Algemeen Materieel Strafrecht

Voorwoord / V

I
Inleiding in het (materiële) strafrecht / 1
I.1 Algemeen / 1
I.2 Het strafbare feit / 2
I.2.1 Inleiding / 2
I.2.2 Menselijke gedraging / 3
I.2.3 De wettelijke delictsomschrijving / 4
I.2.4 Wederrechtelijkheid en schuld / 5
I.2.5 Het beslisschema van art. 350 Sv / 16
I.2.6 Verschillende typen strafbare feiten / 22
I.2.7 Straffen en maatregelen / 26
I.2.8 Strafdoelen en zwaarte straf / 29
I.3 Het legaliteitsbeginsel / 33
I.3.1 Algemeen / 33
I.3.2 Verbod op onduidelijke wetgeving / 34
I.3.3 Interpretatie van regels: verbod op analoge interpretatie / 35
I.3.4 Verbod van terugwerkende kracht / 38
I.3.5 Toepassing van voor de verdachte gunstigste bepaling bij verandering in wetgeving / 38
I.4 Rechtsmacht / 41
I.5 Ne bis in idem / 44
I.5.1 Algemeen / 44
I.5.2 Hetzelfde feit / 46
I.5.3 Wat is ‘vervolgen’ in ‘niet andermaal vervolgen voor hetzelfde feit’? / 49
I.5.4 Onherroepelijkheid / 52
I.5.5 Herziening ten nadele / 53
I.6 Relevante overige literatuur over onderwerpen hoofdstuk I / 54

II
Strafrechtelijke causaliteit / 57
II.1 Algemeen / 57
II.2 Toerekening naar redelijkheid / 58
II.3 Grenzen aan de redelijke toerekening / 62
II.4 Causaliteit bij onderscheiden soorten delictsomschrijvingen / 68
II.5 Relevante overige literatuur over causaliteit / 71

III
Opzet en schuld (culpa) / 73
III.1 Opzet en schuld algemeen / 73
III.2 Opzet / 74
III.2.1 Wat is opzet? / 74
III.2.2 De ondergrens van opzet: het voorwaardelijk opzet / 78
III.2.3 Opzet in sport- of spelsituatie / 92
III.2.4 Verschil tussen opzet en schuld (culpa) / 93
III.2.5 Opzet op bestanddelen / 96
III.2.6 Boos opzet of kleurloos opzet? / 98
III.2.7 Bijzondere opzetvormen: oogmerk, wetende dat en voorhanden hebben / 100
III.2.8 Voorbedachte raad / 104
III.3 Schuld (culpa) / 112
III.3.1 Wat verstaan we onder schuld? / 112
III.3.2 De twee vormen van schuld: bewuste en onbewuste schuld / 116
III.3.3 De normatieve/objectieve component van de culpa (wederrechtelijkheid) / 118
III.3.4 De subjectieve component van de culpa (verwijtbaarheid) / 124
III.3.5 Medeschuld slachtoffer en sport- en spelsituaties / 126
III.3.6 De grens met voorwaardelijk opzet / 127
III.3.7 Soorten culpose delicten / 128
III.3.8 Culpa en strafuitsluitingsgronden / 131
III.3.9 Verkeersschuld (art. 6 WVW 1994) / 131
III.3.10 De mate van schuld: roekeloosheid als zwaarste schuldvorm / 136
III.4 Relevante overige literatuur over opzet en schuld / 140

