Bestuursrecht in de sociale rechtsstaat - Band 1
Grondslagen, Begrippen, Normering, Organisatie, Wetgeving, Uitvoering, Handhaving
Gebonden Nederlands 2024 8e druk 9789013171259Samenvatting
Het handboek Bestuursrecht in de sociale rechtsstaat bestaat uit twee banden. Band 1 (2024) behandelt de grondslagen, begrippen, normering, organisatie, wetgeving, uitvoering en handhaving. Band 2 (2019) behandelt rechtsbescherming en overheidsaansprakelijkheid.
In band 1 worden de onderwerpen bestuursrecht algemeen, grondslagen, begrippen, normering, organisatie, uitvoering en handhaving behandeld. Na enkele inleidende hoofdstukken worden de belangrijkste begrippen besproken: bestuursorgaan, bestuursbevoegdheid, belanghebbende, bestuurshandelingen en bestuursrechtelijke rechtsbescherming. Vervolgens wordt de normering van het bestuurshandelen behandeld, met een tweetal hoofdstukken over algemeen besluitvormingsrecht en de algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
Verder is er een hoofdstuk over openbaarheid van bestuur en de Wet open overheid en een hoofdstuk over de normering van het privaatrechtelijk overheidshandelen. Vervolgens komt de bestuurlijke organisatie in beeld, waarna de uitvoerende bestuursinstrumenten aan de orde komen: eenzijdig dwingend bestuur, presterend bestuur en overeenkomsten, (andere) privaatrechtelijke middelen en feitelijke middelen. Ten slotte komt de bestuurlijke handhaving in beeld. De onderwerpen rechtsbescherming en overheidsaansprakelijkheid verschijnen in een afzonderlijke band 2.
Bestuursrecht in de sociale rechtsstaat is behalve voor de bestuurspraktijk bij uitstek geschikt voor de (gevorderde) juridische bachelorstudent, alsmede voor de student van master- en post-academische juridische opleidingen.
Specificaties
Lezersrecensies
Inhoudsopgave
Lijst van gebruikte afkortingen / XXXIII
HOOFDSTUK 1
Bestuursrecht / 1
1.1 Aard en karakterisering / 1
1 Eerste omschrijving / 1
2 Eigen benadering / 2
3 Bestuur. Trias politica / 2
4 Bestuur is (veel) meer dan uitvoering / 3
5 Het algemeen belang / 3
6 Bestuursrecht / 6
7 Legitimerende functie / 6
8 Instrumentele functie / 7
9 Waarborgfunctie / 7
10 Samenhang van en spanning tussen functies / 8
11 Bestuursrecht ziet op bestuur in al zijn facetten / 9
12 Bestuursrecht is niet alleen Awb-recht / 10
1.2 De democratische rechtsstaat / 11
1.2.1 Karakter en inhoud / 11
13 Democratische rechtsstaat als norm / 11
14 Gebondenheid aan het recht / 11
15 Drie dimensies / 12
16 Dimensies en beginselen; spanning / 12
17 Harde kern; optimaliseren / 13
18 Nadere uitwerking van de idee van de democratische rechtsstaat / 13
1.2.2 Uitwerking / 15
1.2.2.1 Democratie / 15
19 Beslissen door algemeen vertegenwoordigende organen; kiesrecht; politieke verantwoordelijkheid; (politieke) burgerschapsrechten; decentralisatie / 15
20 Inspraak / 15
21 Openbaarheid / 16
1.2.2.2 Liberale rechtsstaat / 17
22 Wetmatigheid van bestuur / 17
23 Machtsverdeling / 18
24 Grondrechten / 19
25 Rechterlijke controle / 19
26 Voorlichting / 20
1.2.2.3 Sociale rechtsstaat / 21
27 Algemeen / 21
28 Effectiviteit / 23
29 Doelmatigheid / 24
1.2.3 Betekenis voor het bestuursrecht / 24
30 Algemene betekenis voor het bestuursrecht / 24
31 Betekenis voor de verhouding overheid-samenleving I: primaat van het particulier initiatief / 25
32 Betekenis voor de verhouding overheid-samenleving II: helder onderscheid / 26
33 Discussie / 26
34 Eigen opvatting / 27
35 Gevolgen voor de verhouding overheid-burger. Een ‘wederkerige’ rechtsbetrekking? / 29
1.3 Positie ten opzichte van andere rechtsgebieden / 31
36 Eenheid van recht / 31
37 Samenhang in instrumenteel opzicht / 32
38 Verhouding tot het privaatrecht / 33
39 Drie vragen / 34
40 Principieel verschil / 34
41 Verhouding tot het strafrecht / 35
42 Gradueel verschil / 35
43 Verhouding tot het staatsrecht / 36
44 Verhouding tot het inter- en supranationaal publiekrecht / 37
HOOFDSTUK 2
Structuur en opbouw / 39
2.1 Karakterisering van het bestuursrecht / 39
45 Onderscheidingen / 39
2.2 Algemeen en bijzonder deel / 41
2.2.1 Onderscheid en betekenis / 41
46 Inhoud / 41
47 Belang van het bijzonder deel / 41
2.2.2 Het bijzonder deel / 42
48 Benaderingen / 42
49 Instrumentele benadering / 43
50 Structurerende elementen / 44
51 Een voorbeeld: invoering van betaald parkeren / 45
2.2.3 Het algemeen deel. De Algemene wet bestuursrecht / 47
2.2.3.1 Het algemeen deel / 47
52 Begrip en karakter algemeen deel / 47
2.2.3.2 De Algemene wet bestuursrecht / 48
53 Grondwettelijke opdracht aan de wetgever / 48
54 Vier doelstellingen van de Awb / 49
55 Eerste doelstelling Awb: harmonisatie / 49
56 Vier gradaties van harmonisatie / 51
57 Tweede doelstelling Awb: vereenvoudiging en systematisering / 52
58 Derde doelstelling Awb: codificatie / 53
59 Vierde doelstelling Awb: regeling van onderwerpen die niet in de bijzondere wet kunnen worden geregeld / 53
60 Structuur en toepassingsbereik Awb / 53
