Handboek verkeerslichtenregelingen 2014 (343)

Samenvatting
Inleiding

1 Het ontwerpproces van een verkeerslichtenregeling
1.1 De stappen in het ontwerpproces
1.2 Algemene aandachtspunten

2 Doelstellingen en voorwaarden voor de verkeerslichtenregeling

3 Wettelijke voorschriften en normen
3.1 RVV 1990
3.2 BABW
3.3 Regeling verkeerslichten
3.4 Normen
3.4.1 Normen voor verkeerslantaarns
3.4.2 Normen voor elektrische verkeersregeltoestellen
3.5 Niet-wettelijke veiligheidseisen aan spoorwegovergangen
3.6 Aansprakelijkheid

4 Intensiteiten
4.1 Belang goed bepalen intensiteiten
4.2 Methoden voor bepalen intensiteiten

5 Kruispuntontwerp
5.1 Kruispuntontwerp
5.2 De plaats van de elementen van de verkeersregelinstallatie
5.3 Nummering van verkeersrichtingen, signaalgroepen, verkeerslantaarns en detectoren
5.3.1 Nummering van verkeersrichtingen
5.3.2 Nummering van signaalgroepen, verkeerslantaarns en detectoren
5.4 Flexibele infrastructuur

6 Veiligheidseisen en vaste tijdsinstellingen
6.1 Conflictenmatrix en ontruimingstijden
6.1.1 Meten van de af- en oprijafstanden
6.1.1.1 Tekening
6.1.1.2 Bepalen van de baan van de voertuigen
6.1.1.3 Bepalen conflictpunten
6.1.1.4 Opmeten af- en oprijafstanden kruisende verkeersstromen
6.1.1.5 Opmeten af- en oprijafstanden samenvoegende verkeersstromen
6.1.2 Rekenmethode
6.1.2.1 Afrijtijd
6.1.2.2 Oprijtijd
6.1.2.3 Ontruimingstijd
6.1.3 Uitgangspunten
6.1.3.1 Optrekversnelling en afremvertraging
6.1.3.2 Af- en oprijsnelheid
6.1.3.3 Voertuiglengte
6.1.3.4 Overige parameters
6.1.4 Toepassing
6.1.4.1 Locatiespecifieke omstandigheden
6.1.4.2 Oprijdend verkeer maatgevend voor afrijtijd
6.1.5 Dossiervorming
6.2 Duur van de geelfase
6.3 Garantiegroentijd
6.4 Garantieroodtijd
6.5 Minimale groentijd en groenknippertijd voor voetgangers
6.6 Veiligheid en deelconflicten
6.6.1 Minimale voorstart
6.6.2 Synchroon starten
6.6.3 Meeverlengen en wachtgroen
6.7 Conflicten buiten de regeling
6.8 Roodlichtnegatie
Verwijsblad 6-1 Voorbeelden meetmethoden
Verwijsblad 6-2 Voorbeelden van het bepalen van de ontruimingstijd
Verwijsblad 6-3 Berekening van de minimale duur van groen- en groenknippertijd

7 Afrijcapaciteiten
7.1 Toelichting op het begrip afrijcapaciteit
7.2 Pae-waarden
7.3 Het vertrekproces
7.4 Invloeden op de grootte van de afrijcapaciteit
7.5 Bepaling van de afrijcapaciteit en de verliestijd bij begin groen
7.5.1 Meten van de afrijcapaciteit
7.5.2 Meten van het optrekverlies
7.5.3 Schatten van de afrijcapaciteit voor gemotoriseerd verkeer
7.5.4 Schatten van de afrijcapaciteit voor bijzondere situaties
7.5.4.1 Afrijcapaciteit van een rijstrook met links afslaand verkeer dat tegemoetkomend verkeer moet laten voorgaan
7.5.4.2 Afrijcapaciteit van korte rijstroken
7.5.5 Schatten van de afrijcapaciteit voor langzaam verkeer

8 Kruispuntanalyse
8.1 Conflictgroepen
8.2 Groentijd en effectieve groentijd
8.3 Belastingsgraad en conflictbelasting
8.3.1 Belastingsgraad
8.3.2 Conflictbelasting
8.4 Verzadigingsgraad
8.5 Kruispuntanalyse
8.6 Maatregelen om de conflictbelasting te verlagen

9 Typen verkeerslichtenregelingen en hun toepassingen
9.1 Typen verkeerslichtenregelingen
9.2 Kwaliteit en toepassingen van de verschillende typen regelingen

10 Starre regelingen
10.1 Kenmerken van een starre regeling
10.2 Ontwerpmethoden voor een starre regeling
10.3 Berekening van cyclustijd en groentijden voor een conflictgroep
10.3.1 Minimale cyclustijd
10.3.2 Optimale cyclustijd
10.3.3 Cyclustijd met een verzadigingsgraad van maximaal 0,9
10.4 Ontwerp van een starre regeling voor een kruispunt
10.4.1 Ontwerp volgens de klassieke methode
10.4.1.1 Berekening van de optimale cyclustijd voor het kruispunt
10.4.1.3 Ontwerp van het fasediagram
10.4.2 Kritiekepadmethode
Verwijsblad 10-1 Procedure berekening cyclustijd

