Groepsbehandeling en teambegeleiding in de zorg

Voorwoord 9
Inleiding 11

Deel 1 VOORDAT DE GROEP BEGINT 15
1 Groepsdynamiek als natuurlijke krachtbron 17
1.1 Profiteren van de groepsdynamiek 17
1.2 Deelnemers aan een behandelingsgroep leren van interacties met elkaar 23
1.3 Leren teamleden ook van de interacties met elkaar 28

2 Interactie in kaart brengen 29
2.1 Inleiding 29
2.2 De Roos van Leary: het model 30
2.3 De Roos van Leary als instrument 38

3 Een groep organiseren 43
3.1 Het fundament van de groepsdynamica: het onderscheid tussen groepstaak en groepsproces 43
3.2 Een groep organiseren, stap 1: de groep op papier 48
3.3 De groep voorbereiden: deelnemers selecteren en voorbereiden 67
3.4 Een groep organiseren, stap 2: de groep starten: de pitch 74

Deel 2 DE GROEP BEÏNVLOEDEN 79

4 Een groep leiden 81
4.1 Inleiding 81
4.2 Leiderschap en leidinggeven 81
4.3 Hoe een groepsleider invloed krijgt 82
4.4 Het basisgereedschap van de groepsleider 86
4.5 De groepsleider als persoon 101

5 Een groep sturen 105
5.1 Inleiding 105
5.2 Twee aangrijpingspunten voor beïnvloeding van een lopende groep: taak en proces 105
5.3 De juiste balans tussen taak en proces: de werkgroep 109
5.4 Een groep sturen 111
5.4.1 De groepstaak komt eerst; het groepsproces dient de taak 111
5.4.2 Wanneer het nuttig of nodig is de taak extra aandacht te geven 113
5.4.3 Wanneer is het nuttig of nodig het groepsproces extra aandacht te geven 117

Deel 3 GROEPSPROCESSEN STUREN 119
6 Groepscohesie: hechtingskrachten in de groep 121
6.1 Inleiding 121
6.2 Wat is groepscohesie 121
6.3 De ontwikkeling van groepscohesie 130
6.4 Groepscohesie waarnemen 135
6.5 Groepscohesie en taakprestatie 137
6.6 Handleiding voor de praktijk I: groepscohesie bevorderen aan het begin van een groep 138
6.6.1 Inleiding 138
6.6.2 Cohesie bevorderen voorafgaand aan de groep 139
6.6.3 Groepscohesie bevorderen in de beginperiode van een groep 139
6.7 Handleiding voor de praktijk II: groepscohesie benutten in een lopende groep 150

7 Interactielijnen en relatiepatronen 157
7.1 Inleiding 157
7.2 Het belang van interactie 157
7.3 Interactie waarnemen 159
7.4 Handleiding voor de praktijk: interactie sturen 172
7.4.1 Invoegen of de ‘tussenkomst’ 173
7.4.2 Interactie bevorderen 174
7.4.3 Interactie remmen 184

8 Groepsontwikkeling 189
8.1 Inleiding 189
8.2 Wat is groepsontwikkeling 189
8.3 De bronnen van groepsontwikkeling 190
8.4 Herkenning van de groepsontwikkeling: het model van Levine 193
8.5 Ontwikkelingsstagnatie 207
8.6 Handleiding voor de praktijk: groepsontwikkeling sturen 210
8.6.1 De ontwikkeling van een lopende groep bevorderen 212
8.6.2 Ontwikkelingsstagnatie opheffen 220

9 Groepsnormen en sociale invloed 223
9.1 Inleiding 223
9.2 Groepsnormen 223
9.3 De functie van groepsnormen 226
9.4 Ontstaan en ontwikkeling van normen: sociale invloed en groepscultuur 230
9.5 Normen in de praktijk: conformisme, individuele speelruimte en normloosheid 234
9.6 Handleiding voor de praktijk: normen sturen 239
9.6.1 Inleiding 239
9.6.2 Normen bevorderen in een beginnende groep 241
9.6.3 Normen sturen in een lopende groep 246
9.6.4 Normen veranderen en blokkeren in een lopende groep 250

10 Rolgedrag in de groep 255
10.1 Inleiding 255
10.2 Wat is een rol, hoe ontstaat een rol, soorten rollen 255
10.3 De functie van rollen voor de groep en voor het individu 260
10.4 Hoe werken rollen in de praktijk: rolzuiging 265
10.5 Ontstaan en ontwikkeling van rollen 267
10.6 Negatieve rolontwikkeling: rolfixatie en rolvervaging 268
10.7 Rolrepertoire van de groepsleider 275
10.8 Handleiding voor de praktijk: rolgedrag sturen 276
10.8.1 Bevordering van rolontwikkeling 277
10.8.2 Rolgedrag remmen 279
10.8.3 Met rolgedrag sturen 282

11 Beëindiging en afscheid in de groep 285
11.1 Inleiding 285
11.2 Beëindiging van de groepstaak 285
11.3 Het proces van beëindiging: scheidingscrisis en beëindigingsfase 286
11.3.1 De scheidingscrisis 287
11.3.2 Beëindigingsfase 292
11.4 De therapeutische waarde van beëindigingsprocessen 298
11.5 Handleiding voor de praktijk: beëindiging in een groep sturen 299
11.5.1 Beëindiging organiseren 299
11.5.2 Het proces van beëindiging bevorderen 306
11.5.3 Beëindiging sturen in de beëindigingsfase 310

12 Diepteprocessen in de groep 313
12.1 Inleiding 313
12.2 Angst hoort erbij 314
12.3 Vermijdingsvormen bij een groep 317
12.4 Regressie en overdracht in de groep 322
12.5 Tegenoverdracht bij en openheid van de groepsleider 326
12.6 Tegenoverdracht bij de gehele groep of het gehele team 328

Troubleshootinggids 331
Literatuur 371
Register 380