61 Karakter Awb: aanbouwwetgeving / 54
62 Perspectief / 55
63 Harmonisatie versus optimale rechtsbedeling / 56
64 De Awb en de burger / 57
65 Juridisering / 57
2.3 Nederlands en Europees bestuursrecht / 60
66 Het begrip ‘Europees bestuursrecht’ / 60
67 EVRM-recht en het bestuursrecht / 62
68 De EU-rechtsorde en het nationaal bestuursrecht; intensieve vervlechting / 63
69 Unierecht en algemeen deel van het bestuursrecht; constitutionalisering / 66
70 Relatie nationaal recht-Unierecht; enkele kenmerken / 68
71 Institutionele en procedurele autonomie; gedeeld bestuur / 68
72 Bestuursrechtelijke verhoudingen; legaliteitsfricties; rechtszekerheid / 70
73 Doorwerkingsinstrumenten / 72
HOOFDSTUK 3
Bestuursorgaan en bestuursbevoegdheid / 75
3.1 Algemeen / 75
74 Centrale begrippen en de Awb / 75
3.2 Bestuursorgaan / 76
75 Bestuursrechtelijke rechtssubjectiviteit / 76
76 Bestuursorgaan / 76
77 A-organen (art. 1:1 lid 1 onder a Awb) / 77
78 B-organen (art. 1:1 lid 1 onder b Awb) / 79
79 Verkrijging van openbaar gezag / 79
80 Bij of krachtens wettelijk voorschrift / 80
81 Strategisch redeneren: de publieke taak / 80
82 Andere vormen van strategisch redeneren / 82
83 Bestuursorgaan ‘voor zover’ / 84
84 De uitzonderingen van art. 1:1 lid 2 Awb / 85
3.3 Bestuursbevoegdheid / 85
3.3.1 Algemeen / 85
85 Bestuursbevoegdheid en openbaar gezag / 85
86 Het begrip ‘bestuursbevoegdheid’ / 86
87 De Awb en het bevoegdheidsbegrip / 87
88 Soorten bestuursbevoegdheid / 87
3.3.2 Bevoegdheidsverkrijging / 88
3.3.2.1 Algemeen / 88
89 In het publiekrecht geen algemene rechtsbevoegdheid / 88
3.3.2.2 Wettelijke grondslag / 88
90 Centrale positie van de wet / 88
91 Het legaliteitsvereiste / 89
92 Discussie / 90
93 Eigen opvatting / 91
94 Het ‘legaliteitsbeginsel’ / 92
95 Een adequate grondslag / 93
3.3.2.3 Manieren van bevoegdheidsverkrijging / 94
96 Attributie, delegatie, mandaat en ongeschreven bevoegdheidsgrondslagen / 94
3.3.2.4 Attributie / 95
97 Algemeen / 95
98 Attributie aan ondergeschikten (art. 10:22 en 10:23 Awb) / 95
3.3.2.5 Mandaat / 96
99 Begrip (art. 10:1 Awb) / 96
100 Grondslag en beperkingen (art. 10:3 lid 1 Awb) / 97
101 Andere beperkingen (art. 10:3 lid 2, 3 en 4 Awb) / 98
102 Mandaat aan niet-ondergeschikten (art. 10:4 Awb) / 99
103 Overige aspecten / 100
104 Schakelbepaling; mandaat en volmacht / 102
105 Gevolgen van gebreken rond mandaat / 102
3.3.2.6 Delegatie / 103
106 Begrip (art. 10:13 Awb) / 103
107 Grondslag (art. 10:15) / 104
108 Overige aspecten / 105
109 Gevolgen van gebreken rond delegatie / 106
3.4 Bestuurlijke beslissingsruimte / 106
3.4.1 Algemeen / 106
110 Bestuurlijke vrijheid; het voorbeeld van een vergunningstelsel / 106
111 Soorten van bestuurlijke vrijheid / 107
112 De structuur van bestuursbevoegdheid; normconditie; beoordelingsfase
en besluitfase / 107
3.4.2 Beoordelingsfase / 110
113 Normconditie en objectieve vage begrippen / 110
114 Normconditie en subjectieve vage begrippen / 111
115 Beoordelingsruimte en bestuurlijk oordeel / 112
116 Wetsinterpreterend versus kwalificerend oordeel / 113
117 Beoordelingsruimte versus beoordelingsvrijheid / 114
3.4.3 Besluitfase / 115
118 Beleidsvrijheid / 115
119 Beleidsvrijheid: visies over belangenafweging / 116
120 Beleidsvrijheid is toegekende vrijheid / 116
121 Geen strikte waterscheiding / 117
122 Rechterlijke toetsingsintensiteit als sluitstuk / 118
123 Koerswijzigingen van de bestuursrechter en weg van het model-Duk / 119
HOOFDSTUK 4
Belanghebbende / 123
4.1 Inleiding en algemene aspecten / 123
124 Het belanghebbendebegrip / 123
125 Algemene eisen voor belanghebbendheid / 124
126 Personen en andere entiteiten / 126
4.2 Algemeen belanghebbendebegrip / 127
127 Belang / 127
128 Eigen belang / 128
129 Objectief bepaalbaar belang / 129
130 Actueel belang / 129
131 Persoonlijk belang / 130
132 Persoonlijk belang en gevolgen van enige betekenis / 132
133 Concurrenten / 135
134 Besluiten van algemene strekking / 137
135 Rechtstreeks betrokken belang / 138
136 Afgeleid belang / 139
137 Rechtspraak afgeleid belang / 140
4.3 Bestuursorganen als belanghebbenden / 144
138 Het bestuursorgaan als belanghebbende / 144
139 Belanghebbende, bestuursorgaan en rechtspersoon / 145
140 Bevoegdheids- en taakcriterium / 145
141 Staatsrechtelijke complicaties / 146
142 Art. 1:2 lid 2 Awb een systeemfout? / 147
4.4 Statutair belanghebbenden / 148
143 Rechtspersonen als belanghebbende op grond van hun statutaire belangen / 148
144 Rechtspersoon / 150
145 Tijdstip van oprichting / 150
146 Algemene en collectieve belangen / 151
147 Statutaire doelstelling en ‘in bijzonder’-criterium / 153
148 Opereren binnen de doelstelling / 154
149 Feitelijke werkzaamheden / 155
4.5 Europese en internationale randvoorwaarden / 157
150 Enkele Europese aspecten van het belanghebbendebegrip / 157
151 Internationale aspecten van het belanghebbendebegrip / 159
HOOFDSTUK 5
Bestuurshandelingen / 161
5.1 Indeling van bestuurshandelingen / 161
152 Algemeen / 161