11 Detectoren
11.1 Elektromagnetische lusdetector
11.1.1 Principewerking
11.1.2 Gevoeligheid van de lusdetector
11.1.3 Houdtijd van de lusdetector
11.2 Drukknop
11.3 Videodetector
11.4 Radardetector
11.5 Infrarooddetector
11.6 Vergelijking van kenmerken van de verschillende soorten detectoren
11.7 Selectieve detectoren
11.7.1 VETAG/VECOM
11.7.2 Korteafstandsradio (KAR)
11.7.3 Optische selectieve detector Opticom
Verwijsblad 11-1 Beschrijving van het KAR-bericht
12 Toepassing van detectoren

12 .1 Ligging en vormgeving detectieveld
12.2 Aanvraag voor groen registreren
12.3 Voertuigen tellen
12.4 Hiaatmeting
12.4.1 Detectorconfiguraties voor hiaatmeting
12.4.1.1 Hiaatmeting met uitsluitend detector D2
12.4.1.2 Hiaatmeting met detectoren D2 en D1
12.4.1.3 Gecombineerde hiaatmeting met detectoren D3 en D2
12.5 Bezettingsgraadmeting
12.6 Snelheidsmeting
12.7 Meting voertuiglengte
12.8 Richtingsgevoelige detectie
12.9 Detectorbewaking
Verwijsblad 12-1 Afstand tussen stopstreep en detectieveld voor de hiaatmeting
Verwijsblad 12-2 Bij toepassing van een relatief lang detectieveld wordt aan beide voorwaarden van paragraaf 12.4.1.1 voldaan
Verwijsblad 12-3 Bij toepassing van een detectieveld met de lengte (tgrens × v) wordt altijd aan beide voorwaarden van paragraaf 12.4.1.1 voldaan
Verwijsblad 12-4 Optimale lengte van het detectieveld voor hiaatmeting, waarbij wordt voldaan aan beide voorwaarden van paragraaf 12.4.1.1

13 Voertuig- en verkeersafhankelijke regelingen
13.1 Voertuigafhankelijk versus verkeersafhankelijk
13.2 Voertuigafhankelijke regelingen
13.2.1 Signaalgroepafwikkeling
13.2.2 Regelstructuren
13.2.2.1 Blokstructuur
13.2.2.2 Halfstarre regelingen
13.2.2.3 Langstwachtendestructuur
13.2.3 Aanvullende functionaliteiten van een voertuigafhankelijke regeling
13.2.3.1 Meeaanvraag
13.2.3.2 Geen aanvraag voor voertuigen die door geel of rood rijden
13.2.3.3 Afkappen groen
13.2.3.4 Fasebewaking
13.2.3.5 Blokkeren
13.2.3.6 Fixeren
13.2.3.7 Extra realisatie
13.2.3.8 Wachtstanden
13.2.4 Maximumgroentijd
13.2.4.1 Instelling vaste maximumgroentijd
13.2.4.2 Variabele maximumgroentijd
13.2.4.3 Relatie maximumgroentijd en maximumtijden van deeltoestanden van de signaalgroepafwikkeling
13.2.5 Instelling van de hiaattijd
13.3 Verkeersafhankelijke regelingen
13.3.1 Verkeersafhankelijke regelingen op basis van een doelfunctie
13.3.2 Adaptieve regelingen
13.3.2.1 Optimax
13.3.2.2 RoBuGrover
13.3.2.3 Verkeersafhankelijke selectie uit vooraf berekende maximumgroentijden
13.3.2.4 ODYSUM
13.4 Ontwerpproces van een voertuigafhankelijke regeling
Verwijsblad 13-1 Oorspronkelijke signaalgroepafwikkeling
Verwijsblad 13-2 RWS-signaalgroepafwikkeling
Verwijsblad 13-3 IVER-signaalgroepafwikkeling
Verwijsblad 13-4 Groen Op Maat

