Met dit boek wil ik om te beginnen het begrip kunstmatige intelligentie demystificeren. In science fictionverhalen wordt kunstmatige intelligentie vaak geassocieerd met een robot die zich als een mens gedraagt. Hij gaat zijn eigen gang, keert zich vervolgens tegen de mensheid en er is een heldendaad nodig om de wereld te redden. Een kunstmatige intelligentie die menselijk gedrag vertoont, wordt ‘strong AI' genoemd, maar is nog heel ver weg. Een algoritme dat op basis van data routinematige taken van mensen kan overnemen, noemen we weliswaar ‘weak AI', maar is veel realistischer én heeft nu al grote impact op organisaties, de samenleving en onszelf.
In de basis levert kunstmatige intelligentie vooral een verbetering op van de traditionele methoden van data-analyse die we kennen uit de statistiek. In die zin zou je kunnen redeneren dat we het hier over een hype hebben. Toch is er meer aan de hand. Er zijn namelijk meer methoden beschikbaar gekomen en de algoritmes voor machine learning zijn veel beter geworden, vooral door de ontwikkeling van neurale netwerken en deep learning. De rekenkracht is enorm toegenomen, waardoor analyses die voorheen een week duurden nu in minder dan een seconde kunnen worden uitgevoerd. Bovendien zijn er meer data beschikbaar dan ooit tevoren, bijvoorbeeld afkomstig van sensoren.
Kunstmatige intelligentie wordt op grotere schaal toegepast dan veel mensen zich realiseren. Denk aan de persoonlijke aanbiedingen van de supermarkt of de steeds wisselende prijzen van vliegtickets. Daar zit allemaal kunstmatige intelligentie achter. Denk aan de gezondheidszorg, waar kunstmatige intelligentie wordt ingezet bij het stellen van diagnoses en aan de chatbot, die de klantenservice overneemt. Zo zien we in elke sector dat kunstmatige intelligentie leidt tot nieuwe manieren van werken en nieuwe businessmodellen. Het is dan onvermijdelijk dat organisaties zich aanpassen en dat ook de arbeidsmarkt ingrijpend verandert.
De wijze waarop kunstmatige intelligentie wordt ingezet is heel verschillend. Bedrijven richten zich vaak eerst op het verlagen van de kosten om de efficiency van het bestaande businessmodel te verbeteren. Als de ervaring toeneemt, ontwikkelen bedrijven een breder perspectief en richten ze zich bijvoorbeeld ook op het vergroten van de effectiviteit van de verkoop om hun marktaandeel te vergroten. De voorlopers gebruiken kunstmatige intelligentie om nieuwe producten en diensten te ontwikkelen en daarmee hun markt groter te maken of een nieuwe markt te creëren. De verschillen tussen de early adaptors en de laggerds nemen toe en het wordt voor de laatste groep steeds urgenter om aan te haken.
Uiteraard sta ik in het boek ook stil bij de risico's en de ethische consequenties van kunstmatige intelligentie. De technologie is neutraal, maar we moeten wel uitkijken voor de mensen die de technologie met kwade bedoelingen toepassen, want je kunt er nare dingen mee doen. Risico's op het gebied van privacy, fake news, datamonopolies, vooroordelen en nieuwe ongelijkheid zijn reëel. Uiteraard kijken we naar de overheid en de politiek om een antwoord te vinden op de maatschappelijke gevolgen van kunstmatige intelligentie. Maar regulering alleen is niet voldoende. We zien dat de technologische ontwikkeling ook leidt tot een machtsverschuiving in de wereldeconomie, waarbij Europa een aanzienlijke achterstand heeft op China en de Verenigde Staten.
Als je de science fiction negeert en ziet wat er wereldwijd gebeurt, realiseer je je dat de hypefase allang voorbij is. Wie in de toekomst relevant wil blijven, zet nu vol in op kunstmatige intelligentie.
Futuroloog dr. Willem Peter de Ridder is spreker, postacademisch docent en strategieconsultant. Als directeur van Futures Studies ondersteunt hij organisaties bij het verkennen van de toekomst en het formuleren van een toekomstbestendige strategie. Hij is de auteur van Winnen met kunstmatige intelligentie.