153 Hoofdindeling bestuurshandelingen / 162
154 Rechtshandeling versus feitelijke handeling / 162
155 Feitelijke bestuurshandelingen / 163
156 Privaatrechtelijke bestuurshandelingen / 164
5.2 Besluiten / 165
5.2.1 Algemeen / 165
157 Inleiding en definitie van het besluitbegrip / 165
158 Het schriftelijkheidsvereiste / 167
159 Besluit, bekendmaking en schriftelijkheid / 168
160 Beslissing / 169
5.2.2 Publiekrechtelijke grondslag / 170
5.2.2.1 Geschreven bestuursbevoegdheid, handeling naar burgerlijk recht, publieke taak / 170
161 Publiekrechtelijk / 170
162 Handeling naar burgerlijk recht / 172
163 Het publieke-taakcriterium / 174
5.2.2.2 Zelfstandige besluiten / 177
164 Gemeenschappelijke rechtsbeginselen als publiekrechtelijke grondslag / 177
165 Rechtspraak: het zelfstandig terugvorderingsbesluit / 179
166 Rechtspraak: het zelfstandig schadebesluit / 180
167 Rechtsmacht, connexiteit en rechtsontwikkeling / 181
168 Staatsrechtelijke kritiek / 181
5.2.3 Gericht op rechtsgevolg / 183
5.2.3.1 Algemeen / 183
169 Rechtshandeling / 183
170 Strategisch rechtshandelingbegrip / 184
171 Extern rechtsgevolg; rechtsgevolg ex lege; geen rechtsgevolg / 185
172 Positief en negatief besluitbegrip / 187
173 Onbevoegd genomen besluiten; nietigheid versus vernietigbaarheid / 188
5.2.3.2 Declaratoire besluiten, bestuurlijke rechtsoordelen en reacties op meldingen / 189
174 Declaratoir besluit / 189
175 Bestuurlijke rechtsoordelen; algemeen / 190
176 Rechtsoordeel en ontbrekend rechtsgevolg / 191
177 De rechtspraak over bestuurlijke rechtsoordelen / 191
178 Reacties op meldingen / 193
179 Inlichtingen en mededelingen / 195
5.3 Beschikkingen / 196
5.3.1 Algemeen / 196
180 Het begrip ‘beschikking’ / 196
181 Persoonscriterium / 197
182 Zaakscriterium / 198
183 Samenhang / 198
5.3.2 Voorschriften, beperkingen en voorwaarden / 199
184 Voorschriften / 199
185 Beperkingen / 200
186 Voorwaarden / 200
187 Wettelijke grondslag voor voorschriften, beperkingen en voorwaarden / 201
5.4 Besluiten van algemene strekking / 201
5.4.1 Algemeen / 201
188 Begrip ‘besluit van algemene strekking’ / 201
189 Soorten besluiten van algemene strekking / 202
5.4.2 Algemeen verbindende voorschriften / 203
190 Algemeen / 203
191 Begripsomschrijving / 204
192 Rechtsregel en zelfstandige normstelling; concretisering en uitvoering / 205
193 Visie van de Awb-wetgever / 206
5.4.3 Beleidsregels / 207
194 Algemeen / 207
195 De derde tranche Awb / 208
196 Begrip ‘beleidsregel’ (Awb) / 209
197 Bij besluit vastgesteld / 210
198 Privaatrechtelijke bevoegdheid en beleidsregels / 211
199 Geen algemeen verbindend voorschrift / 212
200 Awb en wettelijke grondslag / 212
201 Algemene regel omtrent belangenafweging, feitenvaststelling of wetsuitleg / 213
202 Bij gebruik bestuursbevoegdheid / 215
203 Bevoegdheid tot beleidsregelgeving; richtlijnen / 215
5.4.4 Plannen / 216
204 Begrip / 216
205 Wettelijke en buitenwettelijke plannen / 219
206 Awb en plannen / 219
5.4.5 Concretiserende besluiten van algemene strekking of bestuurlijke maatregelen / 220
207 Algemeen / 220
208 Concretiserend besluit van algemene strekking versus zaaksgerichte beschikking / 222
209 Concretiserend besluit van algemene strekking versus algemeen verbindend voorschrift / 223
5.4.6 Overige besluiten van algemene strekking / 225
210 Restcategorie / 225
HOOFDSTUK 6
Bestuursrechtelijke rechtsbescherming / 227
6.1 Inleiding / 227
211 Algemeen / 227
212 Het begrip ‘bestuursrechtelijke rechtsbescherming’ / 227
213 Varianten van bestuursrechtelijke rechtsbescherming / 232
214 Het begrip ‘rechtspraak’ / 232
6.2 Bestuursrechtspraak / 233
6.2.1 Algemeen / 233
215 Het begrip ‘bestuursrechtspraak’ / 233
216 Argumenten voor en tegen afzonderlijke bestuursrechtspraak; de randvoorwaarden / 234
217 Het begrip ‘bestuursrechter’ / 235
6.2.2 Het stelsel van bestuursrechtspraak op hoofdlijnen / 238
218 De Grondwet en de bestuursrechtspraak / 238
219 Wat de Grondwet wel regelt / 239
220 Het verbrokkeld stelsel van bestuursrechtspraak; rechtsgangen / 240
221 Verschillende bestuursrechtelijke rechtsgangen, waarvan één ‘algemene’ / 242
6.2.3 De rechtsingang bij de bestuursrechter en de procedure op hoofdlijnen / 244
222 De ‘algemene’ rechtsingang / 244
223 Wettelijke uitzonderingen / 245
224 De procedure bij de bestuursrechter / 246
6.2.4 Aanvullende rechtsbescherming door de burgerlijke rechter / 246
225 Bevoegdheid (art. 112 Gw) / 246
226 Geen rechtsingang bij de bestuursrechter / 248
227 Wel een rechtsingang bij de bestuursrechter / 249
6.3 Bezwaar en administratief beroep / 251
228 Bezwaar / 251
229 Administratief beroep / 251
HOOFDSTUK 7
Normering in het bestuursrecht en algemeen besluitvormingsrecht / 253
7.1 Normering in het bestuursrecht / 253
230 Inleiding / 253
231 Rechter, bronnen van bestuursrecht, normering en rechtsvorming / 254
7.2 Regels en rechtsbeginselen / 255
232 Rechtsbeginselen en rechtsvorming / 255
233 Goed bestuur; een grondrecht op behoorlijk bestuur / 257
