In alles speelt tijd een grote rol, schrijf je.
Ik voer al meer dan 25 jaar coachende gesprekken met anderen. Soms speelde tijd daarin een bijrol, bijvoorbeeld als ik het gesprek liet uitlopen omdat mijn coachee iets bekende aan het eind van het gesprek. Dat was dan zo’n zeldzaam moment dat ik nadacht hoe ik de tijd beter zou kunnen benutten. Mijn focus lag altijd op het grip hebben op tijd. Voor alles daarbuiten had ik geen oog. Ik gaf jarenlang trainingen op gebied van timemanagement, maar daarmee heb ik eerlijk gezegd altijd een haat-liefde verhouding gehad. Omdat timemanagement in wezen zo plat en instrumenteel is; je bent als coach dan vooral bezig de ander te helpen om slimmer, sneller en productiever te werken. Nu help ik in mijn coaching mijn coachees om terug te blikken en te reflecteren op wat is geweest, stil te staan bij hoe het nu gaat, en vooruit te blikken op wat gaat komen. Dat vermogen om jezelf in de tijd te kunnen zien, zou je ‘tijdreizen’ kunnen noemen.
Welke rol speelt tijd in onze maatschappij?
Tijd is tegenwoordig vooral iets waar we altijd tekort van menen te hebben. Het leven lijkt steeds meer te versnellen tot een tempo dat niet bij te benen is. Dat geeft allerlei problemen, denk aan al die stress en burn-outs van mensen. Want tijd is geld. Tijd is kostbaar en schaars en we mogen tijd vooral niet verspillen. Blijf je versnellen, dan wordt je innerlijk steeds onrustiger, dan verlies je je balans. Een typisch kenmerk van deze haastige tijd is de wens van mensen om een betere balans te creëren tussen hun werk en privé.
Zo worden we voor ons gevoel door een ijzeren hand geregeerd, we komen steeds meer klem te zitten en voelen ons gejaagd. We vinken lijstjes af en hebben geen tijd meer om te genieten van een moment of ervaring; proppen steeds meer belevenissen, die door hun oppervlakkigheid niet beklijven, in steeds minder tijd. Overal zijn klokken, maar nergens is tijd. Die druk merk ik ook in mijn eigen leven. Ik was vroeger een paar jaar professioneel schaker; dat was de enige periode in mijn leven dat ik wel ’ns ieder gevoel van tijd verloor. Ik bestudeerde dan oude schaakpartijen, en dan was ’t opeens úren later. Nu noemen we dat vervloeien met de tijd een moment van flow.
Is die versnelling, die tot tijdsdruk leidt, iets van de laatste jaren?
Absoluut niet. Dat gevoel van versnelling is van alle tijden. Neem dit citaat: ‘Alles gaat tegenwoordig razendsnel … jonge mensen worden in een tijdmaalstroom meegezogen; rijkdom en snelheid is wat de wereld bewondert en waarnaar iedereen streeft.’ Dat schreef Goethe aan een vriend, in 1825! Onze omgang met tijd vind ik een fascinerend thema, ook in de context van coaching. In een traag, reflectief gesprek is tijd heel wezenlijk.
Je schrijft ook over de ‘ware tijd’. Wat bedoel je daarmee?
Het verschil met de gewone kloktijd is dat je deze ware tijd vanuit jezelf beleeft. Ware tijd is dus subjectief. In coaching betekent dat bijvoorbeeld dat ik aanstuur op een traag, reflectief gesprek waarbij je niet almaar op de klok kijkt. Je gaat tijdens zo’n gesprek de diepte in, en voor de duur daarvan leef je voor je gevoel dan buiten de tijd. Daarbij moet ik als coach natuurlijk wel balanceren tussen kloktijd en ware tijd, want voor een coachingsgesprek staat doorgaans een uur en daar houd ik me aan. In De Tijdgids leg ik uit dat ieder coachgesprek een eigen ritme kent, net als het ritme van een muziekstuk. Gevoel voor ritme is gevoel voor tijd. Net zoals een muzikant het tempo en de maat van de muziek gebruikt, stem je als coach steeds af op allerlei tijdsaspecten. Zo ontstaat een proces waarin je als coach en coachee in het gesprek bewegingen maakt door de tijd.
Je onderscheidt vijf manieren hoe tijd een rol speelt in het gesprek tussen coach en coachee.
Ja, ik noem ze ‘tijdwijzers’. Deze vijf zijn achtereenvolgens tijdsverloop, tijdshorizon, tempo, gelijktijdigheid en timing. Door zo om te gaan met specifieke aspecten van tijd kun je bewuster kijken. En krijg je meer handelingsperspectief voor een coachend gesprek, is mijn ervaring.
Je behandelt iedere tijdwijzer heel praktisch en concreet. Kun je bijvoorbeeld de tijdwijzer ‘timing’ eens toelichten?
Ik vergeleek zojuist ritme al met muziek. Als je muziek maakt, is timing cruciaal; zeker als je samenspeelt met andere musici. Muzikanten onderscheiden zich door de manier waarop ze timen, denk aan een inzet net voor, op of na de noot. Timing bepaalt hoe de muziek klinkt, welke kwaliteit die heeft. Nou, wat voor muziek geldt, geldt ook voor het vak van coachen en voor zoveel andere zaken. Timing is de kunst om op tijd te zijn, niet te vroeg en niet te laat. Denk aan het moment dat je iets in wilt brengen in een vergadering of in een gesprek met een ander. Timing luistert dan heel nauw. Alledaagse timing is een subtiele vorm van afstemming op de ander, op de situatie. Voor een coach is een valkuil om te hard te werken om precies dat juiste moment te creëren: dan zit je er teveel bovenop, of je onderbreekt iemand te vroeg. Timing is de kunst verstaan om te wachten.
