‘Concurrerend blijf je door creativiteit belangrijk te maken’

Er hangt altijd een hoop mysterie rond creativiteit. Alsof creatieve mensen van een andere planeet komen.

Zij cultiveren dat ook wel een beetje. Maar creativiteit is natuurlijk gewoon een vaardigheid die je jezelf kunt aanleren… net zoals je kan leren hardlopen. Je kan een natuurtalent zijn, maar ook zonder talent kun je met wat training een duurloop doen. Creativiteit gaat in mijn ogen vooral om ideeën genereren die problemen oplossen. In het bedrijfsleven en bij de overheid moeten veel problemen opgelost worden en dus heb je creatieve mensen nodig.

Gaat AI niet de menselijke creativiteit overvleugelen?

De mens moet gaan samenwerken met AI. De voorspelling van McKinsey is dat in 2030 dertig procent van de werkbare uren weg-geautomatiseerd zijn door AI. Dan blijft er tijd over voor leuke dingen, maar je moet wel nadenken waarmee je dan je geld gaat verdienen. Dan helpen kwalitatieve creatieve skills enorm, want je kan AI en menselijke creativiteit samen inzetten om aan een probleem te werken.

Dus je denkt dat het verbeteren van creatieve vermogens bij bedrijven juist belangrijker gaat worden de komende jaren?

Zeker, dat zegt McKinsey ook. Vaardigheden die belangrijker worden zijn: communicatie, creativiteit en probleemoplossend vermogen. Op die manier kan je je onderscheiden en nut hebben voor werkgevers. Als je die skills niet ontwikkelt dan kom je op achterstand.

Juristen bijvoorbeeld halen alle jurisprudentie uit AI en een verslag van Ajax-Feyenoord kan een robot prima maken, maar wat blijft er daarna over?

Als je dat doortrekt kan je de rechtsspraak door AI laten doen op termijn. Wat je overhoudt is antwoorden vinden op complexe problemen en daar zet je je vakmatige skills, AI én creativiteit voor in om met een oplossing te komen. Creativiteit begint met nieuwsgierigheid en daarna zet je specifieke vaardigheden in, zoals lateraal denken. Je kan zomaar wat mensen bij elkaar zetten om een oplossing voor een probleem te bedenken, maar het helpt als ze wat vaardigheden hebben om dat te doen.’

Hoe kan je bijvoorbeeld dat laterale denken trainen?

Bijvoorbeeld heel associatief leren denken. Ik geef jou het woord ‘trap’ en jij moet dan associaties met trap bedenken. Misschien zeg je wel ‘vallen’ en dan moet een ander daarmee associëren. Het gaat erom dat je het onderbewustzijn voedt. Er is een probleem, daarna verzamel je allerlei kennis. Vervolgens doe je even niets en dan denk je na over de oplossing. Dat is het onderbewuste: creativiteit is nog best een black box, maar we weten wel hoe je het aanzet.

Je hebt daarvoor drie stappen bedacht, waarmee je problemen op een creatieve manier kunt oplossen.

Ja. De eerste stap is waarnemen en kijken: wat is nu precies het probleem? Daarna ga je het ontrafelen: hoe zit het probleem in elkaar en daarna ga je het waarmaken. Dat laatste is het verschil tussen zomaar iets bedenken en het ook gaan doen.

En het helpt als je het probleem en de oplossing heel behapbaar maakt?

Ja, Jerry Seinfeld had als probleem dat hij een avondvullend programma moest schrijven in een half jaar. Dan zouden veel mensen blokkeren, maar hij zei: ik maak elke dag een grap. Het geeft ritme en bovendien wordt de kwaliteit steeds beter. Na een halfjaar had hij dan een show.

Hoe ben jij zelf betrokken bij dit onderwerp?

Mijn worsteling is altijd geweest dat ik veel dingen een beetje kan: gitaarspelen en tekenen, maar vergeleken met de echte creatieven bij reclamebureaus was ik niet creatief. Ik was wel altijd de persoon die met de oplossingen en ideeën kwam, maar kon ze niet visualiseren. Voor bedrijven is het belangrijk dat ze creativiteit centraal stellen. Het is een van de kwaliteiten die je nodig hebt om concurrerend te blijven. Maar niet alleen bij bedrijven. Ook bij bijvoorbeeld een gemeente is het echt belangrijk: Er komt best veel op hun bordje en de uitdagingen zijn complex.

Hoe kan je soortgelijke organisaties helpen om wat meer creativiteit in te brengen?

Vooral door te benoemen dat het een vaardigheid is die gewenst is bij mensen. Bij de opleiding Lucht- en Ruimtevaart van de TU Delft nemen ze studenten onder andere aan op basis van creatieve skills. Goed scoren op wis- en natuurkunde is niet meer voldoende. Het leek of kunstenaars een soort monopolie op creativiteit hebben, maar het gaat om het proces van een probleem oplossen.

Wat heeft creativiteit jou gebracht?

Uit onderzoek blijkt dat creatieve mensen gelukkiger zijn en dat gaat voor mij wel op. Ik word heel blij als ik zit te tekenen of een liedje maak, maar ook als ik een probleem oplos. Of omdat een bedrijf mij vraagt hun mensen creatiever te maken. Ik vind het leuk om voor werk die puzzels op te lossen, je weet zelf precies wanneer iets op zijn plek valt.

Heb jij wel eens van mensen te horen gekregen dat je niet creatief bent?

Bij het reclamebureau werkte ik als accountmanager en als ik dan op de afdeling creatie kwam dan kreeg je het gevoel dat wij de vijand waren. Ze hadden natuurlijk ook gelijk om een uur uit het raam te staren - even niets doen dus, dat werkt! - maar het wil niet zeggen dat andere mensen geen goede ideeën kunnen hebben. Toen ik als strateeg aan de slag ging, werd wel erkend dat ik goed ben in het oplossen van de problemen, maar ik hoorde niet bij de afdeling creatie.

Vind je dat scholen creativiteit voldoende stimuleren?

Het zou helpen als ze wat meer aandacht besteden aan de creatieve aspecten van een vak. Dan moet je mensen niet alleen leren rekenen, maar ze ook meer problemen geven waarvoor creativiteit nodig is. Het is jammer dat we nu mensen opleiden voor een arbeidsmarkt, terwijl we eigenlijk niet weten wat die mensen nodig hebben. Ik vermoed dat rekenvaardigheid belangrijk is, maar je hoeft het niet langer zelf te doen. Je zou op de basisschool al moeten starten met het trainen van creativiteit: dan zijn mensen nog heel flexibel, hebben ze gekke ideeën en dat halen we er toch een beetje uit.