Mentor van nu

Waarom en hoe dit boek is geschreven 12

1 Mentor of coach zijn 17
Over synergie in het begeleidingsproces; een visie op begeleiden 17
Proactief of reactief opereren 20
Reflecteren 23
Waarom reflecteren belangrijk is 23
Een stappenplan om te reflecteren 24

2 De opgroeiende leerling 27
Leerlingen in de puberteit 27
Moeite met plannen 29
Optimale perioden om nieuwe vaardigheden te leren 31
Effectieve leerervaringen 32
Het leereffect van feedbackgesprekken 33
Belonen en straffen 35
Richtlijnen voor het geven van straf 39
De emotionele achtbaan 40
Kiezen of beslissen 40
Emotionele hersenen 41
Angst en stress 43
Verschillen tussen jongens en meisjes 43
Faalangst 45
Depressiviteit en suïcide 46
Het verband tussen adrenaline en testosteron 46
Verschil in gevoeligheid voor prikkels 47
Waarom pubers creatiever zijn dan volwassenen 49
Alcohol en drugs 50
Concentratie en het richten van aandacht 51
Het reproductieve geheugen en het werkgeheugen 55
Het langetermijngeheugen 57
Motivatie 59
Motivatieproblemen: niet willen 60
Motivatieproblemen: niet kunnen 62

3 De begeleider als brug tussen school en thuis 65
De relatie tussen leerlingen,hun ouders en school 65
De dynamische driehoek 66
Ontwikkeling en beïnvloeding van gedrag 67
Context en loyaliteit 69
Verticale en horizontale loyaliteit 69
Loyaliteit en ouderschap 73
Gespleten loyaliteit 75
Meerzijdige partijdigheid 76
Adoptiekinderen 78
De opvoedingsparadox: loslaten en/of vasthouden 79
Begeleiding binnen vier dimensies 80
De eerste dimensie: de feiten en gebeurtenissen 80
De tweede dimensie: de psychologie 81
De derde dimensie: de interactie 81
De vierde dimensie: de relationele ethiek; billijkheid en rechtvaardigheid 82
Begeleiding binnen de vier dimensies 83
Huisbezoek 84
De balans tussen geven en ontvangen 85
Verschillende vormen van onbalans; parentificatie 88
Passieve parentificatie 88
Actieve parentificatie 89
Gevolgen van een onbalans 91
Reacties op ervaren onrecht 93
De roulerende rekening 93
Destructieve en constructieve reacties 95
Begeleidingsstappen om het herstel van onrecht mogelijk te maken 97
Erkenning van het onrecht 97
Erkenning voor het geven in relaties 98
Op zoek gaan naar hulpbronnen 98
Bewustmaking van een roulerende rekening 99
Op zoek naar ontschuldiging 99
Boodschappen uit het gezin van herkomst 102
Opdrachten 102
Mogelijkheden om te begeleiden 105
Zelfvertrouwen en zelfvalidatie 106

4 De begeleider in de groep 111
Het scheppen van een veilig klimaat 111
Van dramadriehoek naar groeidriehoek 112
Groepsvorming 116
Oriëntatie 117
Socialisatie 118
Confrontatie 125
Stabilisatie 129
Afscheid 131
Tips bij het opzetten van een groepsles 132
De eerste groepsles 132
Vervolglessen 135
Feedback geven op gedrag; de O.E.N.–boodschap 136
Impliciete boodschappen 136
Het risico van ‘waarschuwen’ 138
De O.E.N.-boodschap 139
Veiligheid, geborgenheid en vertrouwen: de relatieboekhouding op orde 143
Congruentie en duidelijkheid 145
Aandacht, geduld, empathie en acceptatie 147
Het voeren van een groepsgesprek 148
Omgaan met agressie 153
Interactieroos van Leary 155
Pesten 161
Effecten van pesten 162
Signaleren 162
Mogelijkheden voor begeleiding 164
Tips 166

5 De coachende begeleider 169
Effectieve gesprekken voeren met leerlingen 169
Hoe ga je zitten tijdens een gesprek? 171
Uitgangspunten voor een effectief gesprek 173
Verschillende communicatieniveaus 176
Het O-WELKE stappenplan 177
Verbindende vragen en andere gespreksinterventies 181
Aansluitend vragen 181
Omgaan met verwijten 182
Vragen die risico’s opleveren 183
Samenvatten/checken 185
Bevestigen 185
Zeggen wat je niet begrijpt 186
Stiltes tijdens het gesprek 186
Signaleren en diagnosticeren 187
Van etiket naar maatwerk 187
Ik zie, ik zie, wat jij ook kunt zien 188
Non-verbale communicatie 190
De rol en de aanpak van de begeleider bij het diagnosticeren en begeleiden 193
Diagnosticeren 193
Signaleringsinstrumenten en vragenlijsten 194
Omgaan met weerstand 195
Werken in het hier en nu; het vergrootglasmoment 199
Werken met kernwaarden en kwaliteiten 201
Leerlingen met een andere culturele achtergrond 203
Ervaren onrecht 203
Dubbele boodschappen 204
Groep en individu 205
Gesprekken met ouders die niet of moeilijk Nederlands spreken 206
Hulpmiddelen voor als een gesprek stokt 207

6 De begeleider als teamlid 211
Verschillende teamrollen 211
Intervisie 212
Op zoek naar kwaliteiten en vaardigheden 214
Wederzijds lesbezoek 218
Het houden van leerlingbesprekingen 218
Overleg 219
Leerlingbesprekingen 220

7 Hulp bij specifieke problemen 221
Inleiding 221
Verwijzen is doorgeven van vertrouwen 222
Sociale vaardigheden 225
Faalangst en examenvrees 227
Verschillende vormen van faalangst 228
Automutilatie 233
Depressiviteit 236
Overlijden en echtscheiding 238
ADHD 245
Autismespectrumstoornissen (ASS) 248
Hoogbegaafdheid 252
Hoogsensitiviteit 255

Bijlagen
Vragenlijst Sociale vaardigheden 261
Vragenlijst Faalangst 265
Signaleringslijst voor faalangst 270
HSP-testen 271

Woorden van dank 277

Bronvermelding 278
Interessante websites 279
Websites over pesten 279
Aanbevolen boeken 279

Over de auteurs 280