VOORWOORD V
LIJST VAN MEEST GEBRUIKTE AFKORTINGEN XV
Hoofdstuk 1 Introductie 1
1.1 It all starts with the people 1
1.1.1 Juridisch kader 2
1.1.2 Twee trends 5
1.1.3 Leeswijzer 8
1.2 Het belang van goed bestuur 8
1.2.1 De financiële crisis van 2007/2008 8
1.2.2 Lessen uit de financiële crisis 9
1.2.3 Lessen uit (latere) incidenten 15
1.2.4 Rode draad 17
1.2.5 Nationale en internationale (gedrags-)codes 20
1.2.6 Governance, gedrag en cultuur in beleid en regelgeving 22
1.2.7 Verhoogde aandacht voor goed bestuur bij toezichthouders 25
1.3 De invloed van Europa 27
1.3.1 Uitbreiding gereguleerde entiteiten 28
1.3.2 Uitbreiding en aanscherping toetsingsvereisten 29
1.3.3 ESA’s en de Europese Commissie 30
1.3.4 Direct toezicht door ESMA 38
1.3.5 Het SSM en toezicht door de ECB 39
1.3.6 Hof van Justitie van de Europese Unie 43
1.3.7 Wederzijdse beïnvloeding 44
1.4 Probleemanalyse 46
1.4.1 Rechtszekerheid, rechtsgelijkheid en een gelijk Europees speelveld 47
1.4.2 Rechtsbescherming 54
1.4.3 Proportionaliteit, subsidiariteit en effectiviteit 55
1.4.4 Tot slot 58
1.5 Doelstelling van deze studie 58
1.6 Centrale vraagstelling 60
1.7 Plan van behandeling 62
1.8 Afbakening 70
1.8.1 Personentoetsingen 71
1.8.2 Nederlandse financiële sector 73
1.8.3 Effectiviteit van personentoetsingen 79
1.9 Onderzoeksmethoden 80
1.10 Toelichting op een aantal kernbegrippen 82
1.10.1 Beleidsbepalers en medebeleidsbepalers 84
1.10.2 Dagelijks beleidsbepalers 86
1.10.3 Interne toezichthouders 91
1.10.4 Leden van het tweede echelon 91
1.10.5 Houders van interne controlefuncties 92
1.10.6 Houders van een gekwalificeerde deelneming 93
1.10.7 Ambiguïteit en overlap bij zowel het Nederlandse als Europese begrippenkader 95
Hoofdstuk 2 Personentoetsingen in Europees perspectief 99
2.1 Inleiding 99
2.2 Het Nederlandse systeem van personentoetsingen 103
2.2.1 Betrouwbaarheidseisen 103
2.2.2 Geschiktheidseisen 124
2.2.3 Reputatietoets 134
2.2.4 Bankierseed en tuchtrecht 137
2.3 Samenwerking AFM, DNB en ECB 138
2.3.1 Samenwerking AFM en DNB 138
2.3.2 Toetsingsproces AFM en DNB 144
2.3.3 Samenwerking AFM, DNB en de ECB 146
2.4 Europese regelgeving op het gebied van personentoetsingen 150
2.4.1 Europese richtlijnen en verordeningen 150
2.4.2 Richtsnoeren EBA, ESMA en EIOPA 158
2.4.3 ECB-Gids 168
2.5 Gevolgen van de Richtsnoeren en de ECB Gids voor de Nederlandse toetsingspraktijk 170
2.5.1 Betrouwbaarheid 171
2.5.2 Individuele kennis, vaardigheden en ervaring 178
2.5.3 Collectief 182
2.5.4 Voldoende tijd 183
2.5.5 Onafhankelijkheid 187
2.5.6 Procedurele aspecten 195
2.6 Conclusie 200
Tabel 2.1: Wet- en regelgeving personentoetsingen Nederlandse financiële sector 205
Hoofdstuk 3 Fit and proper requirements in EU financial regulation. Towards more cross-sectoral harmonisation? 217
3.1 Introduction 217
3.2 Scope and definitions 217
3.2.1 Scope 217
3.2.2 Definitions 220
3.3 The impact of the financial crisis 220
3.4 Credit institutions and investment firms 221
3.4.1 MiFID I and CRD III 221
3.4.2 EBA Guidelines 2012 222
3.4.3 CRD IV 222
3.4.4 MiFID II 224
3.4.5 The Joint EBA and ESMA Guidelines 2017 224
3.5 Cross-sectoral analysis 225
3.5.1 General 225
3.5.2 Differences in substantive requirements 226
3.5.3 Differences in scope and definitions 228
3.5.4 Limited cross-sectoral convergence 232
3.6 The Dutch cross-sectoral approach 233
3.6.1 General 233
3.6.2 Division of labour between AFM and DNB 233
