Minder verstorend veranderen - ‘Een boek geworteld in levenslange ervaring’

‘Wat gebeurt er als je niets doet?’ Deze vraag raakt de essentie van het nieuwe boek Minder verstorend veranderen van Jan den Hollander. Het is een gisting van zijn jarenlange ervaring in het verandervak. Hoe paradoxaal is het dan dat zijn boek juist gaat over het aandachtig ‘lezen’ van de onveranderbare vanzelfdynamiek in organisaties. Het is een aanrader voor elke adviseur, leidinggevende, veranderaar en coach, die interesse heeft voor hoe je systemisch kijken praktisch toepast.

Gedrag

Het boek is een doorwrocht betoog om met enige precisie te kijken naar het ‘vanzelfgedrag’ (of de vanzelfdynamiek) in organisaties. Dit is het gedrag dat inherent hoort bij de situatie van het werk. Door te erkennen dat bepaald gedrag bij de situatie hoort, ook al is het anders dan je wilt bereiken, wordt de bijbehorende spanning duidelijker en hoe die te hanteren valt. Als je hierop beter zicht krijgt ga je meer aansluiten bij hetgeen vanzelf al loopt en minder verstorend veranderen. Zijn boek biedt daarvoor repertoire aan om die manier van systemisch kijken in de vingers te krijgen. Het boek bestaat uit elf hoofdstukken waarbij steeds een aantal hoofdstukken gebundeld zijn rond een thema, afgewisseld met intermezzo’s om een thema te introduceren en praktijkgerichte casussen.

dynamisch interactiespel

De boodschap van zijn boek is in lijn met Onveranderbaarheid van organisaties (2009) van Leike van Oss en Jaap van ’t Hek en Tussentaal (2022) van Marijke Spanjersberg. Het vizier ligt op het dynamische interactiespel in organisaties. Het aandachtig kijken naar de functionaliteit van het vanzelfgedrag en het begrijpen van dat gedrag. Alhoewel het psychologiseren van mensen waarde kan hebben, blijft Den Hollander daar verre van. Zijn uitnodiging is om op zoek te gaan naar het antwoord ‘tussen’ mensen, verscholen in de interacties. Daar vind je het kantelpunt om de vanzelfdynamiek te beïnvloeden. En hoe tegennatuurlijk dat ook leest: dan is niets doen soms ook een effectieve strategie omdat een oplossing zich als ‘vanzelf’ kan aandienen.

respectvol

In zijn kijkwijze pleit hij voor terughoudendheid met het ideologisch en oplossingsgericht inzetten van interventies. Observeer eerst de eindeloze stroom van sociale interacties. ‘Langszij komen’ in woorden van Den Hollander. Hij staat voor een geweldloze en ont-schuldigende manier van veranderen, organiseren en leidinggeven. Het is een pleidooi om minder te overtuigen en meer aandachtig te kijken. De organisatie als begrip is ook maar een verzinsel van de geest. Bestudeer liever het gedrag van mensen, juist in dat doen manifesteert zich de ‘organisatie’ en de cultuur. Probeer dat gedrag en de logica daarachter te begrijpen alvorens je interventies langszij inzet.

Beer en Weick

Minder verstorend veranderen is een boek geworteld in Jan den Hollanders levenslange ervaring in het advies- en verandervak. Het is een gisting van zijn nieuwsgierigheid naar het systemisch kijken, geïnspireerd op het werk van Stafford Beer en Karl Weick, en dit praktisch handen en voeten geven. Daar is dit boek het (tussen)resultaat van, want in alles lees je dat hij een leerling van het leven is en weer nieuwe vragen heeft. Ik raad het daarom iedereen aan om te lezen en de aangereikte lessen ter harte te nemen. Juist in een onrustige tijd van continu verbeteren en veranderen brengt Den Hollander rust door zijn respectvolle en behoedzame manier van kijken. Hij heeft daar zijn eigen taal, zoals ‘vanzelfgedrag’, en repertoire voor ontwikkeld.

Ik wil graag afsluiten met een zinsnede uit het poëtische boekje Goede raad van Poeh en zijn vriendjes. Dit onderstreept namelijk de bedachtzame ‘kom-langszij-identiteit’ van dit boek en de onveranderbare vanzelfdynamiek. Want, juist door het onveranderbare te respecteren, word je een betere veranderaar. ‘Onderschat nooit de waarde van nietsdoen, zomaar een beetje lopen, en luisteren naar al die dingen die je niet horen kunt, en je nergens wat van aantrekken.’