7.3 De rechtsbetrekking tussen bestuur en burger / 258
234 Géén wederkerigheid; géén ongeschreven afdwingbare burgerplichten / 258
235 Objectiefrechtelijk karakter van het bestuursrecht / 260
236 De behartiging van het algemeen belang / 262
7.4 Bestuurlijk rechtsverkeer en communicatie tussen bestuur en burger / 263
237 Bijstand en vertegenwoordiging / 263
238 Doorzendplichten en informatieplichten / 265
239 De doorzendplicht van art. 2:3 Awb / 267
240 Geheimhouding / 268
241 Gebruik van de taal in het bestuurlijk verkeer / 268
242 Elektronisch bestuurlijk verkeer / 270
7.5 Algemeen besluitvormingsrecht / 274
7.5.1 Kenmerken en structuur van het besluitvormingsrecht / 274
243 Het besluitvormingsmodel van de Algemene wet bestuursrecht / 274
244 Gelaagde structuur Algemene wet bestuursrecht, algemeen en specifiek besluitvormingsrecht / 275
245 Gevolgen gelaagde structuur / 276
246 Andere handelingen van bestuursorganen; de schakelbepaling / 277
247 Normering van algemeen verbindende voorschriften / 278
248 Normering van overige besluiten van algemene strekking / 279
7.5.2 Voorbereidingsprocedures en coördinatie van besluitvorming / 279
249 Voorbereidingsprocedures / 279
250 De uniforme openbare voorbereidingsprocedure: totstandkoming / 280
251 Kenmerken van de uniforme, openbare voorbereidingsprocedure / 280
252 Samenhangende besluiten; Dienstenwet / 282
253 Informatieregeling en coördinatie van besluitvorming / 283
7.5.3 De aanvraag / 284
254 Het begrip ‘aanvraag’ / 284
255 Eisen aanvraag / 286
256 Weigering gegevensverstrekking / 287
257 Vereenvoudigde afdoening van de aanvraag (buitenbehandelingstelling) / 288
258 Herstelmogelijkheid / 290
259 Beslissing tot buiten behandeling laten / 291
260 Nieuwe en herhaalde aanvraag / 292
261 Toepassing art. 4:6 Awb; nieuwe lijn / 294
262 Herhaalde beschikking en rechtsbescherming; begrip ‘nova’ / 296
263 Europees recht; Kühne & Heitz NV / 297
7.5.4 Beslistermijn en tijdig beslissen / 299
264 Beslistermijn en opschorting beslistermijn / 299
265 Dwangsomregeling / 300
266 Silencio positivo; besluit van rechtswege door verstrijken van de beslistermijn / 302
7.5.5 Bekendmaking / 304
267 Bekendmaking en mededeling / 304
268 Bekendmakingsmethoden / 306
269 Rechtsmiddelverwijzing / 311
7.5.6 Wijziging en intrekking van beschikkingen / 313
270 Wijziging en intrekking van beschikkingen / 313
271 Materiële rechtskracht / 313
272 Wijziging versus intrekking; ex tunc versus ex nunc / 314
273 Gronden voor intrekking; sanctie versus andere gronden / 316
274 Wettelijke grondslag voor intrekking en wijzing; legaliteitsvereiste / 317
275 Intrekking anders dan bij wijze van sanctie / 318
276 Gebonden versus vrije beschikkingen / 320
277 Duurbeschikking en aflopende beschikking / 320
278 Bevoegdheid of plicht? / 322
279 Intrekking en Europees recht / 323
HOOFDSTUK 8
Beginselen van behoorlijk bestuur en wettelijke uitwerkingen / 325
8.1 De ontwikkeling van de beginselen van behoorlijk bestuur / 325
280 Normering van besluiten: wet en algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 325
281 Geschiedenis beginselen van behoorlijk bestuur / 326
282 Naoorlogse ontwikkeling / 327
8.2 Algemene leerstukken en indeling / 327
283 Compensatiegedachte en billijkheidsnoties / 327
284 Rechtskarakter en functies van de abbb / 328
285 Een open stelsel van beginselen / 329
286 Evenredigheid, transparantie en dienstbaarheid: een nieuwe wind / 329
287 De beginselen en algemene regels / 331
288 Materiële en formele beginselen van behoorlijk bestuur / 331
289 Indeling abbb in dit hoofdstuk / 332
8.3 De beginselen van behoorlijk bestuur / 332
8.3.1 Zorgvuldigheid, horen en advisering / 332
290 Zorgvuldigheidsbeginsel / 332
291 Ambtshalve onderzoek / 333
292 Informatieplicht aanvrager / 334
293 Wettelijke hoorplichten / 335
294 Hoorplicht art. 4:7 Awb / 336
295 Hoorplicht art. 4:8 Awb / 337
296 Uitzonderingen op de hoorplicht (art. 4:11 Awb) / 337
297 Uitzonderingen op de hoorplicht (art. 4:12 Awb) / 338
298 Advisering; algemeen / 339
299 Adviseur, adviesorgaan en bestuursorgaanbegrip / 341
300 Interne versus externe advisering; contra-expertise / 341
301 Besluitvormingsverantwoordelijkheid en vergewisplicht / 342
302 Differentiatie vergewisplicht / 344
303 Afwijking van een (wettelijk) deskundigenadvies; motivering / 345
304 Adviestermijn; alternatieve advisering / 345
8.3.2 Verbod van vooringenomenheid en fair play / 345
305 Verbod van vooringenomenheid / 345
306 Algemene strekking art. 2:4 Awb / 347
307 Tot het bestuursorgaan behorende of daarvoor werkzame personen / 348
308 Overige rechtspraak / 349
309 Fair-playbeginsel / 351
8.3.3 Specialiteitsbeginsel en belangenafweging / 353
310 Specialiteitsbeginsel en rechtsstaat / 353
311 Grenzen aan de belangenafweging; art. 3:4 lid 1 Awb / 354
312 Publieke versus particuliere, speciale versus vreemde belangen / 355
313 Verbod van détournement de pouvoir / 357
314 Rechtspraak / 358
315 Verbod van détournement de procedure / 359