3.6.3 Fit and proper testing 234
3.6.4 The Dutch Financial Supervision Act 235
3.6.5 Fit and proper requirements 235
3.6.6 A harmonized approach to fit and proper testing 236
3.7 Recommendations 236
3.7.1 General 236
3.7.2 The lessons of the financial crisis 236
3.7.3 A nuanced cross-sectoral approach 240
3.8 Final remark 245
Table 3.1: Fit and proper-requirements: a cross-sectoral analysis 246
Hoofdstuk 4 Tweede echelon-toetsingen: een nadere analyse 251
4.1 Inleiding 251
4.2 Tweede echelon-toetsingen bij verzekeraars 252
4.3 Tweede echelon-toetsingen bij banken 257
4.4 Tweede echelon-toetsingen bij kredietunies 260
4.5 Tweede echelon-toetsingen bij (beroeps-)pensioenfondsen 260
4.6 Tot slot 261
Hoofdstuk 5 Climate change and fit and proper-testing in the Dutch financial sector 265
5.1 Introduction 265
5.2 Climate-related risks 268
5.2.1 Physical risks 268
5.2.2 Transition risks 269
5.2.3 Liability risks 274
5.2.4 Reputational risks 276
5.3 The role of financial supervisors 277
5.4 Climate-related financial supervision 279
5.4.1 Controlled business operations 280
5.4.2 Ethical business operations 282
5.4.3 Transparency requirements 284
5.5 Integrating climate-related risks into fit and proper testing 286
5.5.1 Why fit and proper-testing? 286
5.5.2 Legal framework for fit and proper assessments in The Netherlands 287
5.5.3 Climate-related risks as part of fit and proper testing 289
5.6 Final remarks 296
Hoofdstuk 6 Geschiktheidstoetsingen in de Nederlandse bankensector en het streven naar diversiteit: een dilemma? 299
6.1 Inleiding 299
6.2 Regelgeving ter bevordering van diversiteit 303
6.2.1 Inleiding 303
6.2.2 Overzicht diversiteitsregelgeving 305
6.3 Geschiktheidseisen 315
6.3.1 Inleiding 315
6.3.2 Individuele geschiktheid 316
6.3.3 Beoordeling van de geschiktheid in het licht van het collectief 320
6.4 Het spanningsveld tussen geschiktheid en diversiteit 321
6.4.1 Inleiding 321
6.4.2 Wel geschikt, maar niet divers 321
6.4.3 Wel divers maar niet geschikt 323
6.4.4 Geschiktheid als drempel voor diversiteit? 326
6.5 Diversiteit in de praktijk: facts and figures 327
6.5.1 Inleiding 327
6.5.2 Diversiteit in leeftijd 330
6.5.3 Diversiteit in geslacht 332
6.5.4 Diversiteit in nationaliteit 334
6.6 Conclusies en aanbevelingen 334
Bijlage 6.1: Resultaten Nederlandse banken per 31/12/2018 338
Hoofdstuk 7 Rechtswaarborgen en rechtsbescherming 343
7.1 Inleiding 343
7.2 Wettelijk kader 344
7.2.1 Nationale toetsingen 344
7.2.2 ECB-toetsingen 346
7.3 Toetsingsonderzoek 348
7.3.1 Rechtswaarborgen bij nationale toetsingsonderzoeken 348
7.3.2 Rechtswaarborgen bij ECB-toetsingsonderzoeken 354
7.4 Beoordeling en besluitvorming 356
7.4.1 Nationale toetsingen: beoordeling, besluitvorming en de rechterlijke toets 356
7.4.2 ECB-toetsingen: beoordeling, besluitvorming en rechterlijke toets 365
7.5 Rechtsbescherming 373
7.5.1 Rechtsbescherming bij nationale toetsingsbesluiten 373
7.5.2 Rechtsbescherming bij toetsingsbesluiten van de ECB 377
7.6 Openbaarheid 383
7.7 Positie van de betrokken beleidsbepaler 386
7.7.1 Positie als (derde-) belanghebbende 386
7.7.2 Praktische oplossingsrichtingen 392
7.7.3 Strategisch besluitbegrip 394
7.7.4 Burgerlijk rechter 397
7.7.5 Functieverbod 401
7.7.6 Vaststellingsbevoegdheid 403
7.8 Conclusie 406
Hoofdstuk 8 Bancair tuchtrecht, toezicht en personentoetsingen 409
8.1 Inleiding 409
8.2 Bancair tuchtrecht 412
