Dit boek lijkt niet helemaal te passen in de traditie van uw vorige boeken zoals Het Anti-klaagboek en De Kenniskermis.
Dat klopt. In die boeken is overigens ook ruimte voor antwoorden op de vraag: wie zijn we, waar staan we en wat willen we? Die grote vragen hebben me mijn hele leven geboeid en in dit boek heb ik daar simpelweg wat meer de ruimte voor genomen. Voor mij was het heel logisch om op te schrijven hoe we als mensheid omgaan met de enige planeet die we hebben en welke oplossingen we kunnen bedenken om haar te behouden. Ik heb altijd alle futuristische beschouwingen bijgehouden in de wetenschapsmedia en bovendien wilde ik het geklaag van Nederlanders over de - in mijn ogen laatste - ruk naar rechts die we momenteel meemaken in de juiste context plaatsen. Ik maak me daar overigens niet al te veel zorgen over, Brexit, Wilders en Trump, komen in mijn boek niet voor omdat ik altijd het grote plaatje beschouw.
Denkt u echt dat Brexit, Trump en de opkomst van de PVV niet van structurele aard zijn?
Als je naar de langere termijn kijkt is het uitermate onwaarschijnlijk en zal het verstand, de logica en de technologie het pleidooi overnemen en daar pleit ik dan ook voor in mijn boek. Ik denk oprecht dat Trump geen kans maakt, dat IS de laatste wereldwijde terroristische beweging zal zijn zoals ook de FARC als laatste revolutionaire beweging inmiddels is verdwenen. In mijn boek behandel ik die zaken niet omdat ze op de langere termijn irrelevant zijn. Veel meer zorgen maak ik mij over kosmische bedreigingen; dat de zon heter wordt en onze oceanen verdampt, dat ze op termijn uitdooft en opzwelt en de aarde verzwelgt en dat er in Yellowstone Park in Amerika ieder moment een supervulkaan kan uitbarsten die ons terugbrengt naar een halve ijstijd. We zijn daar niet klaar voor, hè?
U bent vrij somber over de toestand van de aarde zelf.
Ik ben een onverbeterlijke optimist, maar we maken er echt een zooitje van met zijn allen. Homo sapiens, de moderne mens, heeft in haar 200.000 jarige bestaan nog nooit in harmonie met haar omgeving geleefd. Overal waar we komen putten we de lokale bronnen uit en zijn we voortdurend in conflict met onze omgeving. Het is uitermate hoopvol dat we inmiddels met onze technologie heel veel problemen aankunnen, maar onze planeet is op de lange termijn hoe dan ook eindig.
Waar gaat het mis?
Het probleem is dat we alle mogelijkheden hebben om de wereld beter te maken, om de rijkdom eerlijk te verdelen en de aarde met elkaar te behouden, maar dat we de langetermijnvisie missen. De kern is dat we nog steeds in kleine groepen zitten van familie, gezin, vrienden, collega’s en teamgenoten. Daar wordt al ons sentiment gekweekt en versterkt. We zijn het grootste gedeelte van onze tijd superlokaal georiënteerd: het ‘hier en nu’ en niet het ‘daar en later’. Dat is ook heel logisch. Het interesseert ons daardoor veel minder wat er bijvoorbeeld in China gebeurt met kolencentrales, want we zijn veel meer bezig met het gebrek aan handjes aan het bed van onze zieke opa. Allemaal heel begrijpelijk natuurlijk, maar de onverbeterlijke optimist in mij wil daar verandering in brengen. We moeten onze lokale visie en korte termijn veel meer gaan mixen met een meer globale visie op de langere termijn.
Speelt de manier waarop wij nieuws consumeren daarin ook een rol?
Ja, dat klopt. We worden overspoeld met slecht nieuws. Het is spijtig om te zeggen, maar goed nieuws verkoopt niet. Zelfs als een verhaal in zichzelf positief is dan staat er nog een negatieve kop boven. Veel mensen lezen ook niet veel verder dan die kop en dat blijft dan hangen. Omdat we als menselijke soort nog steeds in die kleine ‘jagers- en verzamelaarsgroepjes’ zitten kijken we vooral naar vandaag en morgen én naar de mensen die het dichtste bij ons staan. Zelfs kabinetten kijken niet veel verder vooruit dan de verwachte ambtsperiode…De nieuwsmedia dragen daar negatief aan bij door steeds maar weer te focussen op de zaken die slecht gaan en negatief zijn.
U begint inderdaad somber, maar langzaam sijpelt er in uw boek een soort hoop door. Waarom bent u uiteindelijk toch positief gestemd?
Ik kan niet anders; er is hoop voor de toekomst van mensaap en moederplaneet! De technologische vooruitgang gaat ons redden: de komende tien, twintig jaar verandert alles. Robots en kunstmatige intelligentie gaan heel veel banen van ons overnemen en dat is alleen maar goed. Die banen waar Trump het steeds over heeft zijn helemaal niet naar China gegaan, maar naar de microchip. Met technologie kun je een heleboel voor elkaar krijgen; kijk maar eens naar Elon Musk met zijn Tesla.
Dus de technologie gaat ons redden?
De technologische vooruitgang maakt het voor alle landen in de wereld mogelijk om uit de armoedeput te komen want die trend is 200 jaar geleden al ingezet. Zaken als hebzucht, onverdraagzaamheid en bijgeloof zijn de laatste hordes die we nog moeten nemen, maar uiteindelijk gaan we het redden door de toepassing van armoedebestrijding, onderwijs en gezondheidszorg. Je ziet het aan de lezingen van een wetenschapper als Hans Rosling die laat zien dat de komende honderd jaar alle landen in de wereld ‘rijker’ en gezonder worden. We moeten er alleen voor zorgen dat we in de tussentijd met onze handen van de ‘rode knop’ afblijven en onszelf niet met atoomwapens vernietigen. De rest van onze problemen kunnen we als menselijke soort makkelijk aan.
Wie gaan het voortouw nemen in die omslag?
Het zullen niet zozeer individuen zijn die het verschil gaan maken. Natuurlijk hebben we de voortrekkers en inspirerende leiders nodig, maar waarschijnlijk gaat de massa het voortouw nemen zodra het kantelpunt is bereikt. Simpel gezegd: als er minder cynici zijn, er dus minder doemdenken en paranoia is, als mensen gezonder en ‘rijker’ worden dan gaan ze uiteindelijk dakpannen met zonnecellen aanschaffen en battery packs in de garage hangen. Alleen dan kopen ze een elektrische auto en worden ze onafhankelijk van energiemaatschappijen.
En daarna?
Fossiele brandstoffen zullen uiteindelijk in zijn geheel verdwijnen en worden vervangen door duurzame energie en dat gaat sneller dan we ons beseffen en sneller dan we kunnen bijhouden.
Wist je dat de zon voor ieder individu op aarde per seconde evenveel energie levert als het energie-equivalent van tien miljoen vaten olie? Iedere seconde, per persoon! En wat doen wij? We gaan nog even dat laatste beetje schaliegas opboren en het milieu nog een stukje verder vervuilen. Die kortzichtigheid gaat er de komende tientallen jaren helemaal uit. De technologie gaat ons helpen en dat gaan we allemaal omarmen. En daarom kijk ik in mijn boek niet alleen tien jaar vooruit maar ook 100, 1000 en 10.000 jaar.
Blijkbaar zijn er schrijvers als u nodig om ons op onze eigen hoopvolle toekomst te wijzen.
Ha ha, dat is ook helemaal niet erg want ik doe het graag. Ik zou graag het rationeel discours willen beïnvloeden en de wetenschappelijke methode willen promoten. Ik wil voorkomen dat mensen blijven klagen over een toekomst die juist uitermate hoopvol is. Als ik een politieke partij zou oprichten - wat ik niet van plan ben hoor, er zijn er op dit moment meer dan genoeg - dan zou het de Partij voor Mens, Wetenschap en Toekomst zijn, de PMWT. We zouden ons dan niet focussen op de gebruikelijke periode van vier jaar, maar op de veel langere termijn. Politici moeten stoppen met dat lokale korte termijn denken in eigenbelang en eigen ideologie. Daarom schets ik in mijn boek ook het beeld dat we uiteindelijk voldoende kennis en inzicht zullen hebben vergaard om op termijn onze planeet te verlaten en onze toekomst tussen de sterren te zoeken. Want als we maar lang genoeg naar onze navel blijven staren wordt zelfs het navelpluis een probleem.
Over Bas Hakker
Bas Hakker studeerde marketingcommunicatie en schreef daarna als journalist veel over media en marketing voor Adformatie, MarketingTribune, AD, NRC en Managementboek. Vandaag de dag is hij hoofdredacteur van marketingwebsite Candid.news. Met zijn bedrijf ‘Kleedkamer4’ helpt hij kleine ondernemers met het opbouwen van een klantenbestand.