14 Voorzieningen voor doelgroepen
14.1 Openbaar vervoer
14.1.1 Busstroken tot aan de stopstreep
14.1.2 Busstroken met ‘set-back’
14.1.3 Prioriteitsregeling voor het openbaar vervoer
14.1.3.1 De bus beschikt over een busstrook die door een signaalgroep wordt geregeld
14.1.3.2 De bus beschikt over een busstrook die door meer dan een signaalgroep wordt geregeld
14.1.3.3 De bus beschikt niet over een busstrook
14.1.3.4 Absolute prioriteit niet altijd mogelijk
14.1.3.5 Gevolgen voor het overige verkeer
14.1.4 Geconditioneerde prioriteit voor het openbaar vervoer
14.1.5 Voorlicht
14.1.6 Starre regelingen
14.2 Voetgangers en fietsers
14.2.1 Voetgangers
14.2.1.1 Groene golven voor voetgangers in twee richtingen
14.2.1.2 Meer dan een groenfase per cyclus
14.2.1.3 Meeaanvraag voor de voetganger
14.2.1.4 Geen extra verlenggroen (VAG3) voor conflicterend gemotoriseerd verkeer
14.2.1.5 Knipperend geel waarschuwingslicht in plaats van rood licht
14.2.1.6 Voetgangers soms niet regelen
14.2.1.7 Tram-/buswaarschuwingslichten
14.2.1.8 Akoestische signalen voor visueel gehandicapte voetgangers
14.2.1.9 Informeren van de wachtende voetganger
14.2.2 Fietsers
14.2.2.1 Groene golven voor fietsers
14.2.2.2 Verlengen van de groenfase
14.2.2.3 Extra detector op enige afstand voor de stopstreep
14.2.2.4 Meer dan een groenfase per cyclus
14.2.2.5 Meeaanvraag voor de fietser
14.2.2.6 Geen extra verlenggroen (VAG3) voor conflicterend gemotoriseerd verkeer
14.2.2.7 Opgeblazen fietsopstelstrook (OFOS)
14.2.2.8 Rechtsaf langs rood, rechtsaf apart geregeld of rechtsaf voor fietsers vrij
14.2.2.9 Informeren van de wachtende fietser
14.2.2.10 Alle fietsers gelijk groen
14.3 Senioren
14.4 Hulpdiensten
14.5 Zware voertuigen
Verwijsblad 14-1 Busstrook met set-back

15 Gecoördineerde regelingen
15.1 Groene golven tussen kruispunten op relatief korte afstand van elkaar
15.1.1 Basis voor het ontwerp van een regeling voor twee kruispunten
15.1.2 Groene golf met (half)starre regeling
15.1.3 Groene golf met voertuigafhankelijke regeling
15.2 Groene golf tussen kruispunten op relatief grote afstand van elkaar
15.2.1 Structurele groene golven met gesynchroniseerde (half)starre regelingen
15.2.1.1 Cyclustijd van een starre regeling met groene golf
15.2.1.2 Invloedsfactoren bij het ontwerpen van groene golven
15.2.1.3 Ontwerp van groene golven met starre en halfstarre regelingen
15.2.1.4 Dynamisch snelheidsadvies om aantal stoppende voertuigen te verminderen
15.2.2 Incidentele groene golven bij kruispunten op relatief grote afstand

16 Netwerkregelingen
16.1 Netwerkregelingen
16.1.1 (Half)starre netwerkregelingen
16.1.2 Verkeersafhankelijke programmaselectie
16.1.3 Voertuig- en/of verkeersafhankelijke netwerkregelingen
16.1.4 Realtimenetwerkregelingen
16.2 Samenwerking van verkeerslichtenregelingen met andere regelsystemen

17 Testen en evalueren van verkeerslichtenregelingen
17.1 Technisch testen van de regeling
17.2 Verkeerskundig evalueren van de regeling
17.3 Het evaluatieproces van een verkeerslichtenregeling
17.3.1 Ex-ante-evaluatie
17.3.2 Ex-post-evaluatie
17.4 Evaluatie van de verkeersveiligheid
17.5 Evaluatie van de verkeersafwikkeling
17.5.1 Evaluatie van de verkeersafwikkeling met analytische modellen
17.5.1.1 Verliestijd
17.5.1.2 Wachtrijlengte
17.5.1.3 Gemiddeld aantal stops
17.5.1.4 Evaluatie van de verkeerslichtenregeling voor langzaam verkeer
17.5.2 Evaluatie van de verkeersafwikkeling met behulp van simulatie
17.5.3 Evaluatie van de verkeersafwikkeling op basis van metingen in de operationele situatie
17.5.3.1 Visuele metingen
17.5.3.2 Automatische metingen
17.6 Effecten van de verkeerslichtenregeling op de omgeving
17.7 Doelfunctie
Verwijsblad 17-1 Totale tijd waarin de wachtrij groeit (starre regeling)
Verwijsblad 17-2 Berekening van de kans dat een wachtrij langer wordt dan een bepaalde lengte
Verwijsblad 17-3 Gemiddelde verliestijd van lichtbelaste richtingen bij meer dan een groenfase per cyclus

18 Computerprogramma’s als ontwerphulpmiddel
18.1 COCON
18.2 VRIGEN
18.3 LISA+
18.4 OTTO
18.5 RWS C-regelaar
18.6 Toolkit CCOL
18.7 TRANSYT

19 Verkeerskundig en technisch beheer
19.1 Naar een structureel beheer
19.2 Technisch beheer
19.3 Verkeerskundig beheer
19.3.1 Stappen in de uitvoering van het beheer
19.3.2 Verkeerskundige functionaliteit
19.3.3 Stap 1: Periodiek toetsen van het verkeerskundig functioneren
19.3.4 Stap 2: Systematisch analyseren van de oorzaak van disfunctioneren
19.3.5 Stap 3: Aanpassen van systeem of infrastructuur
19.3.6 Stap 4: Toetsen of het gewenste resultaat is bereikt
19.4 Bedrijfstijden van de regeling

Literatuur en websites
Lijst van gebruikte symbolen
Bijlage I - Regeling verkeerslichten