheid, inclusie en diversiteit de hele samenleving aangaan. De werkplek is daar een belangrijk onderdeel van. Het sluit daarom heel goed aan. Het gaat ook expliciet over hoe het management zich verhoudt tot de rest van de samenleving en de vraagstukken die daarbij komen kijken.’
De twee auteurs zien de bekroning als erkenning voor een belangrijk vakgebied waar niet altijd genoeg aandacht voor is. En als erkenning voor de 41 mensen die zij voor De inclusiemarathon hebben geïnterviewd, voorlopers in dit vakgebied, mensen die er vaak in nauwe samenwerking met anderen alles aan gedaan hebben het onderwerp op de kaart te zetten. ‘Met dit boek laten we zien hoe hard veel mensen werken voor gelijkwaardigheid en hoe belangrijk hun werk is’, zei Bouchallikht. ‘Dat hebben we direct gemerkt toen het boek in oktober verscheen. Het was heel leuk om te zien hoe dit boek mensen bij elkaar brengt en het gesprek op gang houdt.’
En, niet onbelangrijk, een boek met deze invalshoek en reikwijdte was er nog niet, bleek uit marktonderzoek van acquirerend redacteur Inge van der Bijl van uitgeverij Amsterdam University Press. De herdrukken maken duidelijk dat er veel behoefte aan is. ‘Veel organisaties hebben inmiddels diversiteitsprofessionals aangesteld, maar ook andere professionals vinden dit een belangrijk onderwerp’, vertelde Papaikonomou. ‘Dit boek is echt niet voor mensen die nog overtuigd moeten worden van hoe belangrijk dit onderwerp is, daar zijn we aan voorbij. Het gaat echt om de vraag hoe je ermee aan de slag gaat. Het valt ons op hoeveel mensen dit cadeau doen aan hun managers. Wij kennen veel mensen die zelf ervaring hebben met uitsluiting en die proberen iets te veranderen. Dit boek biedt hen extra kennis en handvatten.’
Verbreding
De inclusiemarathon is een mooie en vooral ook interessante winnaar, vindt Philip van Coevorden van Managementboek. ‘Wat je ziet, is dat het managementboek als zodanig constant aan het verbreden is. Het beweegt zich steeds meer in de richting van maatschappelijk relevante non-fictie. Dat zie je heel goed aan de shortlist. De jury heeft de grote thema’s die in de samenleving spelen naar boven weten te krijgen. En daar zijn wij blij mee, zoals wij ook blij zijn dat van de vijf genomineerde boeken er vier door vrouwen geschreven zijn én dat het bestverkochte boek, Werk heeft het gebouw verlaten van Jitske Kramer, ook van een vrouw is. De tijd dat de invloedrijkste managementboeken uitsluitend door oude grijze mannen worden geschreven hebben we achter ons gelaten. Niet dat zij niet relevant zijn, maar een verbreding van het perspectief is goed, dat lijkt me duidelijk. Voor onze lezers, én voor onze prijs.’
