Een destructieve dynamiek is een patroon van geautomatiseerde acties en reacties, die samen de situatie verslechteren. Aan de hand van alledaagse gedragingen laten Van Dijk en Cloudt in Destructieve dynamieken zien hoe sommige relaties tussen mensen schadelijke gevolgen hebben. Vaak reageren mensen vanuit een gewoonte op een ongunstige situatie, maar dat gedrag veroorzaakt een automatische actie bij de ander, die ertoe leidt dat de situatie alleen maar slechter wordt.
Wat zijn destructieve dynamieken?
Gewoontes zorgen ervoor dat je geen aandacht hoeft te besteden aan routinematige zaken, waardoor je je volledig kunt focussen op andere dingen. De meeste gewoontes zijn niet eenvoudig te veranderen. Dat wordt een probleem als ze onderdeel zijn van een disfunctionele dynamiek. Daarmee doelen de auteurs op een patroon van geautomatiseerde acties en reacties die de situatie verslechteren.
9 destructieve dynamieken
Van Dijk en Cloudt onderkennen negen destructieve dynamieken. Bij elke dynamiek lichten ze toe uit welke interactiepatronen deze bestaat, waarom mensen bepaald gedrag vertonen en hoe die dynamiek valt te doorbreken.
De negen destructieve dynamieken zijn: versterkende verwijten, wantrouwen, kritisch gedrag, dominantie, verstarde rollen of rolbevestigend gedrag, ongelijke kansen of de mythe van talent, voorkeursgedrag, overmatige actiegerichtheid en als negende de destructieve dynamiek van de conflictspiraal die gaat van kwaad tot erger.
Praktijkverhaal
Elk hoofdstuk begint met een praktijkverhaal dat de auteurs vervolgens beknopt analyseren. Zo begint het eerste hoofdstuk, dat gaat over destructieve dynamiek van versterkende verwijten, met een voorbeeld van het uiteenvallen van de Beatles. Dat wordt vaak Yoko Ono aangerekend, maar als je het met de conflictspiraal van de auteurs analyseert vallen andere zaken op. En hoofdstuk negen, dat gaat over de destructieve dynamiek van de conflictspiraal, begin met het boeiende conflict tussen de twee broers die zo’n honderd jaar geleden een fabriek voor sportschoenen waren begonnen. In de loop van de tijd ontstond er een vete tussen de broers. Deze vete resulteerde het einde van de samenwerking en het begin van twee separate sportmerken: Puma en Adidas.
Overkoepelende principes
Deel twee is aanmerkelijk korter dan deel een. In ruim 40 bladzijden gaan de auteurs in op, wat ze noemen, onderliggende en overkoepelende principes. Ze besteden onder meer aandachtaan het interpersonal circumplex (in managementtrainingen vaak aangeduid als de Roos van Leary). Een ander onderwerp dat de auteurs behandelen zijn de cognitieve heuristieken. Daarin bespreken ze de snelkoppeling in het brein die ervoor zorgt dat iemand in een bepaalde situatie meteen weet wat te doen. Verder gaan de auteurs in op begrippen uit de psychologische wetenschap - zoals impression formation, confirmation bias en cognitieve dissonantie. Deze drie maken dat mensen reageren op de automatische piloot in plaats van actief na te denken en informatie te verwerken om zo tot accuratere percepties te komen. En in het laatste hoofdstuk clusteren ze de negen dynamieken tot drie clusters van destructieve dynamieken.
Psychologie
Het is een relevant boek voor mensen die geïnteresseerd zijn psychologische fenomenen. De onderwerpen die Van Dijk en Cloudt behandelen zijn niet nieuw, maar wordt wel besproken in boeken voor psychologen. En nu is er dus uitgebreid aandacht voor destructieve patronen in een apart boek. Ze relativeren in het boek wel het aantal, het hadden er ook meer kunnen zijn. Alleen zij hebben ze (nog) niet gevonden.
Dan blijft de vraag wie een boek oppakt met een titel waarin het woord ‘destructief’ groot staat, en dat in een tijd waar de meesten op zoek zijn naar boeken over groei, plezier, succesfactoren, ontwerpen van gedrag e.d. Maar een boek met een titel met destructief? Eén doelgroep is op voorhand wel duidelijk: de in psychologische mechanismen geïnteresseerde lezer.
Reflectief vermogen
Maar welke leidinggevende denkt dat hij zelf de veroorzaker is van een destructieve dynamiek? Het vraagt immers wel enig reflectief vermogen. En als je al in de gaten hebt dat er iets niet goed gaat, dan is de volgende vraag of deze manier van kijken helpt. Het kan ook zijn dat je een boek moet lezen over bijvoorbeeld systemisch handelen, om maar een invalshoek te noemen. En als je al denkt dat je te maken hebt met destructieve patronen, dan is de volgende puzzel bij welke van de negen moet je het zoeken. Van Dijk en Cloudt merken dit zelf ook op in het boek. Op een afstandje zijn de dynamieken van elkaar te onderscheiden. Maar in de praktijk is de kans groot dat je te maken hebt met meerdere dynamieken. In het boek staan zo’n vijf manieren om hieruit te komen. De eerlijkheid gebied te zeggen dat de suggesties die ze geven wel enig psychologisch inzicht vragen.
Leerzaam
Van Dijk en Cloudt behandelen een onderwerp dat van belang is. De meesten van ons weten niet dat ze soms of vaak deel uitmaken van één of meer van de beschreven destructieve dynamieken.
Volgens de auteurs staat elke destructieve dynamiek op zichzelf. De lezer kan dan ook de volgorde van het boek aanhouden, maar hij kan ook beginnen bij een willekeurig onderwerp. De twee auteurs hebben een prettige schrijfstijl wat het lezen vergemakkelijkt. Daarbij helpen ze de lezer door de duidelijke structuur van het boek. Destructieve dynamieken is een leerzaam boek dat niet alleen inzicht biedt maar dat ook handreikingen doet over hoe om te gaan met gedoe tussen mensen in organisaties.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.