8.2.1 Een hybride vorm van tuchtrecht 412
8.2.2 Taakverdeling tussen DNB en de ECB 414
8.2.3 Toezicht op procedures en maatregelen 415
8.2.4 Meldingen bij de STB 415
8.2.5 Toezicht op de bankierseed 417
8.2.6 Bancair tuchtrecht in België 419
8.3 Tuchtrecht en het toezicht op de beheerste en integere bedrijfsvoering 421
8.3.1 Tuchtrecht als onderdeel van de beheerste en integere bedrijfsvoering 421
8.3.2 Samenloop tussen tuchtrecht en het toezicht op de bedrijfsvoering 423
8.4 Bancair tuchtrecht en de betrouwbaarheidseisen 425
8.4.1 Raakvlakken tuchtrecht en betrouwbaarheidstoets 425
8.4.2 Handelingen in de privésfeer 427
8.4.3 Tuchtrechtinformatie als antecedent 431
8.5 Bancair tuchtrecht en de geschiktheidseisen 433
8.5.1 Raakvlakken tuchtrecht en de geschiktheidstoets 433
8.5.2 Situaties van samenloop 435
8.5.3 Handelen conform intern bankbeleid 436
8.5.4 Afleggen bankierseed als onderdeel van de geschiktheidstoets 438
8.6 Tuchtrechtelijke en bestuursrechtelijke sancties 440
8.6.1 Sancties 440
8.6.2 Combinatie van sancties 442
8.7 Voorkomen van ongewenste samenloop 444
8.7.1 Ongewenste samenloop 444
8.7.2 Adequate filterfunctie? 446
8.8 Informatiedeling 449
8.8.1 Tuchtrechtelijke informatie is voor het toezicht relevant 449
8.8.2 Bronnen en meldingsplichten 450
8.8.3 Opvragen van tuchtrechtelijke informatie 450
8.8.4 Tuchtrechtelijk Register 452
8.8.5 Het Belgische wetsvoorstel: een inspiratie? 453
8.9 Afsluitende opmerkingen 454
Hoofdstuk 9 Conclusies, aanbevelingen en suggesties voor nader onderzoek 457
9.1 Inleiding 457
9.2 Conclusies hoofdstuk 2: Personentoetsingen in Europees perspectief 458
9.2.1 Conclusies 459
9.2.2 Aanbevelingen 476
9.2.3 Suggesties voor nader onderzoek 482
9.3 Conclusies hoofdstuk 3: Fit and proper requirements in EU financial regulation. Towards more cross-sectoral harmonization? 483
9.3.1 Conclusies 484
9.3.2 Aanbevelingen 491
9.3.3 Suggesties voor nader onderzoek 502
9.4 Conclusies hoofdstuk 4: Tweede echelon-toetsingen, een nadere analyse 503
9.4.1 Conclusies 504
9.4.2 Aanbevelingen 511
9.4.3 Suggesties voor nader onderzoek 514
9.5 Conclusies hoofdstuk 5: Climate change and fit and proper-testing in the Dutch financial sector 516
9.5.1 Conclusies 516
9.5.2 Aanbevelingen 522
9.5.3 Suggesties voor nader onderzoek 527
9.6 Conclusies hoofdstuk 6: Geschiktheidstoetsingen in de Nederlandse bankensector en het streven naar diversiteit: een dilemma? 530
9.6.1 Conclusies 530
9.6.2 Aanbevelingen 538
9.6.3 Suggesties voor nader onderzoek 541
9.7 Conclusies hoofdstuk 7: Rechtswaarborgen en rechtsbescherming 542
9.7.1 Conclusies 543
9.7.2 Aanbevelingen 551
9.7.3 Suggesties voor nader onderzoek 556
9.8 Conclusies hoofdstuk 8: Bancair tuchtrecht, toezicht en personentoetsingen 557
9.8.1 Conclusies 558
9.8.2 Aanbevelingen 564
9.8.3 Suggesties voor nader onderzoek 567
9.9 Beantwoording van de centrale vraagstelling 571
9.9.1 Level playing field 572
9.9.1.1 Een Nederlands cross-sectoraal systeem, versus een Europees sectoraal systeem van personentoetsingen 572
9.9.1.2 Naar een verdergaand Europees, cross-sectoraal geharmoniseerd model voor personentoetsingen 576
9.9.1.3 Her-beoordeel Nederlandse autonome bepalingen 583
9.9.2 Rechtszekerheid 586
9.9.3 Effectieve en evenredige rechtshandhaving 590
9.9.4 Rechtsbescherming 593
Samenvatting 597
Summary 603
Literatuuroverzicht 609
Trefwoordenregister 631
Curriculum vitae 639
