Hoe ontwikkel je een psychologisch veilig klimaat?

Ik weet nog goed hoe ik huilend in de auto zat na een teamdag. Niet omdat het team niet functioneerde, maar juist omdat het wél functioneerde: ze spraken zich uit. Over mij. Het deed pijn. En toch wist ik: dit is precies wat ik wil stimuleren. Want psychologische veiligheid voelt niet altijd comfortabel. Het vraagt moed, ruimte en verdraagzaamheid. En precies dat besef vormt het startpunt van mijn boek Hoe ontwikkel je een psychologisch veilig klimaat.

stevig fundament

Psychologische veiligheid is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een populair thema. Toch zie ik dat het vaak verward wordt met ‘je veilig voelen’, harmonie of conflictvermijding. In dit boek maak ik daar radicaal korte metten mee. Psychologische veiligheid is geen zachte deken, het is een stevig fundament. En dat vraagt om leiderschap, taal, reflectie en context. Aan de hand van praktijkonderzoek, interviews en wetenschappelijke inzichten geef ik in dit boek concrete handvatten om te bouwen aan een cultuur waarin mensen zich écht durven uitspreken. En dat begint bij vijf fundamentele inzichten:

ruimte voor verschil

Het gaat er niet om dat we het altijd met elkaar eens zijn. Integendeel. Psychologische veiligheid draait om het vermogen om het oneens te zijn zónder de relatie te verliezen. Het is de kunst van nieuwsgierig blijven terwijl het schuurt. Dat vraagt om moedige gesprekken, een scherpe dialoog en het verduren van ongemak. In een veilige cultuur mag je afwijken, bevragen en confronteren — juist omdat je ertoe doet.

De leider als normdrager

Veiligheid ontstaat niet uit beleid, maar uit gedrag. Een leider die onbesproken laat dat iemand wordt genegeerd of afgebrand, zegt daarmee: dit is oké. In elke organisatie gelden sociale normen, en leiders geven daar vorm aan – bewust of onbewust. In het boek laat ik zien hoe leiderschap een ambacht is dat vraagt om aanwezigheid, zorgzaamheid én normstellend vermogen. Je bent geen procesbegeleider aan de zijlijn, je bént de norm.

Taal bepaalt de werkelijkheid

De manier waarop je spreekt over fouten, over ‘falen’ of ‘falen mogen’, over wie ‘moeilijk doet’ of ‘een punt heeft’, vormt de structuur waarin gedrag betekenis krijgt. Taal is nooit neutraal. Ze vormt de sociale realiteit. In mijn boek analyseer ik hoe de taal die we kiezen – ook onbedoeld – uitnodigt tot veiligheid of juist afrekent. Wil je een leerklimaat stimuleren, begin dan met je woordkeuze.

Mensbeelden sturen gedrag en beleid

Achter elke maatregel, achter elk besluit of regel, zit een aanname over mensen. Of je controle inbouwt of vertrouwen geeft, zegt iets over welk mensbeeld in jouw organisatie dominant is. Zie je mensen als geneigd tot misbruik, of tot groei? In het boek laat ik zien hoe deze aannames vaak impliciet zijn, maar wel diep doorwerken in gedrag, structuur en cultuur. Mensbeelden zijn onzichtbare spelregels – en ze bepalen alles.

Veerkracht is geen individuele verdienste

Tot slot neem ik stelling tegen de populaire mythe dat veerkracht iets is wat je ‘moet trainen’. Veerkracht is geen karaktereigenschap, maar een resultante van steun, context en legitimiteit. In een organisatie die uitsluit, marginaliseert of negeert, heeft niemand iets aan ‘weerbaarheidstraining’. Pas als de cultuur beschermt, erkent en verbindt, krijgt veerkracht een kans.

Met dit boek wil ik bijdragen aan een steviger gesprek over psychologische veiligheid. Geen pleidooi voor zachtheid, maar voor volwassenheid. Voor cultuurontwikkeling als vak. Voor leiderschap als ambacht. En voor organisaties die niet alleen presteren, maar ook beschermen.

Want veiligheid is geen luxe. Het is de basis voor alles wat ertoe doet.