Spiral dynamics

Anders dan de titel van 'Spiral Dynamics' me deed vermoeden, leest het boek eerder als een naslagwerk dan een opgewekt boek over persoonlijke ontwikkeling in de Stephen Covey-traditie. Toch weet het boek door de kracht van de inhoud te boeien. Het boek start met een stevige introductie waarin acht meme's of niveaus worden onderscheden. Het woord 'meme' vergt een kleine uitleg. Het betekent zoiets als een idee, gedrag of stijl die wordt overgedragen van persoon tot persoon en het heeft de functie om culturele ideeën over te dragen binnen gemeenschappen. Vrij vertaald gaat het om het stelsel van uitingen waarmee waarden worden overgebracht. De nadruk ligt in het boek op de drijvers van die waarden. Een persoon, groep of land ontwikkelt zich via een spiraal op steeds hogere meme's of niveaus en wordt dus steeds vanuit andere drijfveren gedreven. De kern van het boek is een uitgebreide uiteenzetting over de meme's en de dynamiek hierbinnen. Waar Maslow slechts het 'wat' beschrijft dat door een individu wordt nagestreefd, beschrijft de Spiral Dynamics theorie ook het 'waarom' van dat streven, waarbij de context als beïnvloedende factor wordt beschouwd. Daarnaast schetst Maslow een eendimensionale piramide die vanuit de basisbehoefte naar de bevrediging van 'hogere' behoeftes leidt. De ontwikkeling die Beck en Cowan beschrijven beweegt ook, maar de beweging gaat in een dynamische spiraal tussen individuele en collectieve waarden die de ontwikkelingen drijven. Met andere woorden het verschuiven naar andere niveaus is niet eendimensionaal en statisch van beneden naar boven, maar beweegt zich dynamisch door de spiraal. Wat ook opvalt aan het model van Beck en Cowan is dat het een open eind heeft, de spiraal heeft geen plafond, geen top of eind. De piramide van Maslow is een gesloten model, waarbij het hoogst haalbare nastrevenswaardige voor het individu door Maslow is vastgelegd. De gesloten top zegt daarmee impliciet dat een mens zich niet verder kan ontwikkelen dan het hoogst beschrevene. Beck en Cowan geven echter aan dat de mens nooit uitontwikkeld is en daarmee het model dus ook niet. Het boek geeft handvatten om de ontwikkeling van individuen en groepen en zelfs landen te duiden. In het boek wordt Zuid Afrika veelvuldig als voorbeeld opgevoerd. Zelf heb ik een halfj aar in dit land mogen studeren en er onderzoek gedaan voor het Nederlandse bedrijfsleven. Daardoor heb ik iets van de cultuur mogen meemaken. Een aantal keer was ik op het buitenverblijf van Afrikaners te gast. De zwarte huishoudster en tuinman voeren op het oog vreedzaam hun werkzaamheden uit. De apartheid lijkt hier nog in volle en beangstigende glorie aanwezig. Ik vroeg me dan dikwijls af hoe de gedachte kon postvatten dat de 'ander' niet alleen zomaar van een ander maar ook van een minder ras afkomstig is. Ondanks de enorme stimuleringen is van menging nog altijd zelden sprake. Dit geldt overigens niet alleen tussen zwarte en blanke bevolking, maar ook tussen de zwarte bevolkingsgroepen onderling. Daarin bestaat ook een snoeiharde eeuwenoude hiërarchie. De theorie van Beck en Cowan geeft duiding aan dit fenomeen en duidt de drijvende waarde die achter deze uitingen schuilgaan. Het boek is een mooi naslagwerk dat mij bijzonder veel stof tot nadenken gaf. Als manager in opleiding word ik door de auteurs gestimuleerd niet de vraag te stellen 'hoe manage ik mensen?' maar 'wat zijn de drijvende waarden van de mensen die moeten worden gemanaged?' Nog een advies tot slot: neem de tijd voor het werk van Beck en Cowan, het is geen Ben Tichelaartje voor op het strand.