Van barricade naar bestuur

"In een vrije staat dient iedereen die in het bezit kan worden geacht van een vrije wil, zichzelf te besturen. De wetgevende macht zou dan ook bij het volk in zijn geheel moeten berusten. Maar aangezien zoiets in de grote staten een onmogelijkheid is en ook in kleine staten op veel bezwaren stuit, dient het volk vertegenwoordigers aan te stellen die alles moeten doen wat het volk zelf niet kan."

Montesquieu,
Over de geest van de wetten (1748)

Formaties van kabinetten maar ook van colleges van B&W zullen altijd wel een boeiend spel om de macht blijven, vooral omdat ze niet aan strakke regels gebonden zijn en telkens weer inventiviteit en uithoudingsvermogen vergen. En dat, bijna steeds na verkiezingen en de daaraan voorafgegane campagnes, die veel van politieke leidinggevenden hebben gevergd. Wie erin geïnteresseerd is, weet bovendien dat je wel verkiezingen kan winnen, maar dat dit niet betekent dat je ook als winnaar uit de formatie komt.

De geschiedenis van kabinetsformaties is er een van meer dan honderdvijftig jaar. Daarbij vergeleken is de formatie van bestuurscolleges in de Nederlandse gemeenten een veel recenter verschijnsel, althans voor zover die moet leiden tot een politieke coalitie met een min of meer uitgesproken politieke samenstelling en met een bijbehorend collegeprogramma. Dan spreken wij over een geschiedenis van ruim een halve eeuw. Eerst sedert de jaren zeventig van de vorige eeuw kennen wij ‘coalities’ en ‘opposities’ in de gemeentepolitiek. Het is trouwens de vraag of die constellatie niet haar beste tijd gehad heeft, even aannemend dat gemeenteraden in de toekomst meer zouden kiezen voor ‘raadsakkoorden’. Daarmee zouden de huidige ‘programmacolleges’ weer worden vervangen door iets wat lijkt op het oude ‘afspiegelingscollege’, zoals wij het kenden voor de jaren zeventig van de vorige eeuw. Zo ver is het nog niet en zo lang blijft het dus relevant onderzoek te doen naar de coalitievorming in de Nederlandse gemeenten.