Spiral Dynamics is ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Clare Graves. De essentie van zijn theorie is dat ontwikkeling volgens een bepaalde wetmatigheid verloopt. Na het overlijden van Graves (1986) zijn het Don Beck en Chris Cowan die zijn gedachtegoed verder ontwikkelen, en de theorie van kleuren (in plaats van letters) voorzien.
Hun boek 'Spiral Dynamics' heeft het grote publiek niet echt bereikt. Dat is ook niet verwonderlijk, omdat de lezer wel vele bladzijden lang de theorie voorgeschoteld kreeg, maar niet of nauwelijks de toepassingsmogelijkheden ervan zag. Beck en Cowan raakten gebrouilleerd en verkondigen inmiddels elk hun eigen SD-religie.
Koenders en Nientied kiezen in 'De menskant van veranderen' voor een praktische insteek en aarzelen ook niet om kritische kanttekeningen te plaatsen bij de oorspronkelijke theorie van Graves. Zo gaan de auteurs niet zonder meer akkoord met de opvatting dat de theorie van waardesystemen extern gedreven zou zijn. Dat lijkt me een terechte constatering. Vergelijk in dit verband de zienswijze van veranderkundig expert Kotter die stelt dat voor een verandering altijd urgentie nodig is. Waarbij eraan voorbij wordt gegaan –en daar wijzen de auteurs fijntjes op – dat initiatieven ook van binnenuit kunnen worden ondernomen.
In het boek worden de kleuren van de spiraal beknopt behandeld en voorzien van eigentijdse voorbeelden. Wat het boek waardevol maakt, is de samenhang tussen de verschillende kleuren. De auteurs delen bijvoorbeeld een mooi inzicht over de waarde 'groen' uit hun eigen adviespraktijk. Ze merken op dat wanneer samenwerken (groen) niet goed verloopt, de oorzaak gelegen kan zijn in verkeerd omgaan met macht (rood). Op deze manier leert de lezer de verbanden zien tussen de verschillende waardeoriëntaties.
Een interessant aspect binnen de theorie van Spiral Dynamics is de zienswijze op cultuurverandering. Deze kan de gedaante aannemen van 'verbeteren', dat wil zeggen dat binnen het huidige waardesysteem aanpassingen worden gemaakt. Daarnaast zijn er ook de zogenaamde transities waarbij het huidige waardesysteem verlaten dient te worden ten faveure van een andere waarde op de spiraal.
Het boek laat aan de hand van veel voorbeelden zien hoe dergelijke transities aangepakt kunnen worden. Een tipje van de sluier: sluit eerst aan bij het huidige waardesysteem en richt je vervolgens steeds meer meer op de nieuwe waarde. Hoe simpel ook; dit principe wordt nogal eens veronachtzaamd omdat vaak alleen de nieuwe waarde aandacht krijgt; met alle gevolgen van dien.
Zo staat het boek vol met nuttige en praktische verandertips. Het is de wens van de auteurs om na het lezen van dit boek praktisch aan de slag te gaan. Ik zou er aan willen toevoegen: met gedegen kennis van de Spiral Dynamics-theorie.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
