Het vorige boek van Wouter Hart: Verdraaide organisaties ging al over het werken vanuit de bedoeling. Niet het systeem moet leidend zijn, maar de bedoeling, wat je wilt bereiken. Vanuit mijn eigen ervaring in de zorgbranche constateer ik dat we daar erg doorgeschoten zijn met alle protocollen, financieringsvormen (met daarbij behorende registratiedruk) en andere van buiten opgelegde eisen. Terwijl het juist om de zorg voor de patiënt/cliënt gaat! Het boek Anders Vasthouden, 9 sleutels voor het werken vanuit de bedoeling geeft handvatten om hiermee om te gaan en de bedoeling weer centraal te stellen.
Het boek bevat, naast de inleiding en de uitleiding, drie delen: ‘Een geladen bedoeling’, ‘Een wakkere leefwereld’ en ‘Een ondersteunende dynamiek’. In elk deel worden 3 sleutels besproken, waarbij een sleutel een principe/gedachte/uitgangspunt is. De schrijver introduceert dit in de inleiding met een zeer treffend beeld voor iedereen die kinderen heeft. Aan de hand van een praktijkvoorbeeld laat hij zien hoe je van tegenover iemand, naast iemand tot met iemand komt. Dat is eigenlijk ook het hele principe van Anders Vasthouden: sturing zonder het probleem van de ander af te pakken en de ander daarmee te ontslaan van verantwoordelijkheid. Bijzonder in dit boek is dat de schrijver, Wouter Hart, veel gebruik heeft gemaakt van ervaringen en ontmoetingen met twee personen: Marius Buiting en Ruud Klarenbeek. Beide zijn werkzaam in de zorgbranche, vandaar dat ook veel voorbeelden uit het boek zich in deze branche afspelen.
Het eerste deel heeft de meeste impact op mij gemaakt, het laden van de bedoeling. In dit deel wordt je aan het denken gezet over waarom we bepaalde activiteiten nou eigenlijk doen: vanuit het systeem of heeft het werkelijk een bijdrage aan het realiseren van de bedoeling? Het gaat bijvoorbeeld niet om de levering van zorg, maar om de betekenis van die zorg in het leven van de ander. In de sleutel ‘De werkelijke opgave in het licht’ werkt de schrijver een mooi voorbeeld uit vanuit het strafrecht: is het de bedoeling om de veroordeelde te straffen of juist om ervoor te zorgen dat de veroordeelde het niet weer doet? Het strafrecht is er op gericht om te straffen, niet zozeer om de veroordeelde weer op het rechte pad te krijgen.. De schrijver omschrijft de essentie van de eerste sleutel als het maken van de slag van ‘het uitvoeren van het spel’ naar het ‘werken vanuit de bedoeling’. Door dit steeds centraal te stellen krijg je andere discussies en oplossingsvormen.
In de tweede sleutel wordt uitgelegd dat afwijken van het systeem geen doel op zich is, maar een consequentie kan zijn van het staan voor de bedoeling en de visie. Het doorleven van de visie is daarmee wezenlijk. Hoofdstuk 3 bevat de sleutel die mij het meest geraakt heeft, en waar veel organisaties zich niet altijd van bewust zijn: van abstracte klant naar die ene mens. Door in te zoomen op de persoonlijke situatie van een mens krijg je pas echt inzicht in de behoefte en word je in staat gesteld om de bedoeling centraal te stellen. Het gaat immers niet op de grootste gemene deler, maar juist om die ene mens en de zorg die hij/zij nodig heeft. Een proces uitrollen kan dan ook niet, elk mens heeft andere behoeftes en wensen, standaardoplossingen zijn dan moeilijk toe te passen. Belangrijke stappen daarbij zijn:
1. Zie die ene mens of specifieke situatie
2. Welke waarde kun je toevoegen?
3. Wat heb je daarvoor nodig?
4. Wat vraagt dat van de grotere steunstructuren?
Daarbij heb je wegers en kenners. Wegers zijn mensen die de afweging moeten maken en daarbij gebruik moeten/kunnen maken van de kennis bij de kenners. Zij moeten het overkoepelende beeld bepalen en de zwaarte van de input van de kenners afwegen.
In het deel ‘ Een wakkere leefwereld’ gaat het onder andere om het denken van oplossing naar oplossend vermogen (van de ander, naast de ander, met de ander). Oftewel beleg de verantwoordelijkheid waar die hoort, maar probeer het wel samen te doen, zodat de ander die verantwoordelijkheid ook kan nemen en er een oplossend vermogen ontstaat bij de ander. Een eye-opener: als mensen als klanten worden behandeld, gaan ze zich ook zo gedragen. Daarmee nemen ze dus geen verantwoordelijkheid meer zelf, maar laten zich ‘pleasen’. Co-creatie is een mooi voorbeeld van ‘met de ander’.
In de vijfde sleutel ‘Een passende uitdaging’ wordt het principe van de vijf schuifjes uitgelegd. Op 5 onderwerpen kun je schuifjes openzetten om daarmee meer of minder sturend te zijn op het oplossende vermogen. Dit betreft de onderwerpen: verwachting, kaders, visie, ondersteuning en monitoring. Dit is een mooi schema om je als opdrachtgever steeds van bewust te zijn: hoeveel ruimte geef ik de ander om dit op te lossen?
Sleutel 6 is wat mij betreft een sleutel die gezien het voorgaande erg logisch is: ‘De letter vanuit de geest’. Werken vanuit de geest van iets is belangrijker dan volgens de letter van de instructie, protocol of ander richtinggevende documenten.
Het laatste deel gaat in op een ondersteunende dynamiek, waarbij het belangrijk is om een cultuur van verantwoordelijkheid te creëren. Zoals de schrijver het zelf mooi omschrijft: ‘Anders Vasthouden gaat bovenal over wat het nemen van verantwoordelijkheid onvermijdelijk maakt.’ Dat is waar het om draait, de verantwoordelijkheid hoort op de juiste plek te liggen en mensen moeten zodanig worden ondersteund dat ze er niet onderuit komen om deze verantwoordelijkheid ook te pakken. Daarmee nemen ze de regie in eigen hand.
De laatste twee sleutels gaan in op het vinden van stevigheid en het denken in dynamieken. De laatste twee vond ik zelf minder interessant, wel noodzakelijke dingen overigens.
Het boek heeft mij erg aangegrepen, en specifiek de eerste hoofdstukken. Daar wordt de vinger precies op de zere plek gelegd, van wat wij in al die jaren niet goed doen. Het gaat daarbij om de bedoeling en de geest om te werken voor die ene persoon, niet om de letter en het grootste gemiddelde! Waarbij de verantwoordelijkheid op de juiste wijze belegd moet zijn, waarbij je het met elkaar doet! De voorbeelden zijn erg herkenbaar en openen je ogen. Anders Vasthouden zet daarmee aan tot denken en is geschikt om met regelmatige tussenpozen uit de kast te halen om te lezen en je geest weer open te zetten voor het werken vanuit de bedoeling!
Jan Hoogstra is zelfstandige, IT-consultant. Hij voert opdrachten uit op het gebied van beoordeling en advisering over IT-gerelateerde onderwerpen in de zorgbranche. Zo is hij programmamanager, projectmanager en adviseur op het gebied van bijvoorbeeld IT-strategie en pakketselecties.
Over Jan Hoogstra
Jan Hoogstra heeft meer dan 25 jaar ervaring als IT-adviseur en IT-auditor bij grote accountants- en adviesbureaus. Tijdens zijn loopbaan heeft hij veel opdrachten gedaan op het gebied van informatiebeveiliging en optimalisering van de inzet van IT. Jan is directeur bij CognoSense, dat gespecialiseerd is in de menselijke kant van IT.
