On-voor-zien. De prefix -on in dat woord vind ik interessant. Omdat je tijdens improvisatietraining eerder dingen afleert dan aanleert. Je wordt er immers beter in door allerlei dingen niet te doen. Tijdens het schrijven van mijn boek Improviseren - Communiceren zonder voorschrift ging ik met plezier langs de via negativa: Iets definiëren door te beschrijven wat het niet is. Improviseren is handelen zonder voorschrift. Spelen met wat niet voorzien is. Niet in het voor-zicht. Niet te voorzichtig. Niet te conflictvermijdend. Niet procedureel. Niet bewaakt. Niet overgecontroleerd door anderen. Niet afgeremd of opgesloten door je eigen opgelegde schaamte, vastgeroeste patronen of al te binair denken. Zo werken we ook in onze improvisatietrainingen. We onderzoeken wat blokkeert, wat onze oorspronkelijke - bij de meeste jonge kinderen nog onaangetaste - scherpe observatievermogen, vertrouwen en spontaniteit teveel in de weg is gaan staan. Al te hardnekkige scripts worden laag na laag afgeworpen.
De V’s van Improviseren
Als je al die overdreven voorzienigheid afpelt, beland je bij kwaliteiten die je tegelijk nodig hebt om te kunnen improviseren, en ook uitermate (her)traint door te improviseren. Het zijn kwaliteiten die ons ook in het professionele leven enorm vooruit helpen. Ze zijn dan ook vaak terug te vinden in visieteksten en kernwaarden van bedrijven en organisaties.
Voeling: aandacht voor wat er in jezelf gebeurt, bij de ander en om je heen
Vertrouwen: uitgaan van de goede intenties van de ander
Verbeelding: mogelijkheidsdenken in plaats van hindernisdenken
Verantwoordelijkheid: samenwerken in leiderschap en leiderschap in samenwerking
Verbinding: overgave en engagement, met elkaar en met het verhaal dat je samen bouwt
Vrijheid: bewustzijn van blokkerende, stereotyperende, beperkende gedachten en die loslaten. Eerst springen en dan zien hoe je gaat landen
Verschiltolerantie: inclusief denken en handelen
Vertragen: duiken in het hier-en-nu
Deze typische improvisatiekwaliteiten helpen je, ook naast de scène dus, om om te gaan met interactiestress, om in mogelijkheden te denken in plaats van in hindernissen, om zichtbaar te maken en aan te pakken wat écht speelt, om je flexibel door allerhande uitdagingen te bewegen, om met andere mensen te verbinden doorheen verschil.
Applied Improvisation
Improviseren is niet de enige weg om die kwaliteiten te trainen, maar wel een hele leuke en een bijzonder effectieve. Met Inspinazie, het gezelschap/merk dat ik dertig jaar geleden mee oprichtte, pionierden we in Vlaanderen met trainingen in toegepaste improvisatie. Dat doe ik nog steeds binnen TIM Theater en Living Impro. Improvisatietraining wordt sinds enkele decennia steeds meer ingevoerd in onder andere incompany cursussen en in managementopleidingen. Er bestaat een wereldwijd expertennetwerk Applied Improvisation Network waar ik sinds de beginjaren deel van uitmaak. De meeste managementsscholen, ook in Vlaanderen en Nederland, bieden vandaag wel ergens improvisatiemodules aan.
Tegenwoordig is applied improvisation een gegeerd thema voor thesissen en doctoraten, en bestaat er al een mooie reeks onderzoeken die de meerwaarde van improvisatietraining onderbouwt. In 2015 voerde ik binnen een project van Flanders District of Creativity binnen Vlerick Business School experimenten met improvisatietraining uit in verschillende domeinen van managementopleidingen.
Embodiment
Ralf Wetzel en ik schreven binnen dat project een artikel getiteld ‘How To Access Organizational Informality: Using Movement Improvisation To Address Embodied Organizational Knowledge’. Een zeer belangrijk aspect dat ik volop in het boek belicht, is immers lichaamswerk en lichaamsbewustzijn, en het belang daarvan in menselijke interactie.
Improvisatievaardigheden worden vaak gesitueerd in het cognitieve domein: snel, oplossingsgericht en creatief out-of-the box denken. Er is zoveel meer dan dat in de improvisatiekunsten te vinden. Het leert je op een belichaamde manier, met hoofd, hart én guts, om authentiek en veerkrachtig te communiceren. In groepen en teams helpt het bouwen aan een sterk en beweeglijk relationeel weefsel.
Dankzij tientallen jaren training heb ik goed kunnen observeren wat meer kunnen en mogen improviseren en spelen met mensen doet, en dat deel ik in Improviseren - Communiceren zonder voorschrift.