8.3.4 Belangenafweging, evenredigheidsbeginsel en verbod van willekeur / 359
316 Belangenafweging en evenredigheid / 359
317 Het klassieke verbod van willekeur / 361
318 Van woonruimtevordering Doetinchem tot Kwantumhal Venlo / 361
319 Afnemende betekenis van de marginale toets? / 362
320 Van Kwantumhal Venlo naar het drugspand te Harderwijk: de doorbraak van het evenredigheidsbeginsel / 363
321 Door beleid of wet gebonden bevoegdheden / 365
8.3.5 Formele rechtszekerheid en motivering / 366
322 Formele rechtszekerheids- of duidelijkheidsbeginsel / 366
323 Motiveringsbeginsel / 368
324 Draagkrachtigheid en kenbaarheid van de motivering / 368
325 Tijdstip van motivering / 370
8.3.6 Gelijkheidsbeginsel en non-discriminatie / 370
326 Gelijkheidsbeginsel / 370
327 Nationale, Europese en internationale uitwerkingen van het gelijkheidsbeginsel / 371
328 Rechtspraak / 373
8.3.7 Vertrouwensbeginsel en materiële rechtszekerheid / 375
329 Vertrouwensbeginsel / 375
330 Gerechtvaardigd vertrouwen en belangenafweging / 376
331 Wie kan op welke wijze gerechtvaardigd vertrouwen wekken? / 377
332 Welbewuste standpuntbepaling, bevoegdheid en burgerperspectief / 379
333 Rechtspraak / 381
334 Vertrouwen, schade en dispositie / 383
335 Algemeen belang en belangen van derden / 384
336 Contra-legemwerking vertrouwensbeginsel / 385
337 Doorbraakjurisprudentie / 386
338 Burgerlijke rechter en vertrouwensbescherming / 387
339 Vertrouwen en Europees recht / 389
340 Materieel rechtszekerheidsbeginsel / 392
341 Recht doen aan een opgebouwde rechtspositie / 394
HOOFDSTUK 9
Openbaarheid van bestuur / 397
9.1 Openbaarheid als waarborg / 397
342 Openbaarheid en de wettelijke uitwerking daarvan / 397
343 De Wet open overheid / 399
344 Openbaarheid, bestuurlijke openheid, recht op informatie en transparantie / 399
345 Doelstelling openbaarheidswetgeving / 402
346 Openbaarheid van registers; relatie Woo / 404
347 Archieven / 405
348 Persoonsgegevens / 406
9.2 Toepassing van de wet open overheid / 407
349 De Wet open overheid en andere wetten / 407
350 Woo: bestuursorganen / 408
351 Woo: besluiten / 410
352 Actieve openbaarmaking / 411
353 Openbaarmaking op verzoek / 414
354 De geadresseerde van het openbaarmakingsverzoek / 417
355 Uitzonderingsgronden en uitzonderingen / 420
356 Absolute uitzonderingsgronden / 421
357 Relatieve uitzonderingsgronden / 422
358 Intern beraad; persoonlijke beleidsopvattingen / 424
9.3 Europees openbaarheidsrecht / 427
359 Algemeen / 427
360 Europese toegang tot documenten / 427
361 Verhouding tot nationale Woo; Europese en nationale documenten / 429
HOOFDSTUK 10
Normering van het privaatrechtelijk handelen van het bestuur / 433
10.1 Overheid en privaatrecht / 433
362 Het privaatrechtelijk overheidshandelen / 433
363 Het onderscheid tussen publiek- en privaatrecht; cultuurhistorisch kader / 434
364 Rechtsculturele tradities / 435
10.2 Het overheidsprivaatrecht naar geldend recht / 436
10.2.1 Algemeen / 436
365 Overheidsdeelname aan het vermogensrecht / 436
366 Drie vragen / 438
10.2.2 Toelaatbaarheid / 438
10.2.2.1 Oudere rechtspraak: de gemene rechtsleer en de tweewegenleer / 438
367 De gemene rechtsleer / 438
368 De overheid in twee hoedanigheden? De tweewegenleer / 440
10.2.2.2 Huidig recht: de gemengde rechtsleer en de doorkruisingsleer / 441
369 De gemengde rechtsleer / 441
370 Het Windmill-arrest / 442
371 Toepassing van de doorkruisingsleer / 444
372 Een uitstapje: het arrest Amsterdam/Geschiere / 447
373 Kritiek op de doorkruisingsformule / 449
10.2.3 Toepasselijk recht / 450
374 Naar het arrest Amsterdam/Ikon en daar voorbij / 450
375 De (onvolledige) codificatie in schakelbepalingen / 453
376 Convergentie / 456
377 Binding aan de grondrechten / 457
10.2.4 Rechtsbescherming / 458
378 De bestuursrechter en het primaat van de burgerlijke rechter / 458
379 Rechtspraak bestuursrechter / 459
10.3 Het overheidsprivaatrecht bediscussieerd / 460
10.3.1 Algemeen / 460
380 Overheidsprivaatrecht: het principiële debat / 460
10.3.2 Opvattingen in de literatuur / 461
381 Toelaatbaarheid / 461
382 Toepasselijk recht. Waarborgen / 464
383 De democratische-rechtsstaatidee als universeel uitgangspunt / 465
384 Uitwerking / 467
10.4 Bestuursrechtelijke geldschulden / 468
385 Bestuursrechtelijke geldschulden; publiekrechtelijke normering / 468
386 Toepassingsbereik van de regeling inzake bestuursrechtelijke geldschulden / 469
387 Algemene aspecten; verrekening / 470
388 Verzuim en wettelijke rente; invordering bij dwangbevel / 470
389 Verjaring / 472
HOOFDSTUK 11
Bestuurlijke organisatie / 475
11.1 Inleiding / 475
390 Bestuurlijk organisatierecht en bestuursrecht / 475
11.2 Structurerende elementen / 475
391 Openbare lichamen / 475
392 Openbare lichamen en bestuursorganen / 476
393 Openbare lichamen en rechtspersoonlijkheid / 477
394 Publiekrechtelijke en privaatrechtelijke rechtshandelingen / 478
395 Bevoegdheid tot het verrichten van feitelijke handelingen / 479
