Soms keek hij als een hert dat met grote ogen in de koplampen van de snel naderende auto blijft staren. Terwijl leden van het Amerikaanse congres uren achtereen talloze vragen op hem afvuurden, werden zijn ogen alleen maar groter en zijn al bleke gezicht bleker en bleker. In niets viel af te zien dat hier een van de rijkste – en machtigste? – mensen van onze aardkloot zat. Mark Zuckerberg, oprichter en eigenaar van Facebook.
Het was 2018. Zuckerberg moest zich in een hoorzitting van de Senaat verantwoorden voor een enorm datalek van Facebook en, nu hij er toch zat, voor talloze andere schandalen waar Facebook van beschuldigd werd. Het beeld dat ik bij de verslaggeving van dit evenement van Zuckerberg kreeg, werd bevestigd bij het lezen van Facebook; achter de schermen van Steven Levy. Ik kan, ondanks de talloze beschuldigingen waar Zuckerberg zich tegen moest en nog steeds moet verdedigen, moeilijk boos op hem worden. Wel medelijden krijgen. Het lijkt alsof de jonge Mark eigenlijk altijd achter het succes van zijn bedrijf moest aanhollen – en de snelheid niet kon bijbenen.
Niet dat Zuckerberg zelf geen aandeel had in dit succes. Zeker wel. Zijn, misschien wel nietsontziende, drive de gehele wereld met elkaar te verbinden, maakte dat hij aan het roer stond van een speedboot die net iets harder ging dan hij kon controleren. Zuckerberg deed mij bij het lezen van ‘Facebook’ regelmatig denken aan jonge profvoetballers die nog voordat zij twintig zijn miljoenen verdienen en voortdurend in de spotlights staan. Je moet van goede huize komen – of goede mentoren hebben – om hier wijs mee om te kunnen gaan. Met dat verschil dat Zuckerberg – zover ik kan overzien – niet excessief met zijn geld omging, maar wel met het middel dat hij in handen had: Facebook.
Op de cover van de Nederlandse vertaling van het boek staat een citaat uit een recensie uit NRC Handelsblad: 'Bij dit boek over Facebook wil je schreeuwen: zagen jullie het dan niet aankomen?!' Maar eerlijk gezegd lijkt mij het wat gemakkelijk met de wijsheid van nu de keuzes uit het verleden te veroordelen. Iets waar journalisten zich overigens vaker schuldig aan maken: vanaf de zijlijn de betweter uithangen. Meer begrip heb ik dan ook voor Levy, die door de Washington Post de meest vooraanstaande techjournalist werd genoemd. Geen harde oordelen, maar een – goed lezende – objectieve weergave van gebeurtenissen vanaf het moment dat Zuckerberg tijdens zijn studie op Harvard het latere Facebook het levenslicht liet zien. Met toen nog geen idee welke wereldwijde invloed zijn uitvinding zou hebben. Met alle – terechte en onterechte kritiek – die hierbij hoort.
Want schokkend is het verhaal van Facebook wel. En daarom lazen de bijna 600 pagina’s ook als een trein. Ik heb de app (en die van door Facebook gekochte Instagram en Whatsapp) namelijk al jaren op zowel mijn laptop als mobiel staan en ja – open deze talloze keren per dag.
Wat er dan zo schokkend is? Dat Facebook alles van mij als gebruiker weet, was niet nieuw. Hier heb ik als gebruiker simpelweg voor gekozen. Door van alles op Facebook te posten, gaf ik mijn privacy op. En met mij meer dan 2 miljard andere wereldbewoners. Dat er slim van deze gegevens gebruik wordt gemaakt om geld aan mij te verdienen, mocht ook geen verrassing zijn. Voor niets gaat immers alleen de zon op. Maar dat je door simpele toepassingen – bewust of onbewust – verkiezingen kunt beïnvloeden, kon Zuckerberg bij het ontwikkelen van Facebook in zijn studentenkamer ook nog niet bevroeden. Levy beschrijft precies hoe dit tijdens Amerikaanse verkiezingen in zijn werk ging. Samengevat: door gebruikers van Facebook in sommige delen van Amerika gebruik te laten maken van een knop ‘Ik heb gestemd’, werden anderen uit hun netwerk ook aangemoedigd te stemmen. Maar door deze button in andere staten niet te vertonen, werkte Facebook in de hand dat hier minder werd gestemd. En hiermee kan Facebook dus verkiezingen beïnvloeden. Simpelweg door deze button in bijvoorbeeld Democratische staten wel te vertonen en in Republikeinse niet. Of andersom.
Het is een van de vele voorbeelden waarin de macht van Facebook groter bleek dan het bedrijf zelf kon vermoeden. En waar zij zelf keer op keer van leek te schrikken. Is Zuckerberg altijd even eerlijk geweest? Ik denk het na het lezen van ‘Facebook’ niet. Is hij een erg stoute jongen? Ik denk het nog steeds niet. Had ik het zelf beter gedaan? Zeker niet! En al heb ik even getwijfeld: verwijderen doe ik de apps van Facebook ook niet. Al open ik na het lezen van dit boek van Steven Levy de apps wel met iets meer achterdocht. Tot welk handelen word ik dit keer – stiekem of niet – aangezet?
Henk Jan Kamsteeg is eigenaar van het trainingsbureau Proistamenos. Hij heeft trainingen en coaching op het gebied van (persoonlijk) leiderschap en storytelling. Daarnaast is hij auteur van diverse boeken zoals Dienend leiderschap, De kracht van het compliment en Spreken met passie; de kracht van storytelling. www.hjkamsteeg.nl
Over Henk Jan Kamsteeg
Henk Jan Kamsteeg is eigenaar van het trainingsbureau Proistamenos. Hij geeft trainingen en keynotes op het gebied van o.a. dienend leiderschap, inclusief leiderschap en storytelling. Daarnaast is hij auteur van diverse boeken zoals Dienend leiderschap, De kracht van het compliment en Spreken met passie; de kracht van storytelling, Inclusief leiderschap en Op weg naar een vitale organisatie
