Togadragers in de rechtsstaat

Lijst van afkortingen 11

1 Togadragers in de rechtsstaat en toegang tot recht 15
1.1 Inleiding en historie 15
1.2 Rechtsstaattheorieën 20
1.3 De moderne democratische rechtsstaat 22
1.4 De togadragers 25
1.5 De rechter in de rechtsstaat 26
1.6 De advocaat in de rechtsstaat 29
1.7 De officier van justitie in de rechtsstaat 33
1.8 Toegang tot recht in de rechtsstaat 38

2 Juridische togadragers: de rechter 43
2.1 Plan van behandeling 43
2.2 Historie 43
2.3 Taken en bevoegdheden 45
2.3.1 De functie rechtspraak 45
2.3.2 Grondwettelijke taken en bevoegdheden 47
2.3.3 De rechtsvormende taak en de verhouding tussen de staatsmachten 54
2.3.4 Toezichthoudende en andere niet-rechtsprekende taken 59
2.4 De organisatie van de rechtspraak 60
2.4.1 Rechterlijke macht en Rechtspraak 60
2.4.2 Hoge Raad 61
2.4.3 Procureur-generaal bij de Hoge Raad 64
2.4.4 Raad voor de rechtspraak 66
2.4.5 Rechtbanken en gerechtshoven (de gerechten) 69
2.4.6 De bestuursrechtelijke colleges 71
2.5 Rechters en raadsheren 73
2.5.1 Selectie, benoeming en opleiding 73
2.5.2 Rechtspositie, disciplinaire maatregelen en ontslag 77
2.5.3 De klachtenregeling 80
2.6 De kernwaarden van de rechter 82
2.6.1 Inleiding 82
2.6.2 Onafhankelijkheid 85
2.6.3 Onpartijdigheid 91
2.6.4 Deskundigheid en professionaliteit 99
2.6.5 Integriteit 106

3 Juridische togadragers: de advocaat 113
3.1 Korte historische beschouwing 113
3.2 De huidige organisatie van de advocatuur 116
3.2.1 De stand van de advocatuur 116
3.2.2 Inschrijving op het tableau 117
3.2.3 De bestuurlijke organisatie van de balie 118
3.2.4 De organisatie van het toezicht op advocaten 119
3.3 De beroepsgerelateerde rechten en bevoegdheden van een advocaat 120
3.3.1 Domein- of procesmonopolie 121
3.3.2 Verschoningsrecht 121
3.3.3 Recht op vrij verkeer 122
3.3.4 Gefinancierde rechtsbijstand 122
3.3.5 Overige bevoegdheden 122
3.3.6 Advocaten ‘op hun woord geloofd’ 122
3.3.7 Rechtvaardiging 123
3.4 Beroepsethiek van de advocaat 123
3.4.1 De eed of de belofte 124
3.4.1.1 Het belang van de eed 124
3.4.1.2 Getrouwheid aan de Koning 125
3.4.1.3 Gehoorzaamheid aan de Grondwet 125
3.4.1.4 Eerbied voor de rechterlijke autoriteiten 126
3.4.1.5 Geen zaak aanraden of verdedigen, die de advocaat in gemoede niet rechtvaardig vindt 127
3.4.2 Kernwaarden 127
3.4.2.1 Partijdigheid 129
3.4.2.2 Onafhankelijkheid 129
3.4.2.3 Integriteit 130
3.4.2.4 Vertrouwelijkheid 132
3.4.2.5 Deskundigheid 134
3.4.3 Gedragsregels 135
3.4.3.1 Betekenis en vastlegging 135
3.4.3.2 Maatschappelijke rol 136
3.4.3.3 Verhouding tot de cliënt 140
3.4.3.4 Overige betrokkenen bij de rechtspleging 143
3.4.3.5 De verhouding tot de beroepsgroep 143
3.4.4 De Verordening op de advocatuur 145
3.4.4.1 Overzicht 145
3.4.4.2 Stage en vakbekwaamheid 145
3.4.4.3 Praktijkstructuren en toegestane samenwerkingsverbanden 146
3.4.4.4 Kantoororganisatie 147
3.4.4.5 Relatie met de cliënt 147
3.5 Klachten en geschillen en tuchtrecht 148
3.5.1 Klachten 148
3.5.2 Klachten- en geschillenregeling 148
3.5.3 Tuchtrecht 149
3.5.3.1 De tuchtnorm 149
3.5.3.2 Organisatie van het advocatentuchtrecht 153
3.5.3.3 Maatregelen 153
3.5.3.4 Samenloop van tuchtrecht en bestuursrecht 155

4 Juridische togadragers: de leden van het Openbaar Ministerie 157
4.1 Plan van behandeling 157
4.2 Historie 157
4.3 Het Openbaar Ministerie 159
4.3.1 Positie in het staatsbestel 159
4.3.2 Organisatiestructuur OM 162
4.4 De leden van het Openbaar Ministerie 166
4.4.1 De leden van het Openbaar Ministerie als magistraat en netwerkspeler 166
4.4.2 Benoeming, selectie, opleiding en loopbaanmogelijkheden 169
4.4.3 Rechtspositie, disciplinaire maatregelen en ontslag 171
4.4.4 Klachtenregeling, toezicht en overige controlemechanismen 173
4.5 De kernwaarden van de leden van het Openbaar Ministerie 176
4.5.1 Inleiding 177
4.5.2 Integriteit 179
4.5.3 Professionaliteit 188
4.5.4 Zorgvuldigheid 192
4.5.5 Omgevingsgerichtheid 193
4.5.6 Openheid 194
4.6 Taken en bevoegdheden 196
4.6.1 Het opportuniteitsbeginsel en afdoeningsmodaliteiten 196
4.6.2 Opsporing en vervolging 198
4.6.3 De strafbeschikking 199
4.6.4 Transactie (schikking) of sepot 200
4.6.5 Overige taken en bevoegdheden 202
4.6.6 (Structurele) vormverzuimen en herzieningen 204
4.6.7 Alternatieve conflictoplossing in de strafrechtspraak: herstelrecht 208
4.6.7.1 Inleiding 208
4.6.7.2 Vormen van herstelbemiddeling 209
4.6.7.3 De wettelijke regeling 210

5 Toegang tot recht 213
5.1 Inleiding en plan van behandeling 213
5.2 Toegang tot recht, begripsverduidelijking 214
5.3 Toegang tot de rechter 217
5.3.1 Toegang tot de rechter en het recht op rechtsbijstand 219
5.3.2 Barrières voor de gang naar de rechter 220
5.4 Toegang tot recht in de Nederlandse rechtsorde 221
5.4.1 Van WROM 1957 naar Wrb 1994 222
5.4.2 De Wrb 1994 op hoofdlijnen 224
5.4.3 Knelpunten van de Nederlandse geschilaanpak 228
5.4.4 Juridische afhakers en kwetsbare burgers 229
5.4.5 Onnodige juridisering: conflictpreventie en mediation 229
5.4.6 De private rechtsbijstandsverzekering 231
5.5 Actuele kwesties 234
5.5.1 Twintig jaar rechtshulpdiscussie 235
5.5.2 Maatschappelijk effectieve rechtspraak 236
5.5.3 Effecten van het toeslagenschandaal 238
5.6 Tot slot 239

6 Buitengerechtelijke geschiloplossing 241
6.1 Inleiding 241
6.2 Arbitrage 243
6.3 Bindend advies 246
6.4 Mediation 249
6.5 Rechtsstatelijke aspecten 253

Literatuur 257
Over de auteurs 287
Jurisprudentieregister 289
Trefwoordenregister 293