11.3 Hoofdstructuur van de bestuurlijke organisatie / 479
11.3.1 Algemeen / 479
396 Algemeen vertegenwoordigende organen en politieke verantwoordelijkheid / 479
11.3.2 Hoofdstructuur van de centrale overheid / 480
397 Belangrijkste organen / 480
398 Regering; Kroon; ministers en staatssecretarissen; ministerraad; minister-president / 480
399 Bestuursbevoegdheid; delegatie en mandaat / 482
400 Bevoegdheid tot het verrichten van privaatrechtelijke rechtshandelingen / 482
11.3.3 Hoofdstructuur van de gemeenten en provincies / 483
401 Belangrijkste organen / 483
402 Bestuursbevoegdheid / 484
403 Delegatie / 486
404 Gesloten stelsel van bevoegdheidsverdeling / 487
405 Mandaat / 487
406 Bevoegdheid tot het verrichten van privaatrechtelijke rechtshandelingen / 488
11.4 Bijzondere organisatievormen / 489
11.4.1 Deconcentratie / 489
407 Begrip / 489
408 Juridische gevolgen; regeling in de Awb / 489
11.4.2 Adviesorganen / 490
409 Begrip / 490
410 Externe adviesorganen als bestuursorgaan / 491
411 Rol en typologie van adviesorganen / 491
412 Regeling in de Algemene wet bestuursrecht / 492
413 Externe adviesorganen bij de centrale overheid / 493
414 Externe adviesorganen bij gemeenten en provincies / 494
11.4.3 Zelfstandige bestuursorganen / 495
415 Begrip / 495
416 Typologie van zelfstandige bestuursorganen / 495
417 Zelfstandige bestuursorganen bij de centrale overheid / 496
418 Tussenvormen tussen deconcentratie en zelfstandige bestuursorganen / 498
419 Zelfstandige bestuursorganen bij gemeenten en provincies / 499
11.4.4 Overige decentrale lichamen / 500
420 Verscheidenheid / 500
421 De BES-eilanden / 501
422 Waterschappen / 503
423 Openbare lichamen in de zin van art. 134 Gw / 504
424 Samenwerking (art. 135 Gw) / 505
11.4.5 Overige instellingen en bedrijven / 506
425 Positie ten opzichte van het openbaar bestuur in enge zin / 506
426 Vormen / 507
427 De voorhangprocedure bij oprichting en deelneming / 509
11.4.6 Medewerking van particulieren aan het bestuur / 509
428 Verscheidenheid / 509
429 Slingerbeweging / 510
11.5 Interbestuurlijk toezicht / 511
11.5.1 Algemeen / 511
430 Begrip / 511
431 Onderdeel van een breed palet / 512
432 Privaatrechtelijke en strafrechtelijke handhaving jegens overheden / 513
11.5.2 Interbestuurlijk toezicht in enge zin / 515
433 Algemeen / 515
434 Preventief toezicht (afd. 10.2.1 Awb) / 515
435 Normering in de Awb / 516
436 Rechtsbescherming bij preventief toezicht / 517
437 Repressief toezicht (afd. 10.2.2 en 10.2.3 Awb) / 518
438 Normering in de Awb / 518
439 Gevolgen van de vernietiging / 519
440 Schorsing / 520
441 Rechtsbescherming bij vernietiging en schorsing / 521
442 ‘Positief’ toezicht / 521
11.5.3 Interbestuurlijk toezicht binnen de centrale overheid / 522
443 Vormen / 522
11.5.4 Toezicht op gemeenten en provincies / 523
444 Sanering specifiek toezicht; ‘revitalisering’ generiek toezicht / 523
445 Preventief toezicht / 523
446 Repressief toezicht / 524
447 ‘Een niet-schriftelijke beslissing, gericht op enig rechtsgevolg’ / 525
448 Accessoire bevoegdheden bij schorsing en vernietiging / 527
449 Rechtsbescherming bij schorsing en vernietiging / 527
450 ‘Positief’ toezicht / 528
451 Ingrijpen bij taakverwaarlozing / 529
452 Bestuursgeschillen / 530
HOOFDSTUK 12
Wetgeving en andere besluiten van algemene strekking / 533
12.1 Inleiding / 533
453 Inleiding: wetgeving en andere besluiten van algemene strekking / 533
454 Wetgeving; wetgeving in formele zin; lagere wetgeving / 533
455 Overige besluiten van algemene strekking / 534
12.2 Wetgevende bevoegdheid / 534
12.2.1 Algemeen / 534
456 Vormen van toekenning van wetgevende bevoegdheid / 534
12.2.2 Wetgevende bevoegdheid bij de centrale overheid / 535
457 Algemeen / 535
458 Wetgeving in formele zin / 535
459 Algemene maatregelen van bestuur / 536
460 Subdelegatie door de regering / 537
461 Ministeriële regelingen / 539
462 Regelingen van zelfstandige bestuursorganen / 539
12.2.3 Wetgevende bevoegdheid bij decentrale overheden / 540
463 Autonome en medebewindsverordeningen / 540
12.3 Juridische kwaliteitseisen voor wetgeving / 541
464 Wetgevingskwaliteit / 541
465 Wetgeving mag niet in strijd komen met rechtsbeginselen / 542
12.4 Democratiewetgeving versus bestuurswetgeving / 543
466 Onderscheid tussen ‘democratiewetgeving’ en ‘bestuurswetgeving’ / 543
467 Bestuurswetgeving: een onmisbaar instrument in de verzorgingsstaat / 544
468 Bestuurswetgeving als probleem; primaat van de wetgever / 545
12.5 Concretiserende besluiten van algemene strekking / 547
469 Concretiserende besluiten van algemene strekking als instrument / 547
470 Concretiserende besluiten van algemene strekking als norm en waarborg / 548
12.6 Beleidsregels / 548
471 Begrip / 548
472 Beleidsregels als instrument / 548
473 Juridische ontwikkeling / 549
474 Bevoegdheid tot het vaststellen van beleidsregels / 550
475 Vormvoorschriften / 552
476 Lichtere motiveringsplicht / 553
477 Binding; inherente afwijkingsbevoegdheid / 553
