Ja, iets met Kaag. Maar wat precies? Nou ja, iets met vrouwen, vrouwelijk leiderschap dus, ja en? Met transparantie en integriteit. Maar niemand die echt door durft te vragen. Kennelijk weet iedereen al lang wat dat is, nieuw leiderschap.
Toch is dat maar de vraag. Een klein rondje internet brengt je niet echt verder. Niet verder dan wat al bekend is. Nieuw leiderschap is iets met vrouwen. En met transparantie en integriteit. Maar nergens een glasheldere definitie. Laat staan een academisch doorwrocht vertoog. Het lijkt dat ‘nieuw' in nieuw leiderschap echt letterlijk moet worden genomen. Nieuw dus. Maar misschien is dat ‘nieuw' in nieuw leiderschap gewoon hetzelfde als ‘nieuw' in de nieuwe kleren van de keizer. Daar lijkt het wel op.
Maar dat is niet natuurlijk niet waar, althans niet helemaal. Ergens begin deze eeuw is nieuw leiderschap even boven komen drijven. En daarna weer snel afgezonken. Geen potentie kennelijk. Of niet aangeslagen. Zoals met zo veel oude wijn met nieuwe voorvoegsels. Leiderschap is leiderschap, en dat verandert echt niet als je er wat voor zet. Wel is leiderschap situationeel bepaald, maar dat is echt wat anders dan wat al die voorvoegsels suggereren. Of impliceren.
In 2002 kwam Daniel Goleman met Het nieuwe leiderschap. Maar hoe nieuw is dat leiderschap? Een nadere beschouwing leert dat Goleman pleit voor openheid, voor empathie en relativeringsvermogen. Allemaal zaken die passen in het door hem gemunte begrip ‘emotionele intelligentie'. Dat kun je nieuw leiderschap noemen, maar dat is het niet. Hooguit kun je betogen dat al die zaken iets positiefs toevoegen aan bestaand leiderschap, maar nieuw? Nee.
En toen werd het stil. Tot 2012. Toen verscheen Op weg naar nieuw leiderschap van Karel Noordzij. Ook hier kun je rustig vraagtekens plaatsen bij dat ‘nieuw' in nieuw leiderschap. In feite probeert dit boek antwoord te geven op de vraag hoe je om moet gaan met een snel veranderende omgeving. Kortom: hoe ontwikkel je een strategie in en voor een omgeving die al weer is veranderd nog voordat de inkt van het zorgvuldig gecomponeerde strategisch plan droog is? En in het kielzog hiervan: hoe trek je het talent aan dat de energie en creativiteit in huis heeft om in zo'n volatiele omgeving te floreren? Of minimaal in te functioneren. En hoe hou je ze vast! De kernbegrippen zijn hier ‘integriteit' en ‘zingeving'. En daartoe biedt Noordzij leidinggevenden (sic!) een gereedschapskist om een op de moderne tijd toegesneden leiderschapsstijl in elkaar te knutselen. Heel nuttig allemaal. Maar nieuw? Nee.
Op punt van verschijnen staat In 10 stappen naar nieuw leiderschap. Dat klinkt alsof er nu echt stappen gezet gaan worden. Maar de ondertitel boort die hoop subiet de grond in: ‘geef leiding aan wendbaarheid, met vertrouwen en lef'. Ook hier kun je met alle goede wil van de wereld geen ‘nieuw leiderschap' in ontdekken.
Misschien beklijft nieuw leiderschap ook wel niet omdat het niet klinkt, niet bekt. Want echt, na een paar keer hoor je steeds ‘eileiderschap'. Dan legt de geest onwillekeurig toch een link naar vrouwelijk leiderschap. En laat nou net dat vrouwelijk leiderschap met Kaag voorlopig in een stoffig en donker verdomhoekje te zijn beland.
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
