Wie zich verdiept in twintig jaar woonbeleid ziet dat het huidige tekort aan woningen het gevolg is van bewuste keuzes die zijn gemaakt door overheidsinstellingen. Wie wat dieper graaft ziet patronen in de manier waarop de beslissers zijn opgeleid voor hun functie. Bedoeld onbekwame machthebbers zijn verantwoordelijk voor onbewust destructieve besluiten.
deelterreinen
Ik werkte in bijna alle deelterreinen van de publieke sector, en schrok telkens weer van de haast waarmee belangrijke beslissingen genomen werden. In het publieke domein zijn dat altijd beslissingen over de portemonnee van een ander en over de mensen die publieke dienstverlening (moeten) ondergaan.
In de literatuur wordt vooral aandacht besteed aan de besluitvormingsprocessen in ‘volksvertegenwoordigende’ organen. Hoe komen zij tot een ‘besluit’? Dat elk besluit ook het begin van een ingreep in het leven van burgers is, met vaak vérstrekkende gevolgen, dat blijft meestal onderbelicht. Als beslissers al getraind worden in toekomstonderzoek dan is dat meestal beperkt tot de projectie van dromen. Dat één besluit (bijvoorbeeld het verbieden van het bewonen van vakantiewoningen) tienduizenden levens op zijn kop zet wordt zelden bewust beleefd. Daarvoor moeten we de toekomst leren lezen.
Verantwoording
Dagelijks worden ook miljoenen besluiten genomen door professionals die zich nauwelijks hoeven te verantwoorden naar de samenleving. Werkveldcommissies bestaan geheel uit mensen die hun brood verdienen in de sector. Zelfs als zo’n sector zich in een diepe crisis bevindt (zoals de Jeugdzorg) zijn het de werkers in die sector die de standaarden voor de toekomst mogen vaststellen, en die daarmee bepalen wie er in het systeem worden binnengelaten, en wie niet. En ook individueel hebben veel professionals een enorm mandaat: boete of waarschuwing, onvoldoende of genadezesje.
Foutje Moet Kunnen is een manifest tegen het gemak waarmee publieke professionals vrijheidsbeperkende maatregelen mogen inzetten. Ze kunnen het eigen aanbod verplichten en dat van anderen blokkeren, vaak zonder enige vorm van externe controle.
Minst irritante nadelen
Het is ook een managementboek, dat laat zien hoe politici en professionals besluiten nemen door de sterk gefilterde foto van vandaag om te vormen tot gegeneraliseerde beelden van de toekomst. ‘Als we bewoning van vakantiewoningen toestaan, zal straks overal …’. Om rampzalige beslissingen achteraf te kunnen begrijpen moeten we proberen te snappen wat de patronen in filtering en generalisatie zijn. Daar geef ik ook handvatten voor.
Er lijkt zoiets te bestaan als een ‘publiek DNA’ dat zich heeft gevormd in de 7.000 jaar oude geschiedenis van overheden en onderdanen. Er ontstond een gemeenschap die Voor ons soort mensen acceptabele informatie gebruikt en ongemakkelijker waarheden buiten beschouwing laat. Ik pas dit toe in het Enveloppenmodel: als je beslissers laat kiezen uit twee enveloppen met een oplossing voor een probleem, kiezen ze de oplossing met de Minst Irritante Nadelen, vaak al voordat ze gekeken hebben naar de inhoud van de enveloppen. Dienstverlening door niet publieke organisaties (markt en zelforganisaties, live en op internet) wordt daarbij stelselmatig genegeerd als er ook een publiek betaalde en bestuurde aanbieder in beeld is.
Vakmanschap
Het heeft ook met vakmanschap te maken. Wie collectieve diensten levert aan individuen ontkomt niet aan vormen van generalisatie. Daarbij kunnen zowel bureaucratie als idealisme leiden tot het onnodig inperken of oprekken van mensen: one size shrinks all.
Mijn boek gaat dus over de vaak rampzalige gevolgen van onredelijk machtsvertoon. Maar ik laat ook zien hoe Nederland weer een land kan zijn waarin mensen zelf tijd en ruimte krijgen om de keuzes te maken die passen bij hun mogelijkheden.
Filosoof Klaas Mulder heeft zich als auteur en spreker, adviseur en docent ontwikkeld tot een luis in de pels van de publieke sector. Hij publiceerde eerder 'Het pakkenproletariaat' over de toekomst van het onderwijs en 'Het handboek voor waarzeggers' over besluitvorming in de volkshuisvesting.
Over Klaas Mulder
Filosoof Klaas Mulder heeft zich als auteur en spreker, adviseur en docent ontwikkeld tot een luis in de pels van de publieke sector. Hij publiceerde eerder 'Het pakkenproletariaat' over de toekomst van het onderwijs en 'Het handboek voor waarzeggers' over besluitvorming in de volkshuisvesting.
