De lijdensweg van leiderschap

Deel één van dit boek heeft de passende titel 'De zelf gecreëerde lijdensweg'. Veel managers komen op een leidinggevende positie terecht omdat zij zijn opgevallen als competente medewerker. Werknemers met ambitie, enthousiasme en ideeën over 'goed leiderschap' zien deze eigenschappen regelmatig beloond met een leidinggevende functie. Helaas liggen er vaak meerdere teleurstellingen in het verschiet. Leiden kan zomaar ineens lijden worden. Van Eijnsbergen zet lezers aan om een zelfanalyse toe te passen aan de hand van een aantal stellingen. Hij noemt deze 'managementovertuigingen'. Bij iedere managementovertuiging wordt een mogelijk risico genoemd. Voor iemand die aangeeft het als zijn belangrijkste taak te zien dat het werk iedere dag afkomt, kan het kortetermijndenken een valkuil zijn. Blokkerende overtuigingen bevorderen ineffectief gedrag. Iemand die bang is controle te verliezen, zal niet goed kunnen delegeren. Dit kan weer tot gevolg hebben dat werknemers betrokkenheid verliezen en verantwoordelijkheid afschuiven. Van Eijnsbergen lardeert deze theoretische uiteenzettingen met relevante, praktische voorbeelden. Na zijn stelling dat je als manager belemmerende en bevorderende overtuigingen hebt, gebruikt hij in deel twee het concurrerende waardemodel van Robert E. Quinn om dit verder inzichtelijk te maken. Hierin staan vier denkmodellen centraal die alle sterke en zwakke kanten met zich meebrengen. Deze denkmodellen richten zich op 'intern proces', 'rationeel doel', 'human relations', en 'open systeem'. Het is van belang dat een manager kan schakelen tussen deze denkmodellen, ook al zijn deze soms zelfs tegenstrijdig aan elkaar. Als dit vermogen niet tot de competenties van de manager behoort, ligt het gevaar van tunnelvisie op de loer. Telkens wordt de lezer weer de vraag gesteld: 'Hoe is dit voor u?' en 'In welke rol herkent u zich vooral?'. Dit houdt de aandacht vast en stimuleert zelfreflectie. In deel drie komen de verschillende denkmodellen terug, nu gekoppeld aan managementrollen. Zo is de ene manager meer een intern gerichte mentor en teambuilder, terwijl de ander bekend staat als extern gerichte vernieuwer en netwerker. Nergens in het boek wordt de ene stijl of overtuiging hoger geacht dan de andere. Wel maakt de auteur duidelijk dat wanneer een bepaalde rol over- of onderontwikkeld is, dit direct van invloed is op de (in)effectiviteit van de manager. Het hoofdstuk 'Effectief managementgedrag' doet af aan de eerdere opbouw en structuur omdat er opeens nog even snel een aantal modellen/theorieën de revue passeert. Er is aandacht voor het DISC-model van Dr. W.M. Marston, dat staat voor vier gedragsstijlen: 'Dominant', 'Invloed op anderen', 'Stabiel', en 'Conformiteit'. Na een beknopte uitleg, geeft Van Eijsbergen antwoord op de vraag 'Wat is gedrag?' en hij schrijft iets over drijfveren. Ook komt kort Karl Jung nog voorbij. Een rommelig geheel. Het boek eindigt met een aanmoediging om een 'persoonlijk management DNA profiel' in te vullen. Hierin kan men op basis van dit boek vragen beantwoorden en het zelfbeeld aanscherpen. 'De Lijdensweg van leiderschap' van Sander van Eijnsbergen is een prettig en sympathiek boek. Het is om meerdere redenen een verademing op het gebied van managementliteratuur. Ten eerste is het een zeer compact boek, grotendeels overzichtelijk vormgegeven en zeer toegankelijk geschreven. Ten tweede is het vertrekpunt niet een theoretisch model, maar de persoon in kwestie, in dit geval de manager. Ten onrechte suggereert de titel dat leiden per definitie lijden is. Maar behalve een zelfgecreëerde lijdensweg is er ook zelfgecreëerd leiderschap. Daarom had de titel wellicht beter kunnen luiden: 'Van lijdensweg naar leiderschap'.