Versterking verantwoordingsketen

Voorwoord xi
Samenvatting xiii
Lijst met afkortingen xix

1 Inleiding 1
1.1 Commissie toekomst accountancysector 1
1.1.1 Het rapport van de Commissie toekomst accountancysector 1
1.1.2 ‘Het gaat niet alleen om accountants’ 2
1.2 Onderzoeksvragen en deelvragen 3
1.3 Methodologie 4
1.3.1 Multidisciplinaire benadering 5
1.3.2 (Juridisch-)theoretische methodologie 5
1.3.3 Kwalitatief onderzoek (empirische methodologie I) 5
1.3.4 Kwantitatief onderzoek (empirische methodologie II) 7
1.4 Indeling onderzoek 9
1.4.1 Deel I: Intern 9
1.4.2 Deel II: Extern 10
1.4.3 Deel III: Conclusie en aanbeveling 11

Deel I INTERN
2 Risicobeheersings- en controlesystemen 15
2.1 Inleiding 15
2.2 Risicobeheersings- en controlesystemen en de relatie met een in control verklaring 16
2.3 Over de verwachtingskloof: In hoeverre kan een entiteit in control zijn? 26
2.4 Rechtsvergelijkende beschouwingen: Verenigde Staten en Verenigd Koninkrijk 36
2.4.1 Inleiding 36
2.4.2 Verenigde Staten: Sarbanes Oxley Act 37
2.4.3 In control verklaring in het Verenigd Koninkrijk – Een enquête onder belanghebbenden 57
2.4.4 Tussenconclusie 61
2.5 Naar een verantwoorde invoering van de Verklaring omtrent Risicobeheersing in Nederland: onderbouwing en analyse 66
2.6 Interviews 71
2.7 Survey 73
2.8 De voorgestelde interventie 84
2.9 Samenvatting 89

3 Governance 91
3.1 Inleiding 91
3.2 Het wettelijke governancekader voor de jaarverslaggeving en de accountantscontrole 92
3.3 Nederlandse Corporate Governance Code en de jaarverslaggeving en de accountantscontrole 100
3.4 Sectorale governancecodes en de jaarverslaggeving en de accountantscontrole 108
3.5 Interne governance: twee hoofdrolspelers 111
3.5.1 Interne auditfunctie 113
3.5.2 Auditcommissie 116
3.6 Interviews 117
3.7 Survey 118
3.8 De voorgestelde interventies 123
3.8.1 Governance-interventie 1 123
3.8.2 Governance-interventie 2 125
3.8.3 Governance-interventie 3 125
3.8.4 Governance-interventie 4 126
3.8.5 Governance-interventie 5 127
3.8.6 Governance-interventie 6 128
3.8.7 Samenvatting 130

4 Gedrag & cultuur 133
4.1 Inleiding 133
4.2 Gedrag & cultuur gedefinieerd 135
4.2.1 Wat is gedrag? 135
4.2.2 Wat is cultuur? 135
4.2.3 Gedrag & cultuur uitgelegd met behulp van de ijsberg 138
4.2.4 Het wederzijds determinisme 139
4.2.5 Samenvatting 139
4.3 Gedrag & cultuur in de context van het onderzoek naar ketenverantwoordelijkheid 140
4.3.1 Het belang van de toon aan de top en controle daarop 140
4.3.2 Momenteel beperkte aandacht bestuur voor cultuur 141
4.3.3 Aandacht voor een goede ondernemingscultuur voorkomt fraude en verbetert de interne beheersing 142
4.3.4 De interne auditfunctie, de raad van commissarissen en de auditcommissie moeten hun rol pakken bij de beoordeling van de bedrijfscultuur 144
4.3.5 Verantwoordelijkheid nemen voor cultuur door het topmanagement is belangrijk 147
4.3.6 Samenvatting 148
4.4 Aanbevelingen uit de literatuur en de praktijk op het gebied van gedrag & cultuur 148
4.4.1 Aanbevelingen op het gebied van gedrag & cultuur verwoord door de Monitoring Commissie Accountancy 148
4.4.2 Aanbeveling op het gebied van gedrag & cultuur blijkend uit de Sarbanes Oxley Act 149
4.4.3 Aanbeveling op het gebied van gedrag & cultuur blijkend uit de klokkenluidersregeling 149
4.4.4 Interventies op het gebied van interne beheersing vanuit het COSO-model 150
4.4.5 Aanbevelingen op het gebied van soft control vanuit het COSO-model 151
4.4.6 Samenvatting 153
4.5 Interviews 154
4.5.1 Algemeen 154
4.5.2 Cultuurraamwerk 154
4.5.3 Rol bestuur 155
4.5.4 Rol interne auditfunctie 155
4.5.5 Rol en samenstelling RvC 155
4.5.6 Rol van de accountant 156
4.5.7 Klokkenluidersregeling 156
4.5.8 Samenvatting 157
4.6 Survey 158
4.6.1 Inleiding 158
4.6.2 Surveyvragen en -antwoorden 158
4.6.3 Samenvatting 172
4.7 De voorgestelde interventies 174
4.7.1 Gedrag & cultuur-interventie 1 174
4.7.2 Gedrag & cultuur-interventie 2 175
4.7.3 Gedrag & cultuur-interventie 3 178
4.7.4 Gedrag & cultuur-interventie 4 179
4.7.5 Gedrag & cultuur-interventie 5 180
4.7.6 Samenvatting 181

Deel II EXTERN
5 Communicatie 185
5.1 Inleiding 185
5.2 De opdrachtverlening aan de accountant en de vaststelling van de jaarrekening 186
5.3 De aandeelhouders(vergadering): informatie en communicatie 189
5.4 Interviews 198
5.5 Survey 199
5.6 De voorgestelde interventies 209
5.7 Samenvatting 214

Deel III CONCLUSIE EN INTERVENTIES
6 De voorgestelde interventies 217