478 Rechtsbescherming / 555
479 Wijziging en intrekking van beleidsregels / 556
12.7 Richtlijnen / 556
480 Begrip / 556
481 Richtlijnen als instrument / 557
482 Juridische betekenis / 558
483 Bezwaren en alternatieven / 558
12.8 Plannen / 559
12.8.1 Algemeen / 559
484 Begrip ‘plan’ / 559
12.8.2 Plan als instrument / 559
485 Algemeen / 559
486 Belangrijke rol én instrumentele problemen / 560
12.8.3 Plan als rechtsfiguur / 561
487 Algemeen / 561
488 Buitenwettelijke plannen / 561
489 Wettelijke plannen / 562
490 Regeling in de Awb? / 562
HOOFDSTUK 13
Eenzijdig dwingend bestuur / 565
13.1 Uitvoering algemeen / 565
491 Begrip / 565
492 Wisselwerking met wetgeving / 566
493 Opzet van de hoofdstukken 13, 14 en 15 / 566
13.2 Onteigening, voorkeursrechten en geldelijke verplichtingen / 569
13.2.1 Onteigening en voorkeursrechten / 569
494 Algemeen / 569
495 Bevoegdheid / 569
496 Onteigening / 570
497 Voorkeursrechten / 570
498 Gedoogplichten / 571
13.2.2 Belastingen en andere geldelijke verplichtingen / 571
499 Begrip en bevoegdheid / 571
500 Instrumentele betekenis / 572
501 Belastingrecht en bestuursrecht / 573
502 Premies, (andere) heffingen en retributies / 574
13.3 Verboden en geboden / 575
13.3.1 Algemeen / 575
503 Categorieën / 575
504 Bevoegdheid / 575
13.3.2 Verboden en geboden / 575
505 Algemeen / 575
506 Verbods- en gebodsbeschikkingen / 576
13.4 Vergunningen, vrijstellingen, ontheffingen en concessies / 577
507 Algemeen / 577
508 Vergunning in ruime zin / 578
509 Publiekrechtelijke en privaatrechtelijke ‘vergunningen’ / 580
510 Soorten vergunningen / 580
511 De vergunning als instrument / 581
512 Instrumentele voor- en nadelen / 582
513 Deregulering / 583
514 Coördinatie vergunningenbeleid / 585
515 De omgevingsvergunning / 586
516 Beoordeling / 587
517 Voorschriften, beperkingen en voorwaarden / 588
518 Financiële verplichtingen / 590
519 Aanvaardbaarheid van buitenwettelijke voorschriften, beperkingen en
voorwaarden / 592
520 Handelen krachtens vergunning: vrijwarende werking / 593
521 Overdraagbaarheid van vergunningen / 595
522 Verdeling van schaarse vergunningen / 596
523 Intrekking en wijziging / 598
524 Concessies / 598
525 De concessie als instrument / 599
526 Rechtskarakter / 600
13.5 Statusverleningen / 601
527 Begrip / 601
528 De statusverlening als instrument / 601
529 Grondslag; voorschriften; intrekking / 602
HOOFDSTUK 14
Presterend bestuur / 603
14.1 Algemeen / 603
530 Vormen / 603
14.2 Subsidies / 604
531 Subsidies als instrument / 604
532 Regeling in Awb / 605
533 Subsidiedefinitie / 608
534 Reikwijdte van de subsidietitel / 611
535 Rechtsvorm; de subsidieovereenkomst / 612
536 Eis van de wettelijke grondslag / 612
537 Gefaseerde besluitvorming / 614
538 Subsidieplafond en begrotingsvoorbehoud / 615
539 Verdeling van schaarse subsidiegelden / 616
540 Weigering en lagere vaststelling / 617
541 Verplichtingen van de ontvanger / 618
542 Intrekking, wijziging, en terugvordering / 619
543 Beëindiging / 622
544 Per boekjaar verstrekte subsidies aan rechtspersonen / 623
545 Overige verstrekkingen en financiële faciliteiten met het oog op activiteiten / 624
546 Prijzen en onderscheidingen / 624
14.3 Uitkeringen / 626
547 Begrip / 626
548 Uitkeringen als instrument / 626
14.4 Onverplichte tegemoetkomingen / 627
549 Begrip / 627
550 Kritiek / 630
551 Naar een wettelijke regeling voor onverplichte tegemoetkomingen? / 631
HOOFDSTUK 15
Overeenkomsten, (andere) privaatrechtelijke middelen en feitelijke middelen / 633
15.1 Overeenkomsten en (andere) privaatrechtelijke middelen / 633
15.1.1 Algemeen / 633
552 Privaatrechtelijke middelen en uitvoering / 633
15.1.2 Overeenkomsten / 634
15.1.2.1 Algemeen / 634
553 Plaats van de overeenkomst / 634
554 Typologie / 634
555 Object doorslaggevend / 636
556 Behandeling / 636
15.1.2.2 Vermogensovereenkomsten / 637
557 Twee vormen / 637
558 Bevoegdheid / 637
559 ‘Beleidsneutrale’ overeenkomsten / 638
560 Beleidsovereenkomsten / 639
561 Beleidsovereenkomsten als instrument / 639
562 Toepasselijk recht en bevoegde rechter / 640
563 Geldigheid. Doorkruisingsleer / 640
564 Wilsgebreken / 641
565 Strijd met de wet, goede zeden of openbare orde / 642
566 Precontractuele fase / 643
567 Algemene voorwaarden / 644
568 Gebondenheid van de overheid / 645
569 Beëindiging / 647
570 Overige leerstukken privaatrecht / 648
571 Eigen opvatting over de beleidsovereenkomst / 648
15.1.2.3 Bevoegdhedenovereenkomsten / 649
572 Begrip / 649
573 Bevoegdhedenovereenkomsten als instrument / 650
574 Bevoegdheid / 651
575 Geldigheidsvereisten / 651
576 Financiële tegenprestatie / 654
577 Toepasselijk recht en bevoegde rechter / 655
578 Gebondenheid van de overheid / 656
579 Beëindiging / 656
580 Eigen opvatting over de bevoegdhedenovereenkomst / 657
15.1.2.4 Enige bijzondere vormen / 658
581 Aanbesteding van werken, leveringen en diensten / 658
582 Gemeenschappelijke regelingen / 659
583 Bestuursakkoorden / 660
584 Subsidie-uitvoeringsovereenkomsten / 661