IV
Strafuitsluitingsgronden / 143
IV.1 Inleiding / 143
IV.1.1 Algemeen / 143
IV.1.2 Rechtvaardigingsgronden / 144
IV.1.3 Schulduitsluitingsgronden / 147
IV.1.4 Gevolgen van beroep op strafuitsluitingsgronden / 150
IV.2 Overmacht / 151
IV.2.1 Inleiding / 151
IV.2.2 Overmacht noodtoestand / 153
IV.2.3 Psychische overmacht / 158
IV.2.4 Garantenstellung (i.h.k.v. art. 40 Sr) / 164
IV.2.5 Culpa in causa (i.h.k.v. art. 40 Sr) / 164
IV.3 Noodweer en noodweerexces / 166
IV.3.1 Wat is noodweer(exces)? / 166
IV.3.2 Noodweer / 167
IV.3.3 Noodweerexces / 179
IV.3.4 Culpa in causa bij noodweer (en noodweerexces) / 190
IV.3.5 Putatief (vermeend) noodweer / 194
IV.4 Ontoerekenbaarheid / 196
IV.4.1 Algemeen / 196
IV.4.2 Toetsingskader ontoerekenbaarheid / 196
IV.4.3 Culpa in causa (‘zelfveroorzaakte ontoerekenbaarheid’) / 201
IV.4.4 Stoornis en opzet / 204
IV.4.5 Straffen en maatregelen bij niet-toerekenbaarheid / 206
IV.4.6 Grens tussen ontoerekenbaarheid en psychische overmacht (art. 40 Sr) / 207
IV.4.7 Handelen conform de geweldsinstructie door de politie / 207
IV.5 Het ontbreken van de materiële wederrechtelijkheid / 208
IV.5.1 Algemeen / 208
IV.5.2 Het Veearts-arrest / 210
IV.5.3 De huidige rol van het ontbreken van de materiële wederrechtelijkheid / 212
IV.6 Afwezigheid van alle schuld (AVAS) / 216
IV.6.1 Algemeen / 216
IV.6.2 AVAS nader bezien / 218
IV.6.3 Feitelijke dwaling / 218
IV.6.4 Rechtsdwaling / 222
IV.6.5 Verontschuldigbare onmacht / 224
IV.6.6 Maximaal te vergen zorg / 226
IV.6.7 Strafuitsluiting in bijzondere situaties: sport- en spel en de medische beroepsuitoefening / 228
IV.7 Relevante overige literatuur over strafuitsluitingsgronden / 231

V
Uitbreiding van strafbaarheid; poging en voorbereiding / 233
V.1 Poging / 233
V.1.1 Het karakter en de ratio van de poging / 233
V.1.2 Bij welke delicten? / 234
V.1.3 Criterium / 235
V.1.4 Twee typen poging: de voltooide en onvoltooide poging / 242
V.1.5 De ondeugdelijke poging / 243
V.1.6 Poging tot deelneming / 245
V.1.7 Grens met strafbare voorbereiding / 246
V.1.8 Vrijwillige terugtred bij poging / 247
V.2 Voorbereiding / 248
V.2.1 Algemeen / 248
V.2.2 Voorbereidingsmiddelen / 249
V.2.3 Voorbereidingshandelingen / 250
V.2.4 Bestemming tot het begaan van dat misdrijf / 250
V.3 Vrijwillige terugtred / 254
V.3.1 Ratio art. 46b Sr / 254
V.3.2 Wijze van terugtreden / 256
V.3.3 Criterium vrijwillige terugtred / 258
V.3.4 Vrijwillige terugtred en deelnemers / 262
V.3.5 Vrijwillige terugtred bij strafbare voorbereiding / 264
V.4 Relevante overige literatuur over poging, voorbereiding en vrijwillige terugtred / 266

VI
Daderschap en deelneming / 269
VI.1 Algemeen / 269
VI.2 Medeplegen / 270
VI.2.1 Bewuste en nauwe samenwerking / 270
VI.2.2 Medeplegen en opzet / 281
VI.2.3 Medeplegen van kwaliteitsdelicten / 285
VI.3 Medeplichtigheid / 285
VI.3.1 Wat verstaan we onder medeplichtigheid? / 285
VI.3.2 Dubbel opzet bij medeplichtigheid / 290
VI.4 Uitlokken en doen plegen / 294
VI.4.1 Algemeen / 294
VI.4.2 Uitlokking / 296
VI.4.3 Reikwijdte opzet uitlokker / 298
VI.4.4 Doen plegen / 301
VI.4.5 Poging tot uitlokking en doen plegen / 303
VI.5 Functioneel daderschap en daderschap van rechtspersonen / 304
VI.5.1 Algemeen / 304
VI.5.2 Functioneel daderschap / 306
VI.5.3 Daderschap rechtspersoon / 310
VI.5.4 Opdrachtgevers/feitelijk leidinggevers / 315
VI.5.5 Strafbare feiten begaan door de (lagere) overheid / 320
VI.6 Relevante overige literatuur over daderschap en deelneming / 324

VII
Meervoudige aansprakelijkstelling / 327
VII.1 Ratio en strekking samenloopregeling / 327
VII.2 Eendaadse samenloop, voortgezette handeling en meerdaadse samenloop / 329
VII.3 Lex specialis (art. 55 lid 2 Sr) / 335
VII.4 Art. 63 Sr: overeenkomstige toepassing samenloopregeling / 337
VII.5 Relevante overige literatuur over meervoudige aansprakelijkstelling / 339