‘Je hoeft niet zo stoer te doen op je werk’

Waarom wilde je dit boek over angsten maken?

Het begon met een fascinatie voor dingen die je niet hoort van andere mensen, waarvan je wel weet dat ze bestaan. De meeste mensen werken om geld te verdienen. Zij willen uitstralen dat zij alles onder controle hebben en dat hen een uitdagende taak kan worden toevertrouwd, en dat zij dus niet bang zijn. Maar het is logisch om bang te zijn voor bepaalde zaken, alleen laten mensen dat niet zien. Iedereen is stoer aan het doen. Ik wilde die verhalen heel graag laten horen.

Ik ben deze mensen op het spoor gekomen door psychologen, coaches en andere experts, en ik vind het echt leerzaam wat zij te zeggen hebben. Je kunt vaak iets doen aan een angst. Maar omdat we bezig zijn met carrière te maken, laten we het achterste van onze tong niet zien. Het moet eerst helemaal misgaan. Veel mensen die ik heb geïnterviewd, hebben een burn-out gekregen en zijn jammer genoeg daarna pas hulp gaan zoeken.

Hoe groot is het probleem?

Ik vermoed dat iedereen in meer of mindere mate bang is op het werk. Iedereen zal wel iets in dit boek herkennen, ofwel in de verhalen ofwel in wat de deskundigen zeggen. Stress is een probleem, zes procent van alle ziekmeldingen is van werknemers met burn-out en ruim vier op de tien mensen krijgen ooit te maken met psychische problemen. En dan hebben we het er nog niet eens over dat je ziek kunt worden, of dat mensen in je omgeving ziek worden zodat je mantelzorger wordt, of dat je in een echtscheiding belandt. Er kan zoveel spelen, ook buiten het werk. Dat neem je wel mee. Uit onderzoek van professor Evelien Brouwer van de Universiteit Tilburg blijkt dat het niet zozeer ligt aan de mensen zelf, maar eerder aan de begeleiding of deze mensen inzetbaar zijn. De organisatiecultuur is veel belangrijker. Je moet het erover kunnen hebben.

Bang zijn op het werk is iets anders dan stress ervaren, begrijp ik.

Ik vind het woord stress problematisch. Er wordt regelmatig over stress gesproken, maar veel minder over de oorzaken die daarachter liggen. Stress is tamelijk normaal: iedereen is wel eens gestrest, het is de kunst om stressbestendiger te worden. Daarnaast wordt stress geassocieerd met te veel werk of een te grote verantwoordelijkheid. Dat wordt bijna als iets positiefs gezien: je moet er maar mee leren omgaan. Maar als je kijkt naar de wetenschappelijke literatuur over werkdruk, dan gaat het over meer aspecten van werk. Het kan ook om te weinig autonomie gaan, om een slechte werksfeer, om een oneerlijke behandeling van collega’s, om onethisch handelen van een organisatie.

Wat zijn de gevolgen voor organisaties?

Het is niet alleen schadelijk voor de organisatie, maar voor de hele organisatiecultuur. Hoe je met dit soort zaken omgaat, is besmettelijk. Het zegt veel over je organisatie. Als iemand heel bang is, leidt dat af van het werk en kan deze persoon minder goed presteren. Dus het is waardevol om je daar bewust van te zijn en naar de oorzaken te gaan graven. Dat kan een verandering in de situatie teweeg brengen. Vergeet niet: als mensen bang zijn op hun werk, is dat lang niet altijd omdat zij iets verkeerd doen of dat er iets mis is met hen. Het kan ook aan de arbeidsomstandigheden liggen. En dan is er nog een ander aspect, en dat is de authenticiteit. Als je jezelf kunt zijn op je werk, dan kun je meer van jezelf laten zien, dan ben je blijer, word je minder snel ziek en heeft de organisatie veel meer aan je.

Kan angst ook een nuttig effect hebben?

Natuurlijk, het is een vorm van zelfbescherming. Maar ik geloof niet zo in het verhaal dat je angst nodig hebt om te presteren. Ik denk dat je het als signaal moet zien. Dat is niet gemakkelijk, maar een beter bewustzijn van je lichaam helpt wel. Coaches vertelden dat ook: je ademhaling is een hele goede indicatie. Als je even niet ademhaalt, of heel hoog, moet je echt gaan onderzoeken wat er aan de hand is. Inzicht in je situatie kan heel erg helpen, dat geeft al rust.

Het is een prachtig overzicht, met alle mogelijke angsten. Is het compleet?

Nee, zeker niet. Ik heb nu alweer allerlei andere onderwerpen die ik zou willen bespreken. Armoede bijvoorbeeld, een heel actueel thema, waarbij de thuissituatie invloed kan hebben op je functie. Deze verhalen zijn oorspronkelijk bij Intermediair verschenen en ik zou er heel graag mee doorgaan, in welke vorm dan ook.

Wat vind jij zelf het aangrijpendste verhaal? Of is dat kiezen tussen je kinderen?

Ik was al bang voor die vraag. Ik vind al mijn gesprekspartners heel moedig, dat ze hun verhaal aan mij hebben durven vertellen, en dat zij iets aan hun angsten hebben gedaan. De eenzame mensen springen wel in het oog. Dat zijn mensen die moeten verbergen wie ze zijn en wat ze meemaken. Er komt een hoogbegaafde man aan het woord, die al zijn rapporten in een la zag verdwijnen. En dat terwijl hij het zo goed bedoelde. Hij is er wel goed uitgekomen. Dat vond ik een hoopvol verhaal.

Hoe heb je deze mensen zo ver gekregen dat ze hun verhaal aan jou wilden vertellen?

Ik heb coaches en andere deskundigen benaderd. Zij kennen deze mensen en begeleiden ze voor hun werk. Dit zijn natuurlijk wel de mensen die al een hele reis achter de rug hebben en iets geleerd hebben. Over zichzelf, en over de wereld. Zij denken: jeetje, dit had ik tien of vijftien jaar eerder moeten weten. Daardoor hebben zij vaak een soort zendingsdrang. Ze zijn trots op wat ze hebben bereikt. Dat ontroert mij, elke keer weer.

Het is al heel wat als je jezelf vergeeft en beseft dat het niet alleen aan jou ligt, maar ook aan de situatie. En dat je niet de enige bent, en dat het anderen wel eens heel goed kan doen als jij erover vertelt. Als jij je angst toegeeft, kunnen zij dat ook. Je hoeft niet zo stoer te zijn. Ik vind het leven niet zo maakbaar.

Als je een algemene les kunt trekken, welke is dat dan volgens jou?

Ik denk dat we elkaar wat meer als mensen moeten zien, en wat minder als collega’s. Dat kan zowel onszelf als ons werk goed doen. We moeten beseffen dat we mensen zijn en dat we niet perfect zijn. Jouw collega kan met dingen zitten waar je niets van weet en dat geldt ook voor jou. Dat is wel begrijpelijk, er moet brood op de plank komen, maar alleen al het besef kan voor ontspanning zorgen.