Ten geleide / V
Voorwoord / VII
Lijst van afkortingen / XV
HOOFDSTUK 1
1 Maatschappelijke context van belastingheffing / 1
1.1 Samen leven, samen kiezen, samen betalen / 1
1.1.a Diversiteit van collectiviteiten / 1
1.1.b Collectieve goederen / 2
1.1.c Individuele goederen / 3
1.1.d Quasi-collectieve goederen / 6
1.1.e Bemoeigoederen / 7
1.1.f Collectief, quasi-collectief of individueel?; de besluitvorming / 8
1.2 Functies van belastingheffing / 8
1.2.a Financiële en reële sfeer / 8
1.2.b De innerlijke spanning van het belastingrecht: recht en economie / 8
1.2.c De budgettaire functie van de belastingheffing / 9
1.2.d De instrumentele functie van de belastingheffing / 11
1.2.e De steunfunctie van de belastingheffing / 13
1.2.f Beoordelingskenmerken voor een deugdelijk belastingstelsel / 14
1.3 Fiscale kengetallen / 14
1.3.a Sociaaleconomische doelstellingen / 14
1.3.b Belastingdruk en belastingmix / 17
1.3.c Overzicht en samenstelling van de overheidsinkomsten / 21
1.4 Belastingmoraal / 27
1.4.a De moeilijke afbakening tussen legale en illegale belastingbesparing / 27
1.4.b Belastingfraude / 29
1.4.c De wisselwerking tussen wetgevingskwaliteit en belastingmoraal / 34
1.4.d Verbetering van uitvoering en handhaving / 35
HOOFDSTUK 2
2 De instrumentele functie van de belastingheffing / 39
2.1 Instrumentalisering als consequentie van de verzorgingsstaat / 39
2.2 De neutraliteit van het belastingstelsel / 40
2.3 Belastingsubsidies als instrument van overheidsbeleid / 42
2.3.a De voor- en nadelen van belastingsubsidies / 42
2.3.b Het belastingsubsidiebudget als instrument tot beleidsbeoordeling / 43
2.3.c Het budgettaire beslag van de belastingsubsidies in de directe belastingen / 46
2.3.d Het budgettaire beslag van de belastingsubsidies in de kostprijsverhogende belastingen / 47
2.4 De instrumentele functies van belastingheffing / 48
HOOFDSTUK 3
3 De inkomstenbelasting als boegbeeld van een draagkrachtbelasting / 55
3.1 Wat geeft mensen draagkracht? / 55
3.2 Maatstaf van draagkracht / 56
3.3 Het tarief / 58
3.4 De Wet inkomstenbelasting 2001 / 60
3.4.a De aanloop naar de Wet inkomstenbelasting 2001 / 60
3.4.b Introductie van de vermogensrendementsheffing / 61
3.4.c Evenwicht tussen de boxen / 65
HOOFDSTUK 4
4 Uitwerking van de inkomstenbelasting als belasting naar draagkracht / 71
4.1 Wat wordt in box 1 belast? / 71
4.1.a Beschrijving heffingsregime voor de inkomensbestanddelen van box 1 / 71
4.1.b De fiscale winstbepaling / 77
4.1.c Loon en loonvervangende inkomsten / 92
4.1.d Inkomsten uit werkzaamheid / 96
4.1.e Inkomsten uit de eigen woning / 100
4.2 Wat valt onder box 2? / 106
4.3 Wat valt onder box 3? / 113
4.4 Tariefstructuur van het boxenstelsel / 116
4.4.a Invloed van leefomstandigheden / 116
4.4.b Algemene heffingskorting / 120
4.4.c Arbeidskorting en werkbonus / 121
4.4.d Inkomensafhankelijke combinatiekorting / 123
4.4.e Ouderenkorting / 126
4.4.f Overzicht heffingskortingen / 127
HOOFDSTUK 5
5 Fiscaal gezinsbeleid / 129
5.1 Leefvormneutraal belasting heffen / 129
5.2 Samenloop budgettaire en instrumentele functie / 131
5.2.a Is de budgettaire en instrumentele functie combineerbaar? / 131
5.2.b De arbeidskorting / 132
5.2.c De (door)werkbonus / 133
5.2.d De inkomensafhankelijke combinatiekorting / 133
5.2.e De alleenstaande-ouderkorting / 133
5.2.f De ouderschapsverlofkorting / 134
5.2.g Kinderopvangtoeslag / 134
5.2.h Afbouw van de aanrechtsubsidie / 135
5.2.i Kinderbijslag en kindgebonden budget / 135
5.2.j Beleidsmatige observaties / 136
5.3 Relevantie van de leefvorm voor de draagkracht / 137
5.3.a Relevante beslispunten voor de meting van draagkracht / 137
5.3.b Herziening van het partnerbegrip / 138
5.3.c Het partnerinkomen / 140
5.3.d Vlaktaks gecombineerd met loonsomheffing / 141
5.4 Premiestructuur volksverzekeringen en zorgverzekering / 142
5.4.a Fiscalisering premieheffing / 142