585 Convenanten / 661
586 Publiek-private samenwerking / 662
15.1.3 Overige privaatrechtelijke middelen / 663
15.1.3.1 Zaakwaarneming door de overheid / 663
587 Algemeen / 663
588 Rechtspraak / 663
15.1.3.2 Onverschuldigde betaling en ongerechtvaardigde verrijking / 665
589 Algemene toepasbaarheid van art. 6:203 BW / 665
590 Ongerechtvaardigde verrijking / 666
15.1.4 Publiek domein en de normering van eigendomsrechtelijke handelingen / 667
591 Roerende en onroerende zaken van de overheid / 667
592 Publiek domein; openbare zaken / 668
593 Eigendom met een openbare bestemming / 670
594 Zaken buiten de handel / 671
595 Begrenzing van privaatrechtelijke bevoegdheden door publieke functie / 673
596 Algemeen en bijzonder gebruik van publiek domein / 674
597 Algemeen gebruik; gebruik overeenkomstig de openbare bestemming / 674
598 Functioneel gebonden bijzonder gebruik / 675
599 Niet-functioneel gebonden bijzonder gebruik / 676
15.1.5 Regeling in de Awb? / 678
600 Discussie / 678
15.2 Feitelijke middelen / 680
15.2.1 Algemeen / 680
601 Begrip / 680
602 Juridische en instrumentele relevantie / 680
603 Accessoire en zelfstandige middelen / 681
604 Bevoegdheid / 681
605 Normering en rechtsbescherming / 682
606 Transformatie / 683
607 Te behandelen vormen / 684
15.2.2 Actieve openbaarheid / 684
608 Openbaarheid als instrument / 684
609 Bevoegdheid / 685
610 Beleidsvoorlichting / 686
611 Overige vormen van actieve informatie aan het publiek / 687
612 Uitvoeringsinformatie / 687
15.2.3 Informatieregistratie / 688
613 Algemeen / 688
614 Vormen / 689
615 Algemene Verordening Gegevensbescherming / 690
HOOFDSTUK 16
Bestuurlijke handhaving algemeen / 693
16.1 Algemeen / 693
616 Begrip / 693
617 Besturen en handhaven / 693
618 ‘Politie’ en ‘Justitie’ / 694
16.2 Bestuursrechtelijke handhaving / 695
619 Twee hoofdvormen / 695
620 Toezicht op de naleving / 695
621 Sancties / 695
622 Handhavingstekort / 697
623 Handhaving jegens de overheid / 697
16.3 Handhaving in de Awb / 698
624 Algemeen / 698
625 Bestuursrechtelijke handhaving en besluiten / 699
HOOFDSTUK 17
Toezicht op de naleving / 701
17.1 Algemeen / 701
626 Begrip / 701
627 Toezicht en opsporing / 702
628 Regeling in de Awb / 703
17.2 Toezichthouders / 703
629 Begrip / 703
630 Bevoegdheden van de toezichthouder / 704
631 Specifieke bevoegdheden / 705
632 De medewerkingsplicht en art. 6 EVRM / 707
17.3 Sanctionering en rechtsbescherming / 708
633 Sanctionering van het toezicht / 708
634 Rechtsbescherming / 708
17.4 Toezicht op de naleving jegens de overheid / 709
635 Geen onderscheid / 709
HOOFDSTUK 18
Sancties / 711
18.1 Algemeen / 711
636 Begrip / 711
637 Twee hoofdvormen en een restcategorie / 712
638 Het onderscheid nader bezien. ‘Criminal charge’ / 714
639 Gevolgen van het onderscheid / 716
640 Onrechtmatig verkregen bewijs / 718
641 Toetsing door de rechter / 719
642 Wettelijke grondslag / 720
643 Overtreding en overtreder / 720
644 Beginselplicht tot handhaving / 723
645 Criteria beginselplicht / 724
646 Reikwijdte / 728
647 Gedogen / 729
648 Sancties in de Awb / 732
18.2 Last onder bestuursdwang / 732
649 Begrip en karakter / 732
650 Bevoegdheid / 733
651 Belangenafweging / 735
652 Bekendmaken van de last / 735
653 Tenuitvoerlegging / 737
654 Kostenverhaal / 739
655 Preventief gebruik / 740
656 Instrumentele betekenis / 740
18.3 Last onder dwangsom / 741
657 Begrip en karakter / 741
658 Bevoegdheid / 743
659 Belangenafweging / 743
660 Oplegging van de last / 744
661 Eisen aan de dwangsom / 744
662 Invordering en opheffing / 745
663 Instrumentele betekenis / 746
18.4 Bestuurlijke boete / 747
664 Inleiding / 747
665 Begrip / 749
666 Instrumentele betekenis. Omstreden figuur / 749
667 Strafkarakter. Waarborgen EVRM en IVBPR / 750
668 Bevoegdheid / 752
669 Belangenafweging / 753
670 Onderzoek en boetebesluit / 754
671 Hoogte van de boete. Rechtelijke toetsing. Inning / 755
18.5 Overige bestuurlijke sancties / 757
672 Algemeen / 757
673 Intrekking en wijziging begunstigende beschikking / 758
674 Intrekking en wijziging als bestraffende sanctie / 758
675 Intrekking en wijziging als herstelsanctie / 760
676 Wet Bibob / 761
677 Openbaarmaking van sancties: ‘naming en shaming’ / 762
678 Overige sancties / 763
18.6 Strafrechtelijke en privaatrechtelijke handhaving / 765
18.6.1 Strafrechtelijke handhaving / 765
679 Algemeen / 765
680 OM-afdoening / 766
681 Beleid inzake de keuze tussen bestuurlijke boete en strafrecht / 766
682 Eigen opvatting / 768
18.6.2 Privaatrechtelijke handhaving / 769
683 Private handhaving / 769
684 Privaatrechtelijke handhaving door de overheid / 770
685 Toelaatbaarheid / 771
686 Instrumentele betekenis / 771
687 Discussie. Eigen opvatting / 772
18.7 Cumulatie en samenloop / 774
688 Begrippen / 774
689 Cumulatie zonder samenloop / 775
690 Cumulatie door samenloop / 776
Jurisprudentieregister / 779
Wetsartikelenregister / 839
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan