Voorwoord V
Inhoudsopgave VII
Enkele veel gebruikte afkortingen XIII
Hoofdstuk 1. Inleiding 1
1.1 Algemeen 1
1.2 Van ISD naar MiFID 2
1.3 Van MiFID naar MiFID II 4
1.4 Het begip ‘beleggingsonderneming’ 4
1.5 Reikwijdte 7
1.6 Opbouw van dit preadvies 8
Hoofdstuk 2. Corporate governance 9
2.1 Algemeen 9
2.2 Doelstellingen van governance 11
2.3 Brede betekenis begrip ‘leidinggevend orgaan’ 12
2.4 Eisen aan het leidinggevend orgaan: overkoepelende norm 13
2.5 Eisen aan het leidinggevend orgaan: uitwerking van de hoofdnorm 15
2.5.1 Genoeg tijd, voldoende collectieve vaardigheden, indringender toezicht 15
2.5.2 Limitering aantal bestuursfuncties bij significante instellingen 16
2.5.3 Boardroom dynamics: onafhankelijkheid van geest, diversiteit aan de top en dominant leiderschap 20
2.6 Voldoende middelen voor introductie en opleiding 22
2.7 Beheerst beloningsbeleid 23
2.8 Maatregelen tegenover individuele leden van het leidinggevend orgaan en andere medewerkers 25
2.9 Conclusie 28
Hoofdstuk 3. Product governance & product intervention 31
3.1 Algemeen 31
3.2 Product governance 32
3.2.1 Reikwijdte 32
3.2.2 Manufacturers & distributors 33
3.2.3 Drie perspectieven 35
3.2.4 Corporate governance 35
3.2.5 Beleggersbescherming 35
3.2.6 Organisatorische vereisten 36
3.3 Product intervention 43
3.3.1 Inleiding; reikwijdte 43
3.3.2 Productinterventie door nationale toezichthouders 43
3.3.3 Tijdelijke interventiebevoegdheden van ESMA en EBA 48
3.4 Conclusie 52
Hoofdstuk 4. Strengere regels voor beleggingsdienstverlening 53
4.1 Algemeen 53
4.2 Cliëntclassificatie 53
4.2.1 Algemeen 53
4.2.2 Wisselen van cliëntcategorie 56
4.3 Algemene loyaliteitsverplichting 58
4.4 Informatieplichten 59
4.4.1 Algemeen 59
4.4.2 Professionele en niet-professionele cliënten 59
4.4.3 Onafhankelijk en niet-onafhankelijk advies 61
4.4.4 Gebundelde pakketten van diensten en producten 65
4.4.5 Niet-professionele cliënten 66
4.4.6 Professionele cliënten 67
4.4.7 In aanmerking komende tegenpartijen 68
4.5 Ken-uw-cliënt-regels: passendheidstoets 71
4.5.1 Algemeen 71
4.5.2 Niet-professionele cliënten 72
4.5.3 Professionele cliënten en in aanmerking komende tegenpartijen 72
4.5.4 Niet-complexe financiële instrumenten 73
4.5.5 Documenteren passendheidstoets 77
4.6 Ken-uw-cliënt-regels: geschiktheidstoets 78
4.6.1 Algemeen 78
4.6.2 Niet-professionele cliënten 78
4.6.3 Professionele cliënten en in aanmerking komende tegenpartijen 79
4.6.4 Verzwaring geschiktheidstoets 80
4.6.5 Geschiktheidstoets en gebundelde pakketten van diensten of producten 81
4.6.6 Documenteren geschiktheidstoets 81
4.7 Best execution 82
4.7.1 MiFID 82
4.7.2 MiFID II 85
4.8 Verwerking van cliëntorders 87
4.9 Belangenconflicten 88
4.9.1 Algemeen 88
4.9.2 UCITS IV & AIFMD 90
4.9.3 Best execution 91
4.10 Provisies 93
4.10.1 MiFID & MiFID II 93
4.10.2 Deels strengere Nederlandse provisieregels 95
4.11 Verplichting tot opname van telefonische en elektronische communicatie 97
4.12 Conclusie 98
Hoofdstuk 5. Handel voor eigen rekening & voor rekening van de belegger: een gerechtvaardigd onderscheid? 101
5.1 Algemeen 101
5.2 Vier transactiemodaliteiten 102
5.2.1 Algemeen 102
5.2.2 Uitvoering van cliëntorders via de gereglementeerde markt of een MTF 102
5.2.3 Louter handelen voor eigen rekening 104
5.2.4 Uitvoering van cliëntorders via (systematische) internalisatie 105
5.2.5 Uitvoering van cliëntorders via agency crosses 107
5.3 Beleggersbescherming 110
5.4 Handel voor eigen rekening en handel voor rekening van de belegger: geen gerechtvaardigd onderscheid om de mate van beleggersbescherming van af te laten hangen 111
5.4.1 Algemeen 111
5.4.2 De redelijke verwachtingen van beleggers 112
5.4.3 Flinterdun, willekeurig en eenvoudig te manipuleren onderscheid 112
5.4.4 Grant Estates Ltd. and others/Royal Bank of Scotland 113
5.4.5 Ook volgens MiFID II geen bruikbaar onderscheid 122
5.4.6 De Effectenlease-arresten 124
5.4.7 The U.K. Government Response to the Kay Review 125
5.5 Conclusie 127
Hoofdstuk 6. Strengere regels voor financiële markten 129
6.1 Inleiding 129
6.2 Begripsbepaling 129
6.2.1 Algemeen 129
6.2.2 Gereglementeerde markt en MTF 130
6.2.3 Een nieuw handelsplatform: de OTF 132
6.2.4 (Systematische) internalisatie 137
6.3 Transparantie voor en na de handel 140
6.3.1 Algemeen 140
6.3.2 Pre-trade transparantie voor multilaterale handelsplatformen 140
6.3.3 Pre-trade transparantie voor beleggingsondernemingen met SI 145
6.3.4 Post-trade transparantie 147
6.4 Bijhouden en melden van transacties 150
6.4.1 Algemeen 150
6.4.2 Verplichting tot het bijhouden van gegevens 150
6.4.3 Meldingsplichten tegenover de bevoegde toezichthouder 151
6.5 Aanbieders van datarapportagediensten 154
6.5.1 Inleiding 154
6.5.2 APA 156
6.5.3 Verstrekker van consolidated tape 158
6.5.4 ARM 160
6.6 Concentratie van de handel 161
6.6.1 Algemeen 161
6.6.2 Aandelen 161
6.6.3 Derivaten 162
6.7 Positielimieten en positiebeheerscontroles bij handel in grondstofderivaten en rapportage 164
6.7.1 Algemeen 164
6.7.2 Positielimieten 164
6.7.3 Positiebeheerscontroles 166
6.7.4 Rapportageplichten 167
6.8 Conclusie 167
Hoofdstuk 7. Flitshandel, andere vormen van algoritmische handel en directe elektronische markttoegang 169
7.1 Inleiding 169
7.2 Voor- en nadelen 172
7.3 Begripsbepaling 174
7.3.1 Algemeen 174
7.3.2 Algoritmische handel 174
7.3.3 Techniek van hoogfrequente algoritmische handel 175
7.3.4 Directe elektronische toegang 176
7.4 Reikwijdte 178
7.5 Handelaren 179
7.5.1 Algemeen 179
7.5.2 Eisen aan de interne bedrijfsvoering 179
7.5.3 Informatie- en documentatieplicht 180
7.5.4 Specifieke eisen aan market makers 182
7.6 Aanbieders van DEA 184
7.6.1 Algemeen 184
7.6.2 Eisen aan de interne bedrijfsvoering 184
7.6.3 Eisen aan de relatie met de cliënt 185
7.6.4 Informatie- en documentatieplicht 186
7.7 Handelsplatformen 186
7.7.1 Algemeen 186
7.7.2 Handelsplatformen waarop HFT- en AT-handelaren zijn aangesloten 187
7.7.3 Handelsplatformen waartoe gebruikers van DEA toegang hebben 188
7.8 Conclusie 190
Hoofdstuk 8. Beleggingsondernemingen uit derde landen 193
8.1 Algemeen 193
8.2 In aanmerking komende tegenpartijen en professionele cliënten pur sang 194
8.2.1 Toestemming en registratie door ESMA 194
8.2.2 Informatieplichten 196
8.2.3 Geschilbeslechting 197
8.2.4 Intrekking registratie ESMA 197
8.2.5 Wat als de Commissie geen equivalentiebesluit heeft genomen of het besluit intrekt? 198
8.2.6 Initiatief-test 200
8.3 Niet-professionele cliënten en professionele cliënten die dit door opting up zijn geworden 201
8.3.1 Algemeen 201
8.3.2 Lidstaat oefent lidstaatoptie wel uit 201
8.3.3 Lidstaat oefent lidstaatoptie niet uit 204
8.3.4 Geen Europees paspoort! 204
8.3.5 Initiatief-test 205
8.4 Niet-professionele beleggers, professionele beleggers en in aanmerking komende tegenpartijen 206
8.5 Conclusie 208
Hoofdstuk 9. Het civiel effect van MiFID & MiFID II 209
9.1 Algemeen 209
9.2 Mogen civiele rechters soepeler zijn dan MiFID & MiFID II? 211
9.3 Mogen civiele rechters strenger zijn dan MiFID & MiFID II? 212
9.3.1 Algemeen 212
9.3.2 Nationale-Nederlanden/Van Leeuwen 213
9.3.3 Mogen civiele rechters dus strenger zijn dan MiFID & MiFID II? 216
9.4 Mogen contractspartijen soepeler zijn dan MiFID & MiFID II? 218
9.5 Mogen contractspartijen strenger zijn dan MiFID & MiFID II? 219
9.6 Invloed van MiFID & MiFID II op het relativiteitsbeginsel 221
9.7 Invloed van MiFID & MiFID II op het bewijs van causaal verband 222
9.8 Invloed van MiFID & MiFID II op een contractuele beperking of uitsluiting van aansprakelijkheid 226
9.9 Ambtshalve toetsing aan MiFID & MiFID II ten aanzien van particuliere beleggers? 227
9.10 Conclusie 228
Hoofdstuk 10. Conclusies 229
Lijst van aangehaalde en geraadpleegde literatuur 237