5.4.b Premieheffing volksverzekeringen / 142
5.5 Premiestructuur zorgverzekering / 144
5.5.a Premieheffing zorgverzekering / 144
5.5.b Zorgtoeslag / 146
5.5.c Invloed zorgverzekering op leefvormneutraliteit / 146
5.6 Inkomensondersteunende regelingen / 147
5.7 Minderjarige kinderen en gezinsdraagkracht / 150
5.7.a Draagkrachtvermeerderende en draagkrachtverminderende omstandigheden / 150
5.7.b Toerekening inkomensbestanddelen van het minderjarig kind / 150
5.7.c Tegemoetkoming financiële onderhoudslast van kinderen / 151
5.7.d Hervorming kindregelingen / 153
5.7.e Kosten van levensonderhoud van inkomensafhankelijke kinderen / 154
HOOFDSTUK 6
6 Naar een meer evenwichtige belastingheffing op arbeidsinkomen / 155
6.1 Hoe verhoudt belastingdruk op arbeid zich tot belastingdruk op vermogen? / 155
6.1.a Gewenste lastenverlichting op arbeid / 155
6.1.b Aard van de lastendruk op arbeid / 158
6.1.c Specifieke knelpunten in de arbeidsparticipatie / 162
6.2 Diversiteit binnen de sfeer van de inkomsten uit arbeid / 166
6.2.a Geen gelijk speelveld tussen werknemers, zzp’ers en dga’s / 166
6.2.b Geen gelijk speelveld tussen werknemers en genieters van resultaat uit overige werkzaamheid / 169
6.3 Lastenverlichting of lastenverschuiving? / 172
6.4 Mogelijkheden tot lastenverlichting binnen de heffingsstructuur van de loonheffingen / 174
6.4.a Harmonisatie van de heffingssystemen / 174
6.4.b Afwijkende heffingssystematiek voor de werknemersverzekeringen / 175
6.4.c Separate heffing voor de zorgverzekering / 176
6.5 Vlaktaks als denkmodel voor lastenverlichting op arbeid en stelselhervorming / 177
6.5.a Versterking globaal evenwicht tussen de boxen / 177
6.5.b Vlaktaks als oplossingsrichting voor taboedossiers / 178
6.5.c Vlaktaks in samenhang met de fiscalisering van de AOW / 179
6.5.d Vlaktaks in samenhang met uitbreiding van de fiscalisering tot alle volksverzekeringen / 180
6.5.e Vlaktaks in samenhang met de inkomensafhankelijke zorgverzekeringspremies / 180
6.5.f Economische effecten van een vlaktaks / 181
6.6 Aanpassingen in het nettoloontraject / 181
6.6.a Uniformering loonbegrip / 181
6.6.b Niet-aftrekbaarheid werknemerspremies / 182
6.6.c Knelpunten werkkostenregeling / 182
6.7 Arbeidskorting / 183
6.7.a Achtergrond van de regeling / 183
6.7.b Vormgeving van de arbeidskorting / 184
6.7.c Aftrek omvangrijke kosten / 185
HOOFDSTUK 7
7 Naar een meer evenwichtige belastingheffing op vermogensinkomen / 187
7.1 Diversiteit in fiscale behandeling van vermogensinkomsten / 187
7.2 Belasting van vermogensinkomen in de inkomstenbelasting / 188
7.3 Dividendbelasting / 191
7.4 Belastingheffing op vermogen in aandelenvennootschappen / 192
7.4.a Het klassieke stelsel van vennootschapsbelasting / 192
7.4.b De invloed van de vennootschapsbelasting op de heffingsneutraliteit / 194
7.4.c Aanpassing Nederlands stelsel van vennootschapsbelasting / 199
7.4.d Harmonisatie van de stelsels van vennootschapsbelasting / 199
HOOFDSTUK 8
8 Naar een circulair belastingstelsel / 205
8.1 Vergroening en verduurzaming van de samenleving / 205
8.2 De beleidsinstrumenten / 206
8.2.a Milieubelastingen / 206
8.2.b Emissierechten / 211
8.3 Automobiliteit / 213
8.4 Stimulering hergebruik materialen en grondstoffen / 217
HOOFDSTUK 9
9 Lokale belastingen / 221
9.1 Financiële verhoudingen tussen Rijk en lagere overheid / 221
9.2 Belastingmix van de lagere overheden / 224
9.3 OZB als belangrijkste gemeentelijke heffing / 226
9.4 Raakvlak met de plannen tot belastingherziening / 229
9.4.a Door het kabinet beoogde belastinghervorming / 229
9.4.b Voorstellen Commissie-Rinnooy Kan / 230
9.4.c De ingezetenenbelasting / 233
9.4.d Verbreding van de OZB / 233
9.4.e Gemeentelijke opcenten en heffingsalternatieven / 234
9.5 Vereenvoudiging van de lokale belastingen / 235
9.6 Kwijtscheldingsbeleid / 238
HOOFDSTUK 10
10 Afsluitende conclusies / 239
Literatuurlijst / 251
Trefwoordenlijst